به گزارش خبرنگار ایرنا، عطر جذابِ گلِ روزهای سرد سال را می‌شود این روزها در شهرهای مختلف مازندران استشمام کرد. گل زیبا و خوشبویی که چند سال است در مازندران کشت آن بیشتر از گذشته رونق گرفته و سطح زیرکشت آن نیز سال به سال رو به افزایش است. اما این ظرفیت و فرصت مهم اقتصادی را چگونه می‌توان در مازندران شکوفا کرد و از کشت و عرضه ساده و بدونِ برنامه به جایگاهی پرسود و درآمدزا و اشتغال‌زا برای مازندران تبدیل کرد؟
پاسخ به این پرسش ممکن است طولانی و چندبُعدی باشد. اما صاحب‌نظران می‌گویند نخستین راهبرد تحقق این هدف، مردم‌پایه شدن ساختارِ برنامه‌ریزی برای بهره‌برداری بیشتر از این فرصت با تشکیل تعاونی‌ها و اتحادیه‌ای مستقل برای هدایت کردن ظرفیت‌های پنهان مانده گل نرگس به سمت صنعتی شدن است.
در نگاه نخست شاید این‌گونه به نظر برسد که گیاهی با ویژگی‌های گل نرگس را جز با عرضه در خیابان‌ها و گل‌فروشی‌ها نمی‌توان به پول و شغل و درامد تبدیل کرد. اما این نگاه همان نگرشِ سنتیِ مبتنی بر خام‌فروشی است که سال‌هاست بلای جانِ بسیاری از محصولات کشاورزی و باغی مازندران شده و اجازه نداده تا فرصت های مهم و ارزشمند موجود در این استان به شکوفایی لازم و جایگاهی که می‌توانند در اقتصاد منطقه داشته باشند برسند.
آغاز راهِ نرگس
هفته گذشته جشنواره گل نرگس در روستای کردکلای شهرستان جویبار برگزار شد. جشنواره‌ای که مثل سال‌های اخیر مورد استقبال مردم قرار گرفت و مسئولانی هم از آن بازدید کردند. دسته‌های گل نرگس در محل برگزاری جشنواره خودنمایی می‌کرد و توسط تولیدکنندگان عرضه می‌شد. عده‌ای برای خرید گل و برخی هم برای تهیه پیاز گل نرگس به محل برگزاری جشنواره رفتند.
اما جای خالی صنایع تبدیلی و محصولات فرآوری شده‌ای که می‌توان از این گل زیبا تولید و عرضه کرد و حتی ضعف در بسته‌بندی در این رویداد نیز به چشم می‌آمد. ضعفی که می‌تواند این اقتصاد نوپای گل‌پایه را طی سال‌های آتی با چالش مواجه کند و در رکود نگه دارد و از یک فرصت مهم اقتصادی به یک فعالیت فصلی تنزل دهد.
استاندار مازندران که یکی از بازدیدکنندگان این جشنواره بود پس از بازدید تاکید کرد که تولیدکنندگان این گل باید از همین حالا که ابتدای راهِ اقتصادِ گل نرگس در مازندران است به سمت فعالیت‌های تشکلی و اتحادیه‌ای حرکت کنند و منسجم پیش بروند.
سید محمود حسینی‌پور عنوان کرد که تولیدکنندگان گل نرگس باید از منظر تشکیلاتی با ایجاد یک شرکت تعاونی و سامان دادن به فعالیت‌شان تعامل بهتری را با سازمان جهاد کشاورزی و دیگر سازمان‌ها برقرار کنند تا بخش دولتی نیز بتواند به عنوان تسهیل‌گر در موارد مختلف مانند تامین نهاده‌ها، ایجاد صنایع تبدیلی، بازاریابی و صادرات گل و محصولات فرآوری شده از آن‌ها حمایت کند.
اشاره حسینی‌پور به کاهش تصدی‌گری دولت و حرکت به سمت مردم‌پایه شدن فعالیت‌های اقتصادی است که در همه کشورهای توسعه‌یافته به عنوان راهکار اصلیِ رونق و شکوفایی ظرفیت‌ها مورد توجه قرار دارد.
استاندار مازندران به ضرورت فرآوری گل نرگس و تولید محصولات وابسته از این گلِ زیبا و خوشبو نیز تاکید کرد. شاید این پرسش پیش بیاید که از گلی مانند نرگس چه محصولاتی می‌توان تولید کرد که برای آن ارزش افزوده ایجاد کند؟ پاسخ روشن است؛ ساده‌ترین و نخستین و البته یکی از پرسودترین محصولات وابسته به این گل می‌تواند عطر و اسانس نرگس باشد که نه تنها بازار داخلی، بلکه بازارهای خارجی را نیز هدف بگیرد.
عطرِ پول، پولِ عطر
نگاهی به آمارهای کسب درآمد برخی کشورها از فروش عطر و اسانس نشان می‌دهد که این صنعت تا چه اندازه ظرفیت کسب درآمد دارد. درآمد سالانه فرانسوی‌ها از بازار عطر جهان حدود ۵.۴ میلیارد دلار برآورد می‌شود و اسپانیایی‌ها نیز ۲.۳ میلیارد دلار از تولید و صادرات عطر به اقتصد کشورشان تزریق می‌کنند. نمونه‌های از این دست کم نیستند. بنابراین می‌توان از ظرفیتی مانند گل نرگس که گونه‌های زیبا و خوشبوی آن در مازندران کشت و تولید می‌شود برای افزایش درآمد استان از بخش کشاورزی بهره گرفت. قطب تولید آن در مازندران هم می‌تواند همین شهرستان جویبار باشد که چند سال است جشنواره گل نرگس را برگزار می‌کند و بیشترین سطح زیر کشت این گل را در استان به خود اختصاص داده است.
به گفته سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران، شهرستان جویبار قطب اصلی کشت گل نرگس در مازندران است. از حدود ۱۰۰ هکتار باغ نرگس که در مازندران وجود دارد، ۶۶ هکتار متعلق به جویباری‌هاست و در این شهرستان قرار گرفته است.
بابک مومنی گل نرگس را برای اقتصاد کشاورزی مازندران از ۲ منظر ظرفیتی مهم می‌داند؛ او معتقد است که از یک سو با توجه به ظرفیت‌هایی که گل نرگس برای درآمدزایی دارد می‌توان روی آن حساب کرد و از سوی دیگر باید نوپا بودن این فعالیت را نیز موقعیتی مناسب برای هدفمند کردن آن و سمت و سو دادن دانست.
چرخه معکوس
او در گفت‌وگو با ایرنا اظهار می‌کند: یکی از چالش‌های ما در فرصت‌های اینچنینی تولیدی مازندران این است که ابتدا کشت می‌کنیم و بعد سراغ بازاریابی می‌رویم و در بهترین حالت می‌بینیم که محصول در بازارهای غیرتجاری عرضه می‌شود و در شرایط مناسبتی به چشم می‌آید. پس از چند وقت هم ناگهان افت قیمت شدیدی پیدا می‌کند و تا سال بعد فراموش می‌شود.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران درباره روش‌های شکوفا کردن اقتصاد گل نرگس در مازندران می‌گوید: مانند همه کارها که سخت‌ترین گام برای انجام‌شان نخستین گام است، شروع این کار هم سخت است و در ابتدای راه مشکلات خاص خودش را دارد. تولیدکننده دنبال حمایت‌های فنی و اعتباری و ساختاری است. چون هنوز گل نرگس در برنامه‌های تثبیت شده کشت استان قرار ندارد. بنابراین در ابتدای راه امکان حمایت کمی سخت است. اما غیرممکن نیست و اتفاقا راهکار قابل اجرا و ساده‌ای هم دارد.
مومنی خاطرنشان می‌کند: این اقدام خوبی است که باغداران و کشاورزان ما نگاهی هم به تولید گل نرگس داشته باشند و به سمت این قبیل محصولات نوپا بروند. مثلا اگر تولید پیاز این گل در تناوب کشت برنج و گندم قرار بگیرد می‌تواند ظرفیت خوبی برای افزایش درآمد کشاورز باشد. به شرطی که در این فرآیند چند کار درست انجام دهیم.
ریل‌گذاری برای فرآوری
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران تصریح می‌کند: کشت این نیست که کشاورز بدون برنامه‌ریزی درست و حساب شده وارد فعالیت شود. کشت و کار باید برنامه داشته باشد. در درجه نخست تولیدکنندگان یک محصول باید ساماندهی شوند و در قالب یک تعاونی خودشان را معرفی کنند.
این مسئول معتقد است که وقتی تولیدکنندگان انسجام ساختاری و نظام تخصصی پیدا می‌کنند، هم می‌توان برای توانمندسازی آنان از تسهیلات حمایتی در قالب یارانه‌های نقدی یا کمک‌های فنی و اداری استفاده کرد و هم با انسجام به صورت تخصصی جذب بازار هدف و حتی صادرات را پیگیر شد.
مومنی تاکید دارد که تولیدکنندگان گل نرگس در مازندران و به ویژه شهرستان جویبار از همین حالا به فکر تشکیل تعاونی یا اتحادیه‌ای مستقل باشند و می‌گوید: اعضای این اتحادیه اگر در قالب یک تعاونی سرمایه‌شان را کنار هم بگذارند و به رقم قابل توجهی برسانند، با حمایت‌های دولتی می‌توانند به تولید فرآورده‌هایی مانند عطر و اسانس روی بیاورند که ۱۰ها برابر محصول اولیه سود می‌دهد.
او می‌افزاید: اگر از همین الان که ابتدای راه است مسیر درست ریل‌گذاری شود و پیش از این که بازار گل نرگس اسیر دست دلال‌ها و گرفتارِ بازارهای مبهم و غیرشفاف شود، خود تولیدکنندگان اتحادیه تشکیل دهند و بازار علمی برای نظام عرضه محصول‌شان تعریف کنند، مطمئنا در ادامه راه در جذب مخاطبِ بیشتر و توسعه فعالیت تعاونی و حرکت به سمت صنایع پایین‌دستی خیلی بهتر حرکت می‌کنند. آن زمان دولت هم راحت‌تر می‌تواند از این فعالیت مهم و مناسب حمایت کند.
اقتصاد مردم‌پایه، پلِ شکوفایی اقتصادی
تاکید سرپرست سازمان جهاد کشاورزی بر در اختیار گرفتن سرنوشت و برنامه‌ریزی محصول تولیدی‌شان توسط خودشان است. راهبردی که در برخی از محصولات باغی سایر استان‌ها مانند پسته به چشم می‌خورد، اما برای محصولات تولید شده در مازندران هنوز به شکل منسجم و اثرگذار رقم نخورده است.
مومنی در این باره اظهار می‌کند: ما اکنون برای مرکبات تولید استان‌مان همین مشکل را داریم. با حدود ۲.۵ میلیون تن تولید مرکبات، چند اتحادیه قدرتمند داریم که خودشان سرنوشت محصول را در اختیار بگیرند، در ایجاد فرصت‌های پایین‌دستی تعیین کننده باشند و در نظام صادرات بازار وارد شوند؟ دلیل این وضعیت همین است که چون از همان ابتدای فعالیت، پایه‌های لازم بر مبنای تشکل‌های کشاورزی و اتحادیه‌های منسجم شکل نگرفت.
وی تصریح می‌کند: نگاه و تاکید بخش دولتی این است که تصدی‌گری دولت از همه حوزه‌های اینچنینی کاسته شود و دولت در نقش تسهیل‌گر حضور داشته باشد. برای مثال تولیدکنندگان مرکبات خودشان بتوانند نهالستان‌های پایه ایجاد کنند. اما چون در اتحادیه‌ها ساماندهی و انسجام وجود ندارد، همه نگاه‌ها به دولت ختم می‌شود و نتیجه این است که بازار در یک فضای مبهم و غیرشفاف قرار می‌گیرد.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران تاکید می‌کند که تولیدکنندگان محصولات باغی و کشاورزی نباید منتظر معجزه‌ای باشند و حتی اگر دولت هم مبلغی بپردازد فقط به عنوان مُسکن عمل می‌کند. محصولات اصلی ما گرفتار همین رویکرد نادرست هستند.
تصدی‌گری مردم، تسهیل‌گری دولت
وی می‌افزاید: تولیدکنندگان محصولات باغی و کشاورزی در استان باید به سمت انسجام صنفی و تشکلی حرکت کنند. اگر منسجم و شناسنامه‌دار شوند، مطمئنا خیلی‌راحت‌تر می‌شود برای پشتیبانی از آن‌ها نظام تعیین کرد. هر جا اتحادیه‌ای از خود مردم کار را به عهده گرفت، نهایتا از دولت سرمایه در گردش خواست که آن سرمایه باعث توانمندتر شدن مجموعه شد، نه بدهکار شدن به بانک‌ها. در مورد گل نرگس هم حالا که ابتدای راه است تولیدکنندگان باید ساختار منسجم اتحادیه‌ای و تعاونی را شکل دهند و به سمت فرآوری این محصول بروند.
مومنی تصریح می‌کند: تا زمانی که اتحادیه‌ها شکل نگیرند و هدفمند و برپایه برنامه‌ریزی درست پیش نروند، بازار هیچ محصولی از مازندران به جایگاه واقعی‌اش نمی‌رسد. در فرانسه اتحادیه‌ها کشاورزی را مدیریت می‌کنند. در همین استان می‌توان از اتحادیه تعاونی صیادان به عنوان یک نمونه منسجم که تا حدودی نیز موفق عمل کرده نام برد.
وی خاطرنشان می‌کند: تلاش ما در سازمان جهاد کشاورزی استان این است که از همه ظرفیت‌ها اعم از علاقه‌مندان به فعالیت در فعالیت‌های نوپای باغی و کشاورزی، کشاورزان پیشرو و شرکت‌های دانش‌بنیان برای تحقق این هدف و ایجاد اتحادیه‌های منسجم برای محصولات استفاده کنیم و امیدواریم که این نگاه و نگرش در خود تولیدکنندگان نیز تقویت شود تا بخش دولتی بتواند بیشتر و بهتر در کنار آن‌ها به توسعه اقتصادی استان کمک کند.
اگر این دغدغه که سرپرست سازمان جهاد کشاورزی و استاندار مازندران به آن اشاره کردند به نقطه مطلوبی ختم شود، شاید از گل نرگس که این روزها فقط در گل‌فروشی‌ها و کنار خیابان‌ها عرضه می‌شود و عمر کوتاهی هم دارد چند سال دیگر به عنوان پرچمدار تحول در فرآوری محصولات باغی و کشاورزی مازندران نام ببریم، مشروط بر آن‌که از همین حالا برنامه‌ریزی برای قرار گرفتن بازار این محصول در مسیری درست و هدفمند مورد توجه خود تولیدکنندگان قرار بگیرد و به فروش دسته‌گل‌های ساده در گل‌فروشی‌ها و کنار خیابان‌ها راضی نمانند.
نظر شما