به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های زیست‌بوم اشتغال کشور با عنوان "نشست راهکارهای حفظ و نگهداشت نخبگان و دانش آموختگان در بازارکار ایران" با حضور سید رضی آقا سیدی معاون پشتیبانی ومدیریت منابع جهاددانشگاهی، غلامرضا ذاکر صالحی مدیر گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری آموزشی عالی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، حسن جماعتی معاون مدیر کل ارتباط با صنعت وزارت علوم، سیروس دشتی مدیرکل کارآفرینی و اشتغال این نهاد و امیرعلی بینام مدیر مسئول بازارکار در محل برگزاری بیست و چهارمین نمایشگاه پژوهش و فناوری و فن بازار واقع در مصلی بزرگ امام خمینی (ره) برگزار شد.
لزوم نگاه سیستمی و پرهیز از نگاه بخشی در حمایت از نخبگان و دانش آموختگان
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی در این نشست بر لزوم نگاه سیستمی و پرهیز از نگاه بخشی در حمایت از نخبگان و دانش آموختگان اشاره و تاکید کرد و افزود: ابتدا باید یک تحلیل جامع و کلی در کشور انجام شود و ترندها و تحولات حوزه نخبگان بررسی شوند.
سیدرضی آقا سیدی با بیان اینکه، موضوع نخبگان یک مفهوم است که باید عناصر، ورودی و خروجی و بازخوردهای آن به درستی مورد بررسی قرار بگیرد، ادامه داد: در این زمینه فاکتورهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی و ... دخیل هستند که نمی‌توان به بدون توجه به آن‌ها تصمیم گرفت.
به اعتقاد وی، ابرچالش همه حوزه ها، عدم نگاه سیستمی و نبود ایمان به نگاه سیستمی در تحولات مختلف بویژه در بحث حمایت از نخبگان است. ما با نگاهی کاملا ایزوله به مسائل می‌نگریم و می‌خواهیم از دل آن به موضوع نخبگان بپردازیم. وقتی این موضوع بدون تحلیل فاکتورها و بدون توجه به فرآیندها و مسائل مختلف مرتبط با آن بررسی می‌شود به نتیجه نمی‌رسد. به نظر من اگر بخواهیم در مسیرهای شغلی، نخبگی و بازارکار حرکت کنیم باید با تحلیل سیستمی به آن بپردازیم.
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی که تجربه کار اجرایی در استانداری قزوین را به عنوان معاون استاندار نیز در کارنامه دارد ادامه داد: نبود نگاه سیستمی در بدنه اجرایی کشور نیز یکی از مسائلی است که با آن درگیر هستیم و آن در حوزه اشتغال نخبگان و دانش آموختگان نیز شاهد بودیم. در استان قزوین از یک سو صنایع با کمبود نیرو مواجه هستند و از سوی دیگر اجازه جذب نیروی افغانستانی به آن‌ها داده نمی‌شود و نیز دانش آموختگان جویای کار نیز علاقه‌ای به کار در واحدهای صنعتی چندان نشان نمی‌دهند و بیشتر علاقمند به فعالیت‌های دلالی مثل ثبت نام خودرو و ... هستند.
نخبه‌پروری ما نخبه پروری به معنای فاضل کشی است
آقا سیدی با اشاره به اینکه موضوع حفظ و نگهداشت نخبگان در بازارکار کشورمان به عنوان نیروهای دانشی بسیار حائز اهمیت است و رهبر معظم انقلاب نیز بر ان تاکید داشته و دارند تصریح کرد: این موضوع، موضوع ساده‌ای نیست، اگر زیست بوم و اکوسیستم اشتغال، نخبگان و ... را با نگاه کلان نبینیم، همچنان درگیر مشکل خواهیم بود و این نظر کلی من راجع به این موضوعات است.
وی گفت: در موضوع نخبگی نیز محتوا از دست ما در رفته است و در این پارایم نیازمند بازآفرینی بنیادی مفهوم نخبگی هستیم. در سال گذشته طرح و پروپوزالی توسط جهاد دانشگاهی به معاونت علمی و اقتصاد دانش بنیان و نیز سازمان امور استخدامی ریاست جمهوری در زمینه حمایت از نخبگان ارائه شد و مسیری هم طی شده، اما هنوز به نتیجه نرسیده است. باید اشاره کنم متاسفانه نخبه پروری ما "نخبه پروری فاضل کشی است" و تبدیل به یک قیف برعکس شده است، اگر فردی المپیادی و یا سمپادی باشد و به عبارتی از این قیف وارونه رد شد، حمایت دولتی از او صورت می‌گیرد و در غیر این صورت حمایتی از افراد اتفاق نمی‌افتد.
آقاسیدی با اشاره به جایگاه مهم جهاد دانشگاهی به عنوان یک بستر دانش بنیان و رویکرد این نهاد در حمایت از نخبگان و دانش آموختگان ادامه داد: پارادایم و رویکرد جهاد دانشگاهی از ابتدای تاسیس خود مسئله محور بوده است. جهاد دانشگاهی به کسی قول و وعده سر خرمن نمی‌دهد، بلکه بر اساس مساله محوری و توانمندی افراد، اجازه می‌دهد آن‌ها نقش خود را ایفا کنند و نقش نخبگی خود را به اثبات برسانند، جهاد همیشه تلاش داشته تا پلتفرم و ابزار کار را ایجاد کند تا فرد از طریق حل مسئله بتواند رشد کند.
به گفته وی، افرادی نظیر دکترکاظمی آشتیانی، شاهوردی، بهاروند که از افتخارات کشور و جهاد دانشگاهی هستند و صدها فرد موفق در این نهاد در این پارادایم مسئله محور رشد کرده اند و پرچم پر افتخار کشور و جهاد دانشگاهی را افراشته نگه داشته اند؛ این رویکرد ما در جهاد دانشگاهی در مقابل رویکرد پوپولیستی موجود است. رویکرد فعلی موجود باعث شده تا مشکلات زیادی پیش بیاید. بروکراسی شبه بن بستی در این رویکرد ایجاد شده که سبب ایجاد وضعیت موجود شده است.
جهاد دانشگاهی می‌تواند نهاد تسهیلگر و جامعه پذیر نخبگان باشد
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی با اشاره به اینکه جهاد دانشگاهی می‌تواند نهاد تسهیلگر و جامعه پذیر نخبگان باشد در کشور باشد، اظهار داشت: این نهاد علمی و دانشگاهی و اجرایی تجارب و دستاوردهای خوبی در تربیت و حمات از نخبگان و دانش آموختگان دارد و می‌تواند به نهاد جامعه پذیری نخبگان در کشور تبدیل شود و فارغ از نگاه پوپو لیستی، مهاجرت نخبگان را کاهش دهد و برای اشتغال و کارآفرینی آن‌ها فرصت‌های منطقی فراهم کند.
آقا سیدی تاکید کرد: جهاد دانشگاهی تلاش کرده تا رویکرد مسئله محور را جا بیندازد تا بتواند به عنوان یک تسهیلگر عمل کند تا افرادی که می‌توانند مسئله محور عمل کنند وارد این زیست بوم و اکوسیستم شوند و از امتیازات و مزایا بهره ببرند. به نظر من در همه سطوح تعریف و صورت بندی مسئله دچار مشکل و چالش هستیم و باید ابتدا این موضوع را برطرف کنیم.
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی بر آمادگی این نهاد برای ورود جدی به مساله حفظ و نگهداشت نخبگان در کشور اشاره کرد و گفت: جهاد دانشگاهی آمادگی دارد نه برای پنج هزار نفر بلکه برای کل کشور، این نهاد در چرخه ورود، ارزیابی و نظارت برای چرخه کامل حمایت از نخبگان تبدیل شود و این توان و تجربه را در طول چهل و اندی سال کسب کرده است.
لزوم انجام صحیح ماموریت‌ها از سوی دستگاه‌ها
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی بر لزوم انجام درست ماموریت‌ها از سوی دستگاه‌ها از سوی دستگاه‌ها در حمایت از نخبگان و دانش آموختگان تاکید کرد و گفت: این رویکرد حداقل موجب می‌شود برخی از مشکلات در کوتاه مدت برای نخبگان حل شود.
آقاسیدی افزود: تحولات وسیعی در حوزه‌های مختلف فناوری در دنیا در حال شکل گیری است و باید از این فناوری را برای رسیدن به یک خط و مشی درست مبتنی بر داده برسیم و از آن برای حل مشکلات کشور بویژه در حوزه حل مشکلات نخبگان و دانش آموختگان استفاده کنیم.
وی بر نقش دولت در این حوزه اشاره و تصریح کرد: نقش دولت پایدار سازی محیط کسب و کار و قابل پیش بینی کردن آن است. باید عرضه و تقاضای در عرصه کسب و کار و بازار به گونه‌ای باید که نخبه، دانش آموخته و کارآفرین ما بتواند شرایط را پیش بنی کند و احساس نکند، شرایط آینده کسب و کار و فعالیت خود را با ناامنی و مشکلات ناخواسته مواجه خواهد کرد.
آقاسیدی ادامه داد: یکی از مشکلاتی در کشور ماست این است که طرف عرضه علی رغم همه کارهایی که انجام می شود تقاضایی در سمت مخالف ندارد. در ایران نمی توان برنامه ریزی دقیقی برای آینده کرد و تضمینی برای آن وجود ندارد. تحولات بنیادینی باید در بازار کار اتفاق بیفتد که بخشی از یک فرایند انتخاب طبیعی است.
تقاضای خام را تبدیل به تقاضای موثر کنیم
آقای سیدی همچنین با بیان اینکه، در زیست بوم غنی عرضه و تقاضا از هم جدا نیستند و همه با کمک یکدیگر رشد می‌کنند افزود: فرار مغزها به علت نبودن چنین شرایطی در کشور ما رخ می‌دهد. ما باید پلتفرمی درست کنیم تا هم طرف عرضه و هم طرف تقاضا با یکدیگر گفتگو و نیازسنجی کنند. هنر ما در ایران باید این باشد که تقاضای خام را تبدیل به تقاضای موثر کنیم.
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی تصریح کرد: پیشفرض و پیش نیاز این است که نظام حکمرانی به صورت کلی بپذیرد که سرعت تحولات محیطی در حدی است که باید همه خود را با آن وفق دهند. در حال حاضر همه کار خود را خوب انجام می‌دهند، اما وقتی به مشکلات و سو تفاهم‌ها میرسد کسی مایل به حل کردن آن نیست. در نظام حکمرانی به عارضه‌ها توجه شده، اما به چالش‌های بزرگ توجه نشده است.
وی ادامه داد: متاسفانه در کشور ما نگاه کلان حکمرانی شبکه‌ای وجود ندارد. ما باید تحولات را بپذیریم. هر چیزی جز تغییر در حال تغییر است. باید حتما به نهادهای حکمران در موضوع نخبگان کمک شود. ابتدا باید حفره‌های خالی شناسایی و پر شوند. با داشتن نگاه صنعتی به موضوعات خیلی از آن‌ها حل می‌شوند.
معاون پشتیبانی و مدیریت منابع جهاددانشگاهی تاکید کرد: به عقیده من آموزش عالی در کشور باید سبد متنوعی باشد. دولت و حاکمیت باید در این مورد نیز همراستا عمل کنند. متاسفانه ما می‌خواهیم برای حل کردن مشکلات موجود مشکلات جدیدتری ایجاد کنیم. جداسازی‌ها و لیبل‌زدن‌ها نیز منسوخ شده است. نباید به علت نخبه بودن یا عملکرد قابل توجه تحصیلی و درسی به کسی برچسب زد! چرا که این موضوع مشکل ساز است. نخبه کسی است که بتواند به صورت مسئله محور موضوعات را حل کند.
آقاسیدی تاکید کرد: حکمرانی باید به وظایف اصلی خود بازگردد و خط مشی‌ها را رعایت کند. متاسفانه دستپاچگی در خط مشی‌ها و نظام حکمرانی کشور سبب شده تا مشکلات روی هم و پشت سر هم بیایند و قابل حل نیز نباشند.
لزوم بازتعریف مفهوم نخبگی در کشور
مدیر گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری آموزشی عالی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با اشاره سه نکته اساسی درباره نخبگان گفت: آیا کسی که آی کیو (IQ) بالایی داره نخبه است یا کسی که اثرگذاری اجتماعی بالایی دارد نخبه است؟ کسی که اختراع یا مقاله آی اس آی (ISI) دارد نخبه است؟ یا کسی که استاد تمام و پژوهشگر است؟ در حال حاضر خلطی هم در بنیاد ملی نخبگان رخ داده استِ مرکزی بنام بنیاد ملی نخبگان داریم، اما این بنیاد بیشتر با استعدادهای درخشان کار می‌کند!
غلامرضا ذاکر صالحی به تعریفی از نخبه ارائه داد و تصریح کرد: در برنامه چهارم در سندی که تدوین کردیم در ۱۷ جلسه و نشستی که برگزار کردیم تعریفی از نخبه ارائه کردیم.
وی در ادامه به نکته دوم با عنوان افراط گرایی در توجه به نخبگان اشاره کرد و گفت: زمانی در غرب برای اینکه تحولات سیاسی و اجتماعی را بهتر تحلیل کنند "نظریه نخبه گرایی" را مطرح کردند که تا بگویند در تحولات مختلف نخبگان اجتماعی نقش مهمی دارند. در این زمینه اندیشمندان غربی تحلیل‌های مختلفی را مطرح کرده اند حتی اندیشمندی بنام ماروین زونیس در زمینه "روانشناسی نخبگان سیاسی در ایران" کتاب دارد.
ذاکر صالحی با اشاره به اینکه بنام نخبه گرایی برخی از افراد را از جامعه جدا می‌کنیم گفت: بنام "نخبه گرایی" بخش مهمی از امتیازات، مشوق‌ها و تسهیلات و حتی فرصت‌های شغلی را در اختیار عده محدودی بنام نخبگان قرار می‌دهیم و آن‌ها را از اقشار دیگر جامعه جدا می‌کنیم و با دست خود جامعه و طبقه‌ای درست می‌کنیم که به الیگارشی علمی منجر می‌شود و به آن دامن می‌زنیم که البته من بارها هشدار داده ام و گفته ام که این نگاه خطرناک است.
لزوم پرهیز از توسعه علمی گلخانه‌ای در کشور
مدیر گروه مطالعات تطبیقی و نوآوری آموزشی عالی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی با اشاره به اینکه این روند به توسعه علمی گلخانه‌ای در مقابل توسعه علمی مردم سالار منجر می‌شود، یادآور شد: توسعه علمی گلخانه‌ای به این معناست که عده‌ای را بنام نخبه در اتاق‌های شیشه‌ای و گلخانه‌ای قرار دهیم و در یک محیط پاستوریزه که همه چیز از جمله دمای هوا کنترل می‌شود، انتظار داشته باشیم آن‌ها اختراع و ابتکار داشته باشند، در حالی که محیط طبییعی بازارکار چیز دیگری است، رقابتی و پر از جالش و درگیری است و مشکلات خاص خود را دارد.
ذاکرصالحی تاکید کرد: باید برای توسعه کسب و کار، تجاری سازی و موفقیت در زمینه‌های مختلف از جمله تامین اجتماعی و مالیات باید جنگید و با آنچه در این محیط گلخانه‌ای می‌گذرد بسیار متفاوت است.
وی بر پرهیز از ساده اندیشی در حمایت از نخبگان اشاره و تصریح کرد: ساده اندیشی است که تصور کنیم، مشکل نخبگان با پول پاشی و دادن قابل حل است. جهاد دانشگاهی که به عنوان یک نهادی که سابقه طولانی در حوزه حمایت از دانش آموختگان و نخبگان دارد به درستی متوجه است که نمی‌شود با ساده اندیشی و دادن وام و تسهیلات مشکل نخبگان حل نمی‌شود و باید در این زمینه عمیق‌تر به مساله نگاه کرد.
ذاکرصالحی ادامه داد: در برخی دستگاه‌ها با دادن دو میلیون به هر نخبه به مدت شش ماه تصور می‌شود نخبه می‌تواند موفق باشد در حالی که با ماهی دو میلیون هیج کاری نمی‌شود کرد و امکان موفقیت در کار، ازدواج و حتی چاپ مقاله هم رخ نمی‌دهد.
مساله مهاجرت نخبگان باید به صورت واقع مورد بررسی قرار گیرد
این عضو هیات علمی دانشگاه با تصریح اینکه مساله مهاجر نخبگان باید به صورت واقعی مورد بررسی قرار گیرد، گفت: معاون قبلی بنیاد نخبگان در آماری اعلام کرد: ۲۵۰۰ نخبه به کشور باز گشته اند در حالی که واقع بینانه نیست و باید آمار درون کوچی و برون کوچی را مورد توجه قرار داد.
ذاکرصالحی افزود: در این زمینه انگیزه‌ها نیز متفاوت است باید ببینیم چند برابر رفته اند و باید از طریق شبکه سازی به جذب نخبه توجه کنیم.
منزلت در بحث حفظ و جذب نخبگان بسیار مهم است
مدیر مطالعات تطبیقی در ادامه در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان نخبگان را حفظ کرد و گفت: منزلت در بحث حفظ و جذب نخبگان بسیار مهم است؛ سازمان‌های بزرگ با بروکراسی بیمار نخبگان را فراری می‌دهند.
ذاکر صالحی به نتایج یک مطالعه در سیلیکون، ولی (Silicon Valley) آمریکا به عنوان محل تجمع نخبگان و دانش آموختگان برجسته اشاره کرد و گفت: یک مطالعه که در دره سلیکون انجام شده نشان می‌دهد که شرکت‌های بزرگ و توانمند این منطقه در آمریکا به دنبال جذب نخبگان شرکت‌های مهم و مطرح هستند، اما بیشتر نخبگان در این مطالعه ابراز داشته اند که خواهان حقوق و دستمزد مادی بیشتر نیستند! بلکه به دنبال منزلت اجتماعی هستند. آن‌ها به این موضوع اهمیت می‌دهند که از منزلت اجتماعی و شغلی خود لذت ببرند و احساس مفید بودن داشته باشند.
وظیفه دولت در قبال نخبگان حمایت است نه دخالت
ذاکر صالحی در ادامه این بحث در پاسخ به این سوال مهم که وظایف دستگاه‌های متولی حوزه نخبگان و دانش آموختگان در این حوزه چیست؟ گفت: وظیفه دولت در قبال نخبگان حمایت است و دخالت نیست.
وی افزود: به نظر میرسد دخالت دولت‌ها در زمینه حفظ و نگهداشت نخبگان به مداخله سازنده تبدیل نمی‌شود و بیشتر مورد التحاب و چالش می‌شود بنابراین انتظار این است که دولت دخالتی نداشته باشد. دولت باید حمایت‌های خود را داشته باشد بدون اینکه دخالت کند.
این پژوهشگر حوزه دانش آموختگان دانشگاهی گفت:اگر دولت بتواند نظام شایسته سالاری را حاکم نماید می‌تواند در ابعاد فرهنگی به حفظ و نگهداشت نخبگان و دانش آموختگان در کشور کمک کند. از سوی دیگر نظام صلاحیت حرفه‌ای را در کشور پیاده سازی کند تا افراد با توجه به نظام صلاحیت حرفه‌ای هویت پیدا بکنند و اشتغال نیز قطعا از این بستر منتفع خواهد شد.
وی با تصریح اینکه در حمایت از اشتغال و نیز حمایت از نخبگان با تعدد قوانین و آئین نامه‌ها مواجه هستیم گفت: این همه قانون و آئین نامه خود باعث سردر گمی است، دولت می‌تواند بجای زیاد کردن قانون مقررات، همه دستگاه‌ها از جمله نهادی مثل جهاد دانشگاهی را دور هم جمع کند و از دیدگاه‌های آن‌ها برای حمایت از نخبگان و دانش آموختگان بهره برداری نماید.
ذاکر صالحی با اشاره به جایگاه جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد واسط و خودکفا گفت: جهاد دانشگاهی در سال‌های گذشته با ایجاد سازمان اشتغال دانش آموختگان، مدعی حمایت از اشتغال دانش آموختگان بود، اما مدعی حمایت از نخبگان نبود؛ در حالی که در حال حاضر مدعی حمایت از نخبگان نیز هست، بنابراین می‌توان از ظرفیت‌های این نهاد برای حمایت از نخبگان نیز استفاده کرد.
وی یادآور شد: جهاد دانشگاهی به عنوان یک نهاد جهادی کار خود را به درستی انجام می‌دهد، این نهاد با تکیه بر توان بومی خود تلاش خود را در حوزه حمایت از اشتغال، بویژه اشتغال نخبگان و دانش آموختگان دنبال می‌کند و حتی اگر اسمی از این نهاد در برخی اسناد مرتبط با حمایت از نخبگان به میان نیاید، این نهاد نقش فعال خود را در عرصه میدانی دنبال نموده و ایفا خواهد کرد.
یکی از چالش‌های نخبگی عدم استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی است
معاون مدیر کل ارتباط با صنعت وزارت علوم نیز در نشست بازارکار جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه یکی از چالش‌های نخبگی عدم استفاده از ظرفیت‌های دانشگاهی است گفت: یکی از چالش‌های ما عدم توسعه فناوری است. ما در کشور صنعتی بنام واحد تحقیق و توسعه قوی نداریم همچنین از ظرفیت دانشگاه‌ها نیز به خوبی استفاده نمی‌شود.
حسن جماعتی ادامه داد: موضوع بعدی عدم رشد اقتصادی است که اجازه سرمایه گذاری روی صنایع و مشاغل را نمی‌دهد. همچنین مهارت‌های عمومی دانشجویان و دانش آموختگان ناکافی است. این موضوعی است که ما برای حل آن تصمیم گرفتیم دانشگاه‌ها را ملزم به برگزاری دوره‌های مهارت آموزی خارج از چارچوب درسی همراه با سرفصل‌های مشخص دانشگاه‌ها کنیم.
وی افزود: در سال گذشته نیز بیش از هشت هزار دوره مهارت آموزی خارج از سرفصل‌های درسی دانشگاه‌ها در کشور برگزار شده است و بیش از سیصدهزار دانشجو نیز در این دوره‌ها شرکت کرده اند. ما تصمیم گرفتیم ۱۵ سرفصل دانشگاهی مهارتی را در دانشگاه‌ها پایه گذاری کنیم.
جماعتی ادامه داد:همچنین مراکز هدایت شغلی و کاریابی نیز در دانشگاه‌ها ایجاد شدند و هفت هزار و ۵۰۰ نفر نیز مشاوره شغلی دریافت کرده اند. بیش از ۴۸ نمایشگاه کار برگزار شده و بیش از ۳۶۰۰ فرصت شغلی عرضه شده است. نکته بعدی ساماندهی جذب نخبگان وظیفه بود که با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح انجام شد. این فرایند با استفاده از پروژه‌های تحقیقاتی و طرح‌های صنعتی انجام می‌شود که می‌توان از آن‌ها در جهت جذب مفید نخبگان بهره برد.
مدیرکل ارتباط با صنعت وزارت علوم اضافه کرد: ما به موضوع پسادکتری نیز توجه کردیم و همچنین روی موضوع امریه مقطع پسادکتری نیز تمرکز کردیم، موضوع بورسیه و جذب دانشجویان پسادکتری در دانشگاه‌ها نیز بررسی شده است.
جماعتی تصریح کرد: برای حل مشکل نخبگان و دیگر چالش‌های جامعه علمی، باید فرایند موضوع را به طور کلی و جامع تحلیل، آسیب شناسی و بررسی کرد. هر فردی باید با توجه به توانمندی‌های خود به کار گرفته شود. باید محیط کارفرمایی و نحوه بکارگیری نخبگان مورد بازبینی قرار گیرد.
وی با اشاره به اینکه نخبگی صرفا استخدام و کارمندی نیست گفت: باید شرایط به گونه‌ای باشد که افراد وقتی نمی‌خواهند استخدام دولت شوند و یا خواهان راه اندازی کسب و کار و فعالیت هستند بتوانند گزینه‌های متنوع و متعدد را پیش روی خود ببینند و انتخاب کنند. شرایط متنوع کار و اشتغال می‌تواند در حمایت منطقی از نخبگان بسیار مهم و سازنده باشد.
نظر شما