به گزارش ایرنا، نکته حائز اهمیت نقش آدمی در حفاظت یا تخریب طبیعت و حیات وحش است و انسان ها عمده ترین تاثیر مثبت یا منفی را بر طبیعت دارند.
امروزه در برخی از کشورهای دنیا با توجه به اهمیت جایگاه حیات وحش و زیستگاه ها، برای حفاظت از عرصه های طبیعی و وحوش از ظرفیت مردم و جوامع محلی بهره مند می شوند.
شاید بتوان گفت که حلقه مفقوده و شاه کلید حراست از حیات وحش و طبیعت در کشور و استان ایلام، بکارگیری جوامع محلی و مردم است که این پتناسیل مهم و تاثیرگذار در امر حفاظت از انفال مورد غفلت واقع شده و اداره زیستگاه ها و رویشگاه ها کماکان دولتی مانده است.
یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار از مساحت کل استان ایلام را اراضی طبیعی رویشگاهی و زیستگاهی تشکیل داده است که باتوجه به موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی منطقه، عمده این عرصه ها کوهستانی، جنگلی یا تپه ماهوری است.
بدون شک حفاظت از این عرصه های وسیع با نگاه دولتی و اداری کارساز نیست و باید مردم و به ویژه جوامع محلی اعم از کشاروزان، عشایر، دامداران و حتی شکارچیان برای حراست از طبیعت بکارگیری و فراخوانده شوند.
هرچند در استان ایلام، انجمن های مردم نهاد زیست محیطی در خصوص حفاظت از طبیعت به صورت خودجوش احساس وظیفه می کنند و بدون چشمداشت خاصی حافظ عرصه ها هستند اما نقش جوامع محلی در نگهداشت طبیعت غیرقابل انکار است.
زندگی مردم استان ایلام از گذشته های بسیار دور تاکنون به طبیعت گره خورده و ارتزاق اصلی آنها از انفال خداوند اعم از درختان، گیاهان و حیات وحش بوده است و امروزه نیز باوجود تغییر در سبک زندگی ها، بازهم پیوند مردم با طبیعت به قوت خود باقی مانده است و از هر فرصتی برای رفتن به دامان طبیعت و کسب روزی از این نعمات الهی استفاده می کنند.
اما حضور مداوم مردم در عرصه های طبیعی باعث بروز آسیب ها به طبیعت این امانت گرانبهای خداوند شده و اراضی جنگلی، منابع آبی، زیستگاه های جانوری و حیات وحش دچار خسران شدید ناشی از فشار انسان بر طبیعت شده است.
بدون شک ادامه این روند نامیمون و نازیبا باعث زوال تدریجی طبیعت استان ما می شود و نابودی عرصه ها و حیات وحش را تسریع می بخشد.
بنابراین برای جلوگیری از این روند باید از خود مردم برای حفاظت از طبیعت بهره برد و در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست همسو با علم روز و تجارب موفق برخی از کشورها، طرح حفاظت مشارکتی مردمی را ارائه داده است.
در این طرح خود مردم با اولویت جوامع محلی و شکارچیان نادم با نظارت محیطبانان و کارشناسان محیط زیست اقدام به حفاظت از عرصه ها می کنند و در مقابل این حراست، از مزایا و مشوق های آن نیز برخوردار می شوند.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام در این خصوص توضیح داد: طرح حفاظت مشارکتی مردمی با هدف احیا و حفظ گونه های جانوری و زیستگاه ها تنها راه برون رفت طبیعت از چالش های کنونی است.
"علیرضا محمدی" افزود: در این برنامه که از سوی سازمان مطرح شده است، جوامع محلی کمک یار محیط زیست می شوند و با در اختیار گرفتن یک عرصه نسبت به حفظ و احیای گونه های جانوری و نباتی آن متعهد می شوند.
وی ادامه داد: این واگذاری عرصه به افراد با نظارت مداوم کارشناسان محیط زیست خواهد بود و بهره برداران اجازه تغییر کاربری در عرصه ها را ندارند اما مجاز به استفاده از فرآورده های طبیعت هستند.
محمدی توضیح داد: به عنوان مثال در این طرح مشارکتی فردی که یک عرصه را در اختیار می گیرد، اجازه کشت گیاهان دارویی یا نهال های مثمر سازگار با آن منطقه را با نظارت کارشناسان محیط زیست دارد.
وی یادآور شد: همچنین اگر فرد در عرصه " قُرُق " اختصاصی خود موفق به تکثیر و ازدیاد جمعیت حیات وحش شد به گونه ای که تعداد حیات وحش در آن منطقه به بیش از حد ظرفیت برسد، به وی مجوز شکار محدود به منظور کسب درآمد و با نظارت محیط زیست داده می شود.
محمدی اضافه کرد: یکی دیگر از راه های کسب درآمد در این طرح از سوی بهره بردار جذب تورهای گردشگری حیات وحش است که بازهم در صورت ازدیاد بیش از حد جمعیت وحوش، از سوی بهره بردار تورهای گردشگری داخلی و خارجی برای تماشا و یا شکار محدود این وحوش با نظارت کارشناسان محیط زیست به منطقه مورد نظر دعوت شوند.
وی گفت: در طرح مشارکت حفاظتی از آنجا که خود مردم وظیفه حفاظت از عرصه ها را بر عهده می گیرند، بنابراین میزان تخلف و شکار و صید غیرمجاز و نیز قطع و تخریب درختان و پوشش گیاهی به طور چشمگیری کاهش می یابد.
محمدی بیان کرد: هم در قانون اساسی و هم در ماده ۳۸ برنامه ششم توسعه بر حفاظت مشارکتی مردم از طبیعت و اینکه آحاد مردم در حفاظت از انفال باید دخیل باشند تاکید شده است.
وی ابراز کرد: حفاظت از عرصه های طبیعی و حیات وحش بدون مشارکت مردم امکان پذیر نیست و بدون شک استفاده از توان و ظرفیت مردم باعث غنای جانوری، زیستگاه ها و عرصه های طبیعی می شود و حتی امنیت گونه های در معرض خطر انقراض نیز تامین، زنجیره های غذایی جانواران افزایش و میزان تخلف ها کاهش می یابد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام ابراز امیدواری کرد: طرح حفاظت مشارکتی در برنامه هفتم توسعه مورد توجه ویژه مسئولان ارشد کشور و نمایندگان مجلس قرار بگیرد تا زمینه مشارکت بیشتر مردم در حفاظت از محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی کشور فراهم شود.
وی در مورد مناطق طبیعی آزاد تحت نظارت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری هم اظهار کرد: در صورت موافقت این اداره کل برخی مناطق آزاد خارج از محدوده حفاظت شده محیط زیست باتوجه به غنای زیستی و جمعیت جانوری و وجود منابع آبی، به صورت قُرُق اختصاصی به مردم جهت اجرای طرح حفاظت مشارکتی با نظارت کارشناسان این ادارات کل واگذار شود.
موسس و مدیر بیمارستان تخصصی شبانه روزی دامپزشکی استان ایلام هم در این زمینه گفت: موفقیت طرح های دولتی در گرو مشارکت و دخالت مردم و با تدوین قوانین جامع نظارتی از سوی دولت است.
دکتر "محمود رشنوادی" افزود: هرچند اجرای هر طرحی در ابتدا با موانع و چالش هایی از سوی مخالفان یا موافقان این گونه برنامه ها وجود دارد، اما با آموزش و فرهنگ سازی درست امکان اجرای موفقیت آمیز این طرح ها وجود دارد.
وی ادامه داد: در سال های گذشته واگذاری و برون سپاری طرح های دامپزشکی به بخش خصوصی با چالش هایی مواجه بود اما با اجرای آن، اکنون برون سپاری طرح های دامپزشکی به بخش خصوصی با نظارت بخش دولتی به عنوان یک تجربه بسیار موفق در کشور تبدیل شده است که موجب کاهش هزینه های دولت و اشتغالزایی برای افراد جویای شغل در بخش خصوصی شد.
رشنوادی تاکید کرد: باتوجه به محدودیت منابع طبیعی و افزایش روزافزون جمعیت، تنها راه برون رفت از نابودی عرصه ها و جانوران، بکارگیری توان و ظرفیت خود مردم برای حفاظت از انفال است.
وی یادآور شد: هرچند انجمن های مردم نهاد زیست محیطی به صورت خودجوش برای حفاظت از طبیعت اقدام می کنند، اما این حضور همیشگی و مستمر نیست بلکه باید با واگذاری مشوق های منطقی و احیایی، از بهره برداران و جوامع محلی برای حفاظت از عرصه ها استفاده کرد.
موسس و مدیر بیمارستان تخصصی شبانه روزی دامپزشکی استان ایلام اضافه کرد: افراد در صورتی که به درستی و از همان پایه ( مهدکودک و دبستان ) آموزش های لازم زیست محیطی را فرا بگیرند در بزرگسالی هرکدام به یک حافظ طبیعت تبدیل خواهند شد.
وی یکی دیگر از نقاط قوت طرح محیط زیست مشارکتی را دخالت دادن شکارچیان در این طرح دانست و افزود: در صورتی که شکارچیان به عنوان حافظ طبیعت و محیطبان به کارگرفته شوند، به تدریج میزان شکار و صید وحوش نیز کاهش خواهد یافت.
رشنوادی بهره برداران، جوامع محلی و شکارچیان را خط مقدم اجرای این طرح برشمرد و ادامه داد: این اقشار بعد از فراگیری آموزش های لازم و با نظارت کارشناسان محیط زیست هرکدام به یک حافظ امین انفال تبدیل خواهند شد.
وی پیشنهاد داد: طرح مشارکت حفاظتی عرصه ها در چند منطقه از استان به صورت پایلوت و آزمایشی اجرایی شود تا مردم به مرور زمان با این برنامه فرهنگی - صیانتی آشنا شوند و سپس این طرح در همه استان به مرحله اجرا درآید.
یکی از مستندسازان حیات وحش استان ایلام هم در این خصوص گفت: در ابتدا باید مزایا و اهمیت طرح حفاظت مشارکتی برای گروه های هدف به ویژه شکارچیان توضیح داده شود تا این افراد به صورت خودجوش به محطبانانی برای طبیعت تبدیل شوند.
"فتح اله امیری" افزود: اجرای این طرح در کشور ما نوپا و جدید است و در استان های یزد و گلستان حدود ۶ سال گذشته شروع شده و دستاوردهای موفقی را نیز به دنبال داشته است که به عنوان مثال در پارک ملی گلستان در ابتدای اجرای طرح، تعداد رمه های پارک در آخرین سرشماری سه هزار و ۵۰۰ راس بود اما اکنون جمعیت این پارک به ۱۳ هزار راس افزایش یافته است.
وی ادامه داد: با آموزش مردم و جوامع محلی در خصوص اهمیت اجرای طرح حفاظت مشارکتی، آنها در برابر طبیعت احساس تعلق خاطر خواهند کرد و در مقابل با اجرای درست این پروژه به مزایا و سودآوری و منفعت نیز دست می یابند.
امیری یادآور شد: با اجرای درست این پروژه امکان جذب توریست های داخلی و خارجی و کسب درآمد و ارزآوری فراهم می شود و در کنار پویایی طبیعت، شکوفایی اقتصاد و ایجاد اشتغال زایی برای افراد بومی منطقه و نیز منجر خواهد شد.
وی اضافه کرد: باتوجه به اینکه وضعیت حیات وحش کشور هم اکنون در وضعیت نامناسبی به سر می برد، با اجرای طرح حفاظت مشارکتی جمعیت گروه های جانوری و زنجیره غذایی آنها افزایش خواهد یافت و یک خط تعادل در بین گونه های حیات وحش در درازمدت ایجاد می شود.
امیری تاکید کرد: قُرُق های اختصاصی به عنوان یک ضربه گیر برای نابودی و زوال حیات وحش و طبیعت عمل می کند و همچنین در حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری و امنیت انفال نیز نقش دارد.
این مستندساز حیات وحش افزود: در طول مدت اجرای طرح حفاظت مشارکتی به تدریج جمعیت حیات وحش در گونه های مختلف افزایش پیدا خواهد کرد و با نظارت دولت به صورت محدود و با تناسب افزایش جمعیت، مجوز شکار گونه های نر بزرگسال صادر خواهد شد.
وی توضیح داد: شکار محدود و با نظارت وحوش بعد از عبور جمعیتی آنها از خط تعادل موجب کنترل جمعیت حیات وحش می شود و بهترین فرصت برای جذب توریست های خارجی علاقمند به شکار خواهد بود.
امیری تاکید کرد: ازدیاد گونه های جانوری در پارک های ملی کشورهای آفریقایی نمونه های موفقی از حفاظت مشارکتی است که باعث افزایش جمعیت گونه های حیات وحش، جذب توریست های خارجی و ارزآوری برای این کشورها شده است.
وی تصریح کرد: در استان ایلام نیز این طرح می تواند با ایجاد قرق های اختصاصی و واگذاری آنها به افراد دارای سرمایه مالی جهت حفظ و نگهداری این عرصه ها شروع شود.
به گزارش ایرنا، از ۲ میلیون هکتار وسعت استان ایلام، یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار آن را عرصه های طبیعی تشکیل داده است.
سهم اداره کل حفاظ محیط زیست استان از عرصه های طبیعی تحت مدیریت ۱۴۳ هزار هکتار است.
دالاب، ششدار، کولگ، بانکول، دینارکوه، کبیرکوه، مانشت و قلارنگ از جمله مناطق مهم طبیعی - تفریحی استان ایلام به شمار می رود که رویشگاه گونه های مختلف درختان و گیاهان و زیستگاه وحوش است.
نظر شما