پیش‌بینی‌های اخیر از سوی بسیاری از مراجع و کانال‌های هواشناسی نشان می‌دهد میانگین بارندگی در سال آبی پیش‌رو نسبت به پارسال وضعیت بهتری دارد. چنانچه آمارها نیز نشان می‌دهد این میزان نسبت به سال پیش بیشتر شده اما باید در نظر داشت که این نسبت برای همه جا یکسان نیست و این موضوع همان نکته مهمی است که نشان می‌دهد سایه خشکسالی و کمبود منابع آب در ایران همچنان جدی است.
میزان بارندگی از ابتدای سال آبی تاکنون چه میزان بوده؟
سال آبی یک دوره یکساله از ابتدای مهر تا پایان شهریور سال آینده است. بنابراین میانگین بارندگی در این دوره می‌تواند بازگو کننده شرایط خشکسالی و ترسالی باشد. بنابر اطلاعات به دست آمده از سوی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، میزان بارندگی ثبت شده تا هفتم مهرماه فقط ۰.۳ میلیمتر بوده که نسبت به سال پیش _ رقمی برابر با یک میلیمتر_ کاهش چشمگیری را نشان می‌دهد.
اما این رقم تا یک هفته بعد یعنی ۱۶ مهر، وضعیت را به میزان زیادی دگرگون کرد. وقوع بارش در برخی مناطق این روند را تغییر داد و وضعیت اندکی بهبود یافت. با این وجود هنوز نامتوازنی بارش‌ها اجازه بهره‌مندی همه کشور از این موهبت را نداده است.
براساس براساس پیش‌بینی‌ها، در سال جاری ایران با پدیده آب‌وهوایی معروف به «ال‌نینو» روبه‌رو خواهد شد و این می‌تواند در پرآبی مؤثر باشدپیش‌بینی‌ها، کشورمان در سال جاری با پدیده آب‌وهوایی معروف به «ال‌نینو» روبه‌رو خواهد شد و این می‌تواند در پرآبی مؤثر باشد. طبق اعلام دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، از ابتدای سال آبی جدید (ابتدای مهر ۱۴۰۲) تا ۲۲ مهر، ۶ میلیمتر بارندگی در سطح کشور ثبت شده است.
این میزان در مقایسه با میانگین مقدار بارش متوسط درازمدت(۵۵ساله)که ۴.۴ میلیمتر بارش ثبت شده، افزایش ۳۵ درصدی را نشان می‌دهد. میزان بارش‌های هفته سوم سال آبی جدید در مقایسه با مدت مشابه در سال گذشته(۱.۳ میلیمتر) افزایش ۳۶۷ درصدی دارد.
آیا این افزایش نشان از یک سال خوب آبی دارد؟
هرچند وضعیت بارندگی در ابتدای سال جدید آبی نشان می‌دهد شاید این سال می‌تواند بهتر از سال‌های گذشته باشد اما باید در نظر داشت که همه این موارد در دسته احتمالات قرار دارد و هیچ چیزی قطعی نیست. به عبارتی پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد وضعیت نسبت به سال پیش بهتر است اما در این پیش‌بینی‌ها، باید نکات زیادی را در نظر گرفت.
این ملاحظات درست زمانی که با اطلاعات به دست آمده از شرکت مدیریت منابع آب ایران در ارتباط گذاشته شود، نکات بسیار مهمی آشکار می‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد از ۳۱ استان کشور در سال آبی جدید ۱۰ استان هیچ میزانی از بارش را دریافت نکرده‌اند؛ ۹ استان کمتر از ۵ میلیمتر بارش دریافت کرده‌اند که به‌طور میانگین ۲.۳۹ میلیمتر بارش برای ۹ استان بوده است.
سه استان هم بین ۵ تا ۱۰ میلیمتر بارندگی داشتند. چهار استان بین ۱۰ تا ۲۰ میلیمتر بارندگی داشتند و فقط پنج استان بین ۲۰ تا ۸۸.۵ میلیمتر بارش داشته‌اند. نکته قابل توجه اینکه، استان مازندران با ۸۸.۹ میلیمتر رکورد بارندگی را داشته و بعد از آن استان گیلان با ۸۸.۶ میلیمتر و سپس استان گلستان با ۶۱.۹ میلیمتر، اردبیل با ۳۶.۴ و خراسان شمالی با ۲۳.۶ میلیمتر بیشترین بارندگی را داشته‌اند. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت فقط پنج استان نیمه شمالی کشور بیش از ۵۱ درصد از بارش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. ۲۷ درصد از کشور (۱۰ استان) هیچ بارشی دریافت نکرده، ۹ استان فقط ۲ درصد، چهار استان ۱۳.۱۴ درصد و سه استان نیز ۶.۸ درصد از بارش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
| میانگین بارندگی سال آبی جاری (میلیمتر) | استان | درصد بارندگی نسبت به پهنه کشور |
| ۰ | بوشهر، سیستان و بلوچستان، چهارمحال بختیاری،اصفهان خراسان جنوبی،یزد،فارس،خوزستان،کهکیلویه و بویراحمد،کرمان | ۲۷.۰۲ |
| ۲.۳۹ | هرمزگان،لرستان،زنجان،ایلام،قم،مرکزی،سمنان،خراسان رضوی،کردستان | ۲.۰۴ |
| ۷.۹۶ | قزوین، همدان و کرمانشاه | ۶.۸ |
| ۱۵.۳۷۵ | آذربایجان غربی و شرقی، تهران و البرز | ۱۳.۱۴ |
| ۵۹.۷۴ | اردبیل،گیلان،مازندران،گلستان و خراسان شمالی | ۵۱ |
از این آمار و ارقام باید این نتیجه را گرفت که اگرچه میانگین بارندگی در سال جدید آبی تاکنون نسبت به سال پیش افزایش بسیار زیادی داشته اما بیش از ۵۱ درصد از این بارش‌ها فقط در نیمه شمالی کشور و برای ۵ استان بوده است.
اگرچه میانگین بارندگی در سال جدید آبی تاکنون نسبت به سال پیش افزایش بسیار زیادی داشته اما بیش از ۵۱ درصد از این بارش‌ها فقط در نیمه شمالی کشور و برای ۵ استان بوده استوضعیت سدهای کشور چگونه است؟
چنین وضعیتی در رابطه با سدهای کشور هم صادق است. چنانچه از اطلاعات منتشر شده از سوی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور بر می‌آید، وضعیت سدهای کشور نشان می‌دهد که در بیش از ۴۰ سد در ۱۶ استان کشور، بین منفی ۲۵ تا مثبت ۲۵ درصد از مخزن سدها پر شده و این آمار در قیاس با زمان مشابه در سال قبل حتی وضعیت بدتری را هم نشان می‌دهد. بنابر آمار، ۳۴.۲۲۵ درصد از سدهای این گروه در قیاس با سال قبل طراز منفی دارند.
درصد پرشدگی سدهای کشور در ۱۱ استان هم نشان می‌دهد که ۱۶ سد در این استان‌ها(یعنی کل سدها در این ۱۱ استان) بین -۲۵ تا -۷۵ درصد طراز منفی مخزن دارند.
جدول زیر اطلاعات مربوط به سدهای کشور و میزان پرشدگی آن‌ها را نشان می‌دهد.
| نام استان/حوضه آبریز | درصد پرشدگی مخزن | قیاس با دوره مشابه سال گذشته | نام استان/حوضه آبریز | درصد پرشدگی مخزن | قیاس با دوره مشابه سال گذشته |
| سمنان(دامغان) | ۴۸ | ۲۸- | خوزستان(مارون) | ۴۶ | ۹ |
| خراسان شمالی(شیرین‌دره) | ۳۰ | ۲۷- | اردبیل(یامچی) | ۲۱ | ۱۰- |
| گلستان(وشمگیر) | ۰ | ۵۲- | اردبیل (سبلان) | ۱۸ | ۱- |
| کرمانشاه(داریان) | ۳۷ | ۲۸- | آذربایجان‌شرقی(خدآفرین) | ۱۱ | ۱۶ |
| کرمانشاه(گاوشان) | ۴۵ | ۶- | آذربایجان‌شرقی(ستارخان) | ۱۷ | ۵ |
| کرمانشاه(سلیمانشاه) | ۱۹ | ۱۲- | آذربایجان‌غربی(بارون) | ۱۲ | ۸- |
| سیستان و بلوچستان(چاه نیمه‌ها) | ۳ | ۶۹- | هرمزگان(جگین) | ۹۵ | ۱ |
| سیستان و بلوچستان(پیشین) | ۸۸ | ۱۶ | مازندران(شهیدرجایی) | ۱۸ | ۱۹ |
| سیستان و بلوچستان(زیردان) | ۷۷ | ۰ | مرکزی(کمال صالح) | ۳۵ | ۱۵- |
| سیستان و بلوچستان(خیرآباد) | ۵۴ | ۱۱- | رودبال داراب | ۰ | ۹۷- |
| سیستان و بلوچستان(ماشکیدعلیا) |
۵۷ | ۸- | زنجان(تهم) | ۲۲ | ۱۳ |
| کرمان (تنگوئیه سیرجان) | ۹ | ۶۲- | زنجان(تالوار) | ۸۹ | ۱۱ |
| کرمان(جیرفت) | ۲۵ | ۳۷- | گیلان (سفیدرود) | ۱۰ | ۲۰ |
| کرمان(نسا) | ۲۴ | ۵۲- | کهکیلویه و بویراحمد(کوثر) | ۸۷ | ۱۶ |
| مرکزی(ساوه) | ۸ | ۵۷- | خراسان جنوبی(نهرین) | ۱۲ | ۲- |
| ارومیه(مجموع ۱۳درصد) | ۲۷ | ۱۲- | فارس(درودزن و ملاصدرا) | ۵۰ | ۳- |
| تهران(مجموع۵سد) | ۱۹ | ۱ | فارس(سلمان فارسی) | ۵۸ | ۳- |
| خوزستان(زنجیره کارون) | ۶۳ | ۱۰ |
بسیاری از مناطق کشور به لحاظ بارندگی وضعیت مناسبی ندارند و هم به لحاظ میزان پرشدگی مخازن از وضعیت خوبی برخوردار نیستند
چنانچه مشخص است با وجود اعلام پیش‌بینی‌های فرانرمالی برای کشور و بارندگی نسبتا خوب، نمی‌توان اعداد و ارقام و واقعیت را نادیده گرفت. آنچنان که مشخص است بسیاری از مناطق کشور هم به لحاظ بارندگی وضعیت مناسبی ندارند و هم به لحاظ میزان پرشدگی مخازن از وضعیت خوبی برخوردار نیستند.
از این گذشته به هیچ وجه نمی‌توان گفت که حتی با وجود بارندگی‌های فرانرمال، سایه خشکسالی از کشور رخت بربسته است. چرا که دشت‌های کشور با فرونشست جدی روبرو هستند و اگر همه بارندگی‌ها و نزولات جوی حتی بدون استفاده راهی منابع آب زیرزمینی بشوند، بازهم خشکسالی در ایران همچنان وجود داشته و بارندگی‌هایی از این نوع تنها به سان مسکن‌های تصادفی هستند که برای اقلیم ایران کارایی دارند.
بنابراین با چند پیش‌بینی خوشبینانه نمی‌توان انتظار داشت که مشکلات آب و خشکسالی از کشور رخت بربسته است. علاوه براین کشورمان همچنان نیازمند مدیریت منابع آبی بر مبنای الگوی توسعه پایدار است.
نظر شما