روابط چین و آمریکا از بالی تا سانفرانسیسکو؛ بیم‌ پر رنگ تر از امید

سانفرانسیسکو شهری بندری واقع در ایالت کالیفرنیا در غرب آمریکا که از مراکز مهم تجاری و اقتصادی این کشور به شمار می رود، روزهای ۱۱ تا ۱۷نوامبر امسال( ۲۰ تا ۲۶ آبان ماه جاری) میزبان نشست سران APEC سازمان همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه خواهد بود که مقامات عالی یا سران از کشورهای استرالیا، کانادا، شیلی، چین، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، مالزی، مکزیک، نیوزلند، پرو، فیلیپین، روسیه، سنگاپور، تایلند، آمریکا، ویتنام و چند کشور دیگر در آن حضور خواهند یافت.

سانفرانسیسکو شهر خواهر خوانده بندر شانگهای پکن است. قرارداد خواهرخواندگی بین این دو شهر بزرگ آمریکا و چین در سال ۱۹۸۰ میلادی یعنی یک سال بعد از برقراری روابط دیپلماتیک میان آمریکا و جمهوری خلق چین امضا شد اما از آنجا که دو کشور همواره روابطی سرد و پرتنش داشته اند، هیچ گاه ارتباط صمیمی چندانی بین این دو خواهر شهر برقرار نبوده است.

مقامات دولت های چین و آمریکا از ماه ها پیش در تلاش برای برنامه ریزی ملاقاتی بین شی جین پینگ و جو بایدن روسای جمهوری چین و آمریکا در حاشیه این اجلاس هستند و سفر اخیر وانگ یی وزیر امور خارجه چین به واشنگتن هم برای بررسی مقدمات این ملاقات مهم انجام شد. هنوز خبر یا بیانیه رسمی در خصوص اینکه آیا ملاقات شی و بایدن در سانفرانسیسکو بطور قطع انجام خواهد شد، از سوی هیچ یک از دو طرف اعلام نشده و شاید تا روزهای آینده، خبرهای رسمی درباره این ملاقات رسما اعلام شود؛ ملاقاتی که می تواند توجه بسیاری را در جهان به خود جلب کند.

اما تحلیل گران بر این باورند که حتی اگر ملاقات شی و بایدن در حاشیه اجلاس سازمان همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه محقق شود، یخ روابط سرد و تنش آلود دو کشور به حدی سخت است که صرفا یک دیدار یک یا چند ساعته بین سران دو طرف، هر قدر هم گرم و پرحرارت، قادر به ذوب کردن آن نخواهد بود.

آمریکا و چین به عنوان دو ابرقدرت غرب و شرق و دو رقیب سرسخت، تضاد منافع بسیاری در زمینه های مختلف تجاری، اقتصادی، سیاسی و بین المللی با یکدیگر دارند و تبدیل طیف وسیعی از تضاد منافع به منافع همسو و مشترک بین آنها کاری بس دشوار ، اگر نگوییم غیر ممکن، می نماید.

تاخت و تاز اژدهای زرد در یارگیری های وسیع از میان کشورهای مناطق مختلف جهان به لطف اقتصاد قدرتمند و فناوری پیشرفته چین، عرصه را برای واشنگتن به شدت تنگ کرده و به ویژه در سال های اخیر، کشورهای زیادی در مناطق آمریکای لاتین، خاورمیانه، آسیا ، آفریقا و حتی اروپا براساس تحلیل های خود از سیر و روند تحولات جهان ، تمایلی بیش از پیش برای گسترش مناسبات خود با چین نشان داده اند زیرا در شرایط کنونی جهان با مشاهده سیاست های یکجانبه گرایانه آمریکا، آینده چندان درخشانی را در هم پیمانی خود با واشنگتن نمی بینند و رویکرد چندجانبه گرایی چین و پیشرفت های شگرف این کشور در زمینه های گوناگون، آنها را به خود جلب کرده است.

از سوی دیگر، واقعیت هایی نظیر شدت و سرعت گرفتن روند دلارزدایی در جهان و نفرت روز افزون کشورها از یکجانبه گرایی و جنگ افروزی که دو ویژگی بارز کاخ سفید در طول دهه ها و سالیان متمادی بوده و جامعه جهانی را به ستوه آورده است ، باعث شده تا افکار عمومی جهان افق چندان روشنی را برای ادامه همکاری و همراهی با آمریکا پیش روی خود بینند.

چین و کشورهای هم پیمان آن در سازمان همکاری شانگهای و بریکس با جدیت به دنبال دلار زدایی هستند و چین علاقمند است مناسبات تجاری خود با کشورهای جهان از جمله کشورهای حوزه بریکس و سازمان همکاری شانگهای را از انحصار دلار آمریکا خارج ساخته و پول ملی خود خود یعنی یوان را جایگزین آن سازد که در یکی دو سال اخیر نیز موفقیت هایی را در این مسیر نه چندان آسان به دست اورده است. دلار در زمان حاضر یکی از مهم ترین ابزار قدرت و سیطره آمریکا بر اقتصاد و بازارهای جهانی است و به هر میزان که ارزش دلار آمریکا در بازارهای جهانی کاهش یابد، این به معنای کاهش قدرت و سیطره آمریکا و در مقابل افزایش اعتبار یوان و قدرت چینی ها خواهد بود.

چین به سرعت درحال توسعه مناسبات تجاری، اقتصادی و سیاسی خود به کشورهای مختلف جهان از جمله کشورهای حوزه آمریکای لاتین، آفریقا، اروپا ، آسیای مرکزی و قفقاز و خاورمیانه است و بدون تردید این موضوعی نیست که کاخ سفید بتواند چشم به روی آن ببندد و بی تفاوت از کنار این همه فعالیت های گسترده مهم ترین رقیب جهانی خود عبور کند. نفوذ و افزایش تعاملات و مناسبات چین با کشورهای حوزه آمریکای لاتین که زمانی حیاط خلوت آمریکایی ها به حساب می آمدند، نگرانی های زیادی را برای واشنگتن ایجاد کرده است.

گذشته از موارد یاد شده و مهم تر از همه آنها، دست درازی های آمریکا به سمت حساس ترین خط قرمز چینی ها، یکی از سخت ترین موضوع های بین دو کشور است. دخالت های آمریکا در امور جزیره تایوان به عنوان بخشی از خاک چین، همواره از تنش زا ترین موضوع ها بین دو کشور بوده و طبق تاکید طرف چینی، مساله تایوان خط قرمزی است که پکن به هر قیمتی، هرگز اجازه نخواهد آمریکا یا هر کشور دیگر از آن عبور کنند.

وانگ یی وزیر امور خارجه و عضو ارشد حزب حاکم چین در سفر سه روزه اخیرش به واشنگتن و سه بار ملاقات با آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه، یک ملاقات با جیک سالیوان مشاور امنیت ملی و یک ملاقات هم با جو باید رئیس جمهوری کشور میزبان، به صراحت به سخت و سنگلاخی بودن مسیر بهبود روابط پکن - واشنگتن اشاره کرده و با اشاره به سفر آتی شی جین پینگ رئیس جمهوری چین به سانفرانسیسکو برای ملاقات با بایدن با هدف تلاش دو طرف برای کاستن از تنش ها و سردی روابط گفت: راه سانفرانسیسکو چندان هموار نیست و نمی توان به سادگی و بدون مشکل این مسیر را طی کرد.

هم طرف چینی و هم طرف آمریکایی به خوبی از عمق شکاف و شدت تنش های موجود در روابط دو ابرقدرت آگاه هستند و هر دو طرف واقع گرایانه به موضوع می نگرند. هم پکن و هم واشنگتن به خوبی می دانند که راه سختی برای کاستن از تنش های موجود در روابط دارند اما اعتقاد دارند که ادامه مسیر گفت و گوها بین مقامات دو کشور می تواند برای هر دو طرف مفید باشد.

با وجود تمام تلاش ها برای ترمیم شکاف های عمیق در روابط پکن-واشنگتن، رسانه چینی گلوبال تایمز این گونه روایت می کند که هر گاه تلاش های مفیدی برای کاهش تنش ها میان دو کشور شکل و کورسوی امیدی برای بهبود روابط ایجاد شد، ناگهان "تیرهای غیب" از جایی از داخل آمریکا با اغراض سیاسی به سمت ماشین بهبود روابط شلیک شد و آن را از مسیر منحرف کرد. تازه ترین نمونه آن هم جنجالی بود که آمریکایی ها در ماجرای بهمن ماه سال گذشته بالون هواشناسی چین برپا کردند و این بالون تحقیقات هواشناسی را که به گفته چینی ها به دلیل انحراف از مسیر اصلی ، وارد آسمان آمریکا شده بود، "پرنده جاسوسی" چینی ها نامیدند و با جت های جنگنده خود آن را ساقط کردند.

جنجال سازی آمریکایی ها بر سر موضوع بالون چینی تقریبا سه ماه بعد از دیدار سال گذشته شی و بایدن در جزیره بالی اندونزی رخ داد؛ دیداری که دو طرف در آن توافق های شفاهی زیادی انجام دادند اما همه آن توافق ها در جنجال بالون چینی، به شدت تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.

حالا و در آستانه دیدار احتمالی و قریب الوقوع روسای جمهوری چین و آمریکا در سانفرانسیسکو، چینی ها که همیشه شاهد خلف وعده و رفتارهای مغایر با وعده های آمریکا بوده اند، اگرچه امیدوار به کسب نتایج مطلوب از این ملاقات هستند اما در عین حال، نگران تکرار رفتارهای غیرسازنده طرف آمریکایی اند.