به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی ایرنا، نمایندگان ویژه کشورهای روسیه، ایران، چین، هند، پاکستان و کشورهای قفقاز، هفت مهرماه برابر با ۲۹ سپتامبر در شهر شهر قازان، پایتخت جمهوری خودمختار تاتارستان روسیه گرد هم آمدند. در این نشست، «رستم مینیخانوف» رئیس جمهور تاتارستان و «ضمیر کابلوف» نماینده ویژه رئیس‌جمهور فدراسیون روسیه در امور افغانستان، «امیرخان متقی» سرپرست وزارت خارجه طالبان و همچنین نمایندگان کشورهای امارات متحده عربی، قطر، عربستان سعودی، ترکیه، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان حضور داشتند. «حسن کاظمی قمی» سفیر و نماینده ویژه جمهوری اسلامی ایران در افغانستان هم از سوی ایران در این نشست حضور داشت.
روسیه هدف از برگزاری دور پنجم از سلسله نشست‌های «فرمت مسکو» را بررسی شرایط کنونی افغانستان پس از روی کار آمدن طالبان، تلاش برای ایجاد آشتی و دولت ملی فراگیر در این کشور، تثبیت و تضمین امنیت منطقه و بازسازی افغانستان پس از سال‌ها جنگ اعلام کرده است. از زمان روی کار آمدن طالبان تاکنون چندین بار نشست‌های فرمت مسکو به ابتکار روسیه و با هدف بررسی مسائل افغانستان برگزار شده است.
تاثیر و تاثرات کابل و تهران/ چرایی ارائه پیشنهاد گروه تماس منطقه‌ای از سوی ایران
ایران؛ مهمترین همسایه افغانستان که بیشترین تاثیرات را از تغییرات در این سرزمین می‌پذیرد، بیش از هر کشور دیگری در این نشست کوشید تا مسیری برای ثبات در کابل ارائه کند. پیشنهاد ایجاد و تقویت «گروه تماس منطقه‌ای» درباره افغانستان مورد استقبال کشورهای دیگر قرار گرفت.
قدرت‌گیری طالبان در افغانستان و تغییر نظام سیاسی در این کشور، از یک سو و خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، شرایط خاص و البته پیچیده‌ای را بر این سرزمین حاکم کرده است. اقتصاد و معیشت، تروریسم و حضور داعش، مواد مخدر و بحران قاچاق آن و در نهایت چالش‌های حوزه زنان، امارت اسلامی طالبان را در کابل و مردم را در سراسر افغانستان تحت تاثیر قرار داده است.
ترکیب بحران اقتصادی حاصل از تحریم‌ها با برخی سیاست‌های اقتصادی طالبان و نیز قطع کمک‌های بین‌المللی از سوی کشورهای غربی معجونی از رکود، بیکاری و تورم را ترتیب داده است به گونه‌ای که سازمان کمک‌رسان اسلامی، در گزارش سالانه خود آمار افرادی را که به صورت مرتب گرسنه به خواب می‌روند را نزدیک ۲۰ میلیون نفر اعلام کرده و نسبت به وقوع بحران انسانی در افغانستان هشدار داده است. دامنه این تاثیر اما محدود به داخل مرزهای این کشور نیست و اعمال تحریم‌های اقتصادی و مسدودسازی دارایی‌های افغانستان از سوی آمریکا، سیل مهاجران افغانستانی را از مرزهای غربی این کشور به سوی همسایه شرقی خود؛ ایران روان ساخته است. به گفته «احمد وحیدی» وزیر کشور ایران، ۵ میلیون نفر از این مهاجران تنها در ایران زندگی می‌کنند و همین آمار کافی‌است تا تهران در مسیر بهبود شرایط در کابل از همیشه مصمم‌تر و پرتلاش‌تر ظاهر شود.
پیشنهاد گروه تماس منطقه‌ای از سوی ایران، در راستای همین تلاش قابل ارزیابی است. تهران بیش از هر پایتختی در همسایگی کابل، نگران قدرت گرفتن دوباره داعش در افغانستان است. این گروه تروریستی پس از سقوط در سوریه و عراق، بیشترین تمرکز خود را بر مناطق خاصی از افغانستان قرار داده و عملیات‌های خونینی را هم در این کشور علیه غیرنظامیان به ویژه شیعیان و هزاره‌ها طراحی و اجرا کرده است. اگر ایران بر اساس سیاست‌های انسان‌دوستانه خود پذیرای میلیون‌های افغانستانی در سرزمین خود است، براساس دکترین امنیتی خود در منطقه، حضور گروه‌های تروریستی را به هیچ عنوان نخواهد پذیرفت و امنیت در مرزهایش را بر هر موضوع دیگری اولویت خواهد داد.
با اجرایی شدن پیشنهاد ایران که در بیانیه پایانی نشست مورد توجه اعضای نشست فرمت مسکو قرار گرفت، می‌توان به بهبود شرایط داخلی افغانستان و به تبع آن کاهش تعداد مهاجران و ایجاد امنیت در این کشور امیدوار بود. امضاکنندگان این بیانیه مهمترین شرط تحقق این بهبود را آغاز و تداوم گفت‌وگوهای ملی دانستند که گروه‌های مذهبی و قومی مختلف افغانستان را پشت یک میز نشانده و دولت فراگیر ملی تشکیل دهد. شرط دیگر تحقق این هدف، پذیرش مسئولیت بحرانی بیست‌ساله از سوی ایجادکنندگان آن یعنی غرب و به ویژه آمریکاست. موضوعی که کشورهای حاضر در این نشست بر آن تاکید کردند و از واشنگتن خواستند در بازسازی پساجنگ و آزادسازی دارایی‌های افغانستان مسئولانه‌تر رفتار کنند.
پیش از این و در فروردین ماه سال جاری حسین امیرعبداللهیان وزیر امورخارجه، در نشست همسایگان افغانستان که در شهر سمرقند ازبکستان و با حضور وزرای خارجه چین، پاکستان، ازبکستان،ترکمنستان، تاجیکستان و روسیه برگزار شد، به بیان دیدگاه‌های خود درباره چالش‌های افغانستان پرداخت.
پیشینه فرمت مسکو
فرمت مسکو، عنوان دیپلماتیک مجموعه نشست‌هایی است که از سال ۲۰۱۷ (۱۳۹۶) از سوی روسیه و به منظور سامان‌بخشی به شرایط داخلی افغانستان برگزار می‌شود. در این سازوکار تعریف شده، کشورهای همسایه افغانستان مانند ایران و پاکستان، چین و هند، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکمنستان و نیز حضور نمایندگانی از افغانستان پاییز هر سال در روسیه، مهمترین چالش‌ها و نیز راهکارهای عبور از شرایط این کشور جنگ‌زده را مورد بررسی قرار می‌دهند. این مذاکرات از سال ۲۰۲۰ و همزمان با خروج نیروهای خارجی از افغانستان جدی‌تر شد و در دور سوم که چندماه پس از روی کار آمدن طالبان برگزار شد، نمایندگان این گروه هم در گفت‌وگوهای صلح شرکت کردند، آمریکا به‌رغم دعوت روسیه به دلیل حضور نمایندگان طالبان، در این نشست‌ها حضور پیدا نکرد. مسکو اما در چهارمین دوره نشست فرمت مسکو که نوامبر ۲۰۲۲، برگزار شد، نمایندگان طالبان را به دلیل تن ندادن به زمینه‌های تشکیل دولت فراگیر ملی به این نشست دعوت نکرد.
آنچه در نشست پنجم گذشت
پنجمین دوره نشست فرمت آستانه هفتم مهرماه در شهر قازان روسیه آغاز شد و حسن کاظمی‌قمی، نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امور افغانستان در سخنرانی خود رویکرد جمهوری اسلامی ایران در قبال تحولات افغانستان را تشریح کرد که انتقاد از دخالت‌های فرامنطقه‌ای آمریکا و هم‌پیمانانش در کابل از مهمترین محورهای این سخنرانی بود. تهران معتقد است حل مشکلات افغانستان تنها از راه همکاری کشورهای همسایه و منطقه امکان‌پذیر است و هرگونه حضور عناصر غربی در این پروسه می‌تواند روند صلح در این کشور را کند و یا حتی مختل سازد.
کاظمی قمی هم در این نشست با بیان اینکه ۲۰ سال اشغالگری مستمر و بدون دلیل امریکا و هم پیمانانش و ساخت جبهه بیگانگان با منافع ملی افغانستان سر سازگاری ندارد، خاطرنشان کرد: در برابر جبهه همسایگان افغانستان، بیگانگانی قرار دارند که اگر چه از منطقه دور هستند اما منافع خویش را برتری می‌بخشند و ارزش‌های رایج جوامع خود را برای دیگران ترویج و تبلیغ می کنند.
در این نشست امیرخان متقی نماینده طالبان هم در گزارشی به اقدامات دولت طالبان در افغانستان پرداخت و گفت: در دو سال گذشته ضمن بازسازی پایه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی حکومت خود، مبارزه با گروه‌های شورشی را که در سایه متجاوزان آموزش دیده بودند، تسریع بخشیده‌ایم و توانستیم مخفیگاه‌های داعش را در سراسر کشور منهدم کنیم. ما آخرین تلاش یک توطئه بزرگ علیه امنیت کل منطقه از جمله افغانستان را خنثی کردیم. سرپرست وزارت خارجه طالبان همچنین از دولت‌های دیگر خواست تلاش خود را معطوف به بهبود شرایط افغانستان کنند.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه و ضمیر کابلوف، نماینده ویژه این کشور در امور افغانستان، هدف از این نشست را بحث و گفت‌وگو درباره تشکیل حکومت همه‌شمول و چگونگی کمک کشورهای همسایه به افغانستان برای غلبه بر مشکلات کنونی اعلام کرد. در حاشیه این نشست، کاظمی قمی و «یو ژیائوونگ» نمایندگان ویژه ایران و چین در امور افغانستان با یکدیگر دیدار و درباره تازه‌ترین تحولات افغانستان تبادل نظر کردند.
در بیانیه پایانی این نشست هم از طالبان خواسته شده است زمینه لازم برای تشکیل دولت فراگیر در افغانستان را با مشارکت همه گروه های قومی-سیاسی کشور فراهم آورد. از کشورهای غربی هم خواسته شده است که در قبال افغانستان، سیاست متناقض خود را پایان دهند و مسئولیت خود را در قبال بازسازی افغانستان به انجام رسانند.
مسئولیت غرب در قبال دو دهه اشغال
سال ۲۰۰۱ وقتی جرج بوش پسر به تلافی حملات ۱۱ سپتامبر، به افغانستان لشکر کشید، تصور نمی‌کرد که بیست سال بعد و پس از صرف نزدیک به سه تریلیون دلار پول و کشته شدن نزدیک به سه هزار سرباز آمریکایی، بدون هیچ دستاورد ملموسی، از این کشور خارج شود و حکومت را به طالب‌هایی بسپارد که برای جنگیدن با آنها وارد این کشور شده بود. این لشکرکشی که به قیمت کشته، مجروح و آواره شدن هزاران افغانستانی انجام شد، تبعات غیرقابل انکار بسیاری در این کشور برجای گذاشت که آوارگی مردم یکی از آنها بود. کشورهای همسایه افغانستان که بیشترین آسیب را از این رویکرد آمریکا متحمل شده‌اند، از واشگتن خواستند در قبال اقدامات اشغال‌گرانه خود مسئول باشد و در بازسازی این ویرانه‌ای که برجای گذاشته، اگر یار شاطر نیست با دخالت‌های خود بار خاطر نشود.
نظر شما