متن و حواشی محرم امسال در افغانستان

امسال دومین سالی بود که نیروهای طالبان با فراز و فرودهایی توانستند امنیت مراسم‌های عزاداری شیعیان را تامین کنند؛ موضوعی که البته با حاشیه‌هایی نیز همراه بود و بسیاری از شیعیان، محدودیت‌های اعمال شده از سوی طالبان را که گفته می‌شد به دلیل حفظ امنیت آنها صورت گرفته، برنمی‌تابیدند.

در کلام مقامات طالبان همواره اهمیت «امنیت» برجسته است؛ کشوری که از سال ۲۰۰۱ و اشغال توسط آمریکایی‌ها روی خوش را به خود ندیده‌است.

«حفظ امنیت»؛ بهانه یا ضرورت؟

چندی پیش «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی طالبان در اعلامیه‌ای با بیان اینکه آزادی هموطنان اهل تشیع در مراسم محرم پابرجاست، اعمال محدودیت‌ها را به امنیت مرتبط دانست و گفت که در این زمینه نظر علمای اهل تشیع هم گرفته شده‌است.

او گفت: «البته بخاطر تامین امنیت و گرفتن تدابیر احتیاطی بیشتر، گردهمایی‌های بزرگ و یا رفت‌وآمد گروهی، محدود شده که برای این کار نظر علمای اهل تشیع هم گرفته شده و در مطابقت به خواست‌های آنان اقدامات صورت گرفته است.»

از سوی دیگر «محمد قاسم خالد» والی طالبان در کابل با معاون فرماندهی امنیت پایتخت در ایام محرم از چند حسینیه اهل تشیع در کابل بازدید کرده و در مورد تامین امنیت به آنها اطمینان داده‌بودند.

در کلام «مولوی عبدالکبیر» معاون سیاسی نخست وزیر طالبان هم دو موضوع «امنیت» و «وحدت» برجسته است که وی در دیدار با شماری از بزرگان شیعه گفته‌بود نیروهای زیاد و آموزش‌دیده برای حفاظت از تکیه‌خانه‌ها و سایر اماکن و مراسم مذهبی مستقر شده‌اند. توطئه‌های یک تعداد افراد مغرض و مقیم در خارج از افغانستان که به تحریک بیگانگان به جنگ‌های مذهبی و سایر تنش‌ها در کشور دامن می‌زدنند، خنثی شده‌است. برای دوری از تفرقه تمام هموطنان باید وحدت واتحاد خود را حفظ کنند.

هراس از تکرار تحرکات تروریستی «داعش خراسان»

اگر چه بسیاری از شیعیان بر محدودیت‌های اعمال شده ماه محرم گلایه‌مندند اما مقام‌های طالبان تاکید می‌کردند که این محدودیت‌ها با هدف «تأمین امنیت و جلوگیری از حملات شاخه خراسان گروه داعش» در نظر گرفته شده‌است.

گروه داعش خراسان که در سال ۲۰۱۵ در افغانستان اعلام موجودیت کرد، شاخه محلی داعش است که در افغانستان و پاکستان فعالیت می‌کند. این گروه افراطی‌ترین و خشن‌ترین گروه بین گروه‌های تروریستی مسلح حاضر در افغانستان محسوب می‌شود.

گروه داعش خراسان یا همان ولایت خراسان در سال‌های اخیر جنایت‌های وحشتناکی را به‌خصوص در بخش‌های شیعه‌نشین افغانستان، مرتکب شد از جمله هدف قرار دادن مدرسه‌های دخترانه، بیمارستان‌ها، و حتی حمله به یک بخش زایمان و کشتن زنان باردار و پرستاران حاضر در آن.

در سال ۲۰۲۰، تروریست‌های داعش خراسان دو نوزاد شیرخوار را در بیمارستان پزشکان بدون مرز کابل سر بریدند، اقدامی که یکی از تکان‌دهنده‌ترین اخبار آن سال در رسانه‌ها بود. این گروه همان سال به دانشگاه کابل نیز حمله کرد که به کشته شدن ۲۲ دانشجو منجر شد. از دیگر اقدام‌های این گروه بنیادگرای اسلامی که بنا بر اعلام داعش عراق تشکیل شد، حمله به مدرسه دخترانه در پایتخت افغانستان با چند خودروی بمب‌گذاری‌شده بود که کشته شدن ۴۰ دانش‌آموز را در پی داشت.

هفته آخر تیرماه امسال دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) اعلام کرد: حملات انتحاری حتی پس از روی کار آمدن حکومت سرپرست افغانستان هنوز هم یک نگرانی قابل توجه است و هر چند شمار این حملات کاهش یافته است اما به نظر می‌رسد این حملات در کمتر از دو سال اخیر تلفات زیادی به همراه داشته‌است.

براساس گزارش یوناما، در کمتر از دو سال گذشته، ۳ هزار و ۷۷۴ غیرنظامی براثر انفجارها وحملات انتحاری در افغانستان کشته یا زخمی شدند.

دفتر نمایندگی سازمان ملل متحد شمار کشته‌های غیرنظامی را در این مدت هزار و نود و پنج نفر و تعداد مجروحان را ۲ هزار و ۶۷۹ نفر اعلام کرد و افزود: ۷۵ درصد این افراد براثر انفجارها در اماکن عمومی و پرجمعیت کشته یا زخمی شدند.

براساس گزارش دفتر نمایندگی سازمان ملل، کشته و زخمی شدن ۲ هزار و ۸۱۴ غیرنظامی، ناشی از انفجار بمب‌های دست ساز در مناطق پرجمعیت از جمله عبادتگاه ها، مدارس و بازارها بوده است که عاملان این حملات، اعضای داعش بودند.

اهمیت توازن‌بخشی بین دو مولفه «امنیت» و «آزادی مذهبی»

تردیدی وجود ندارد که وظیفه هر نظام سیاسی در وهله نخست حفظ امنیت شهروندان است اما این به منزله بی‌توجهی به آزادی مذهبی نیست؛ آن هم بی‌اعتنایی به شیعیانی که حدود 25 تا 30 درصد جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند.

طالبان خود را حامی شیعیانی می‌داند که قصد برگزاری مراسم سوگواری ماه محرم را دارند اما برای آنها محدودیت‌هایی نیز در نظر گرفته‌است. آنها مانع از اجرای قمه زنی، تیغ زنی، عریان کردن و سدّ معابر شدند؛ اعمالی که البته برخی از آنها همانند قمه زنی که موجب وهن و منافی مذهب است با اصول تشیع سازگار نیست و در بسیاری از فتواها حرام اعلام شده‌است.

ولی در صورتی که مراسم در چارچوب انجام گیرد، ممانعت از برافراشتن پرچم و مانع‌تراشی در مسیر اجرای سوگواری و بی‌احترامی به اعتقادات بخش قابل توجهی از جمعیت افغانستان، شایسته نیست.

هرچند که برخی نقدهای سازنده‌ای بر نحوه مدیریت طالبان در این روزها وارد کرده‌اند اما در این میان بسیاری از رسانه‌ها عامدانه با هدف اختلاف‌افکنی بین شیعه و سنی با انتشار برخی تصاویر و ویدیوها تلاش کردند تا این گونه القا کنند که طالبان از مراسم عزاداری شیعیان جلوگیری کرده‌است.

البته در مقابل رسانه‌هایی نیز بودند که با هدف تحکیم وحدت بین شیعه و سنی تحت لوای اسلام، تصاویر و ویدئوهایی از برگزاری پرشور مراسم بازتاب می‌دادند؛ ویدئوهایی که در برخی از آنها مشاهده می‌شود روحانیون شیعه افغانستان با پخت نذری و توزیع در بین نیروهای امنیتی طالبان از آن‌ها برای حفظ امنیت مراسمات محرم تشکر می‌کنند.

در این میان اما تصاویری از خشونت و ضرب و شتم عزاداران نیز در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده‌است؛ موضوعی که انتظار می‌رود طالبان به صورت جدی به این موضوع رسیدگی و با خاطیان برخورد کنند. در این صورت است که آزادی مذهبی در کنار مقوله امنیت معنا می‌یابد.