آیا ارز بریکس در راه است؟

کشورهای عضو پیمان اقتصادهای نوظهور جهان، معروف به بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) قرار است در ماه آگوست (مرداد-شهریور) در آفریقای جنوبی گرد هم آیند و مساله دلار زدایی را در دستور کار خود قرار دهند.
نشست سران این گروه قرار است ۲۲ تا ۲۴ آگوست ۲۰۲۳ (۳۱ مرداد تا دوم شهریور ۱۴۰۲) در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار شود.

گمانه زنی درباره احتمال طرح موضوع ارز جدید در نشست سران بریکس
برخی منابع خبری روسیه در گزارش هایی به این موضوع پرداخته اند و در این میان، از مخالفت هند با ارز جدید، سخن به میان آورده اند.
پایگاه خبری روس: گروه بریکس بیش از هر زمان دیگری به ایده ارز واحد نزدیک استپایگاه خبری امکارو (MK.ru) در مطلبی با عنوان «ارز واحد بریکس ممکن است در ماه آگوست ظاهر شود: با دلار رقابت خواهد کرد» نوشت:‌ ایده ایجاد واحد پولی کشورهای عضو بریکس بیش از یک سال است که مورد بحث قرار گرفته است، اما اکنون به نظر می‌رسد از هر زمان دیگری به مرحله اجرا نزدیک‌تر است.
به نوشته این پایگاه خبری، کشورهای کنونی عضو گروه بریکس در مجموع دربرگیرنده ۲۷ درصد از مساحت کره زمین و ۴۳ درصد از جمعیت جهان هستند و می خواهند روند دلارزدایی از اقتصاد جهانی را که آغاز شده است را شتاب بخشند تا از تحریم های احتمالی و هرگونه محدودیت در تجارت بین المللی محافظت کنند.
بر این اساس، کشورهای عضو بریکس ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده‌اند. بنا بر پیش بینی پایگاه استاتیستا که به صورت تخصصی به تحلیل بازارهای جهانی می‌پردازد، رشد تولید ناخالص داخلی در کشورهای عضو بریکس از نرخ های جهانی عبور کرده و از ۲۴.۲ تریلیون دلار در سال ۲۰۲۱ به ۳۹.۴ تریلیون دلار تا سال ۲۰۲۷ افزایش خواهد یافت.

ایده واحد پولی بریکس " R۵" چگونه شکل گرفت
به نوشته پایگاه خبری امکارو، پیشنهاد ایجاد یک واحد پولی بریکس برای اولین بار در سال ۲۰۱۸ میلادی به طور رسمی در باشگاه گفتگوی والدای اعلام شد.
در قالب این پیشنهاد،‌ فرض بر این بود که ارز ذخیره جدید شامل سبدی از ارزهای کشورهای بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی) باشد.
R۵ نام پیشنهادی برای واحد پولی بریکس است. روبل (روسیه)،‌ روپیه (هند)،‌ رنمینبی یوان (در زبان چینی به معنای پول رایج مردم)،‌ رئال (برزیل) و رند (آفریقای جنوبی)، واحد پول این پنج کشور است که همگی با حرف "R" آغاز می‌شوند.همچنین پیشنهاد شد که به احترام تعداد اعضای بلوک و اسامی ارزهای کشورهای شرکت کننده که هر کدام با حرف "R" شروع می شود، آن را R۵ نامگذاری کنند.
روبل (روسیه)،‌ روپیه (هند)،‌ رنمینبی یوان (در زبان چینی به معنای پول رایج مردم)،‌ رئال (برزیل) و رند (آفریقای جنوبی)، واحد پول این پنج کشور است که همگی با حرف "R" ( آر در زبان انگلیسی) آغاز می‌شوند.
در سال ۲۰۱۸، این پیشنهادها در سطحی فراتر از سخنرانی از تریبون‌ها نبود اما سال ۲۰۲۲ میلادی، روسیه که با تحریم‌های شدید غرب روبرو است، این ایده را به صورت رسمی دنبال کرد.
رئیس جمهوری روسیه در تابستان ۲۰۲۲ میلادی (۱۴۰۱ شمسی) از ایجاد ارز مخصوص به گروه بریکس برای تجارت بین المللی سخن گفت که بتواند جایگزین دلار شود. وی در آن زمان گفت: این ارز، باید بر اساس سبدی از ارزهای کشورهای بریکس باشد.

شتاب‌بخشی به دلارزدایی با ارز جدید
پایگاه خبری امکارو در ادامه این گزارش نوشت: ایده ارز جدید بریکس به صورت جدی شکل گرفته است و نشانه غیرمستقیم آن، تحلیل‌های رسانه‌های غربی درباره نتایج اجلاس آتی سران این گروه در آفریقای جنوبی است.
این رسانه روس در ادامه به نقل از نشریه فرانسوی اکو نوشت: ظهور یک ارز بین المللی جدید روند دلارزدایی را شتاب خواهد بخشید.
بر این اساس، این نشریه فرانسوی افزوده است: امروز، بریکس یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهان و ۱۸ درصد تجارت جهانی را تشکیل می دهد و این ویژگی ممکن است برای ایجاد جهانی چند قطبی که تحت سلطه ایالات متحده نباشد، کافی باشد.
بنا بر این گزارش، مجله تجاری آمریکایی فورچون نیز با توجه به تمایل کشورهای بزرگی مانند عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی برای تسریع روند دلارزدایی، پیامدهای احتمالی ایجاد ارز جدید بریکس را برجسته کرد.

بازگشت به استاندارد طلا؟
نشریه فورچون در ادامه نوشت: بانک های مرکزی کشورهای بریکس در ماه های اخیر به دنبال انتقال بیشتر ذخایر ارزی خود از دلار به طلا بوده اند.
پایگاه خبری امکارو در این باره نوشت:‌ بازگشت به استاندارد طلا توسط آمریکایی ها در سال ۱۹۷۶ در کنفرانس جامائیکا لغو شد و از این رو، ایالات متحده آمریکا این ایده بریکس را نمی پسندد.
امکان ارائه یک ارز جدید برای گروه بریکس با پشتوانه یک منبع ارزشمند در روسیه مورد بحث قرار گرفته است. اغلب کارشناسان به نفت یا گاز اشاره می کنند، اما پیشنهادهای دیگری مثل فلزات کمیاب هم وجود دارد.بنا بر این گزارش، امکان ارائه یک ارز جدید برای گروه بریکس با پشتوانه یک منبع ارزشمند در روسیه مورد بحث قرار گرفته است. اغلب کارشناسان به نفت یا گاز اشاره می کنند، اما پیشنهادهای دیگری هم وجود دارد.
یکی از این پیشنهادها را الکساندر باباکوف معاون رئیس دومای دولتی روسیه مطرح کرده و گفته است: ارز جدید می تواند توسط منبع واقعی مانند زمین و فلزات خاکی کمیاب پشتیبانی شود، فلزات کمیاب که اکنون در ساخت تجهیزات ریز الکترونیکی استفاده می‌شوند.
به نوشته این رسانه روس، در آخرین نشست سران سازمان همکاری شانگهای که سیزدهم تیرماه ۱۴۰۲ به صورت ویدیوکنفرانس برگزار شد، چین خواستار کنار گذاشتن فعالتر دلار و تسویه حساب با ارزهای ملی شد. چین قبلا دلار را "منبع اصلی بی ثباتی و عدم اطمینان در اقتصاد جهانی" خوانده است.

بکارگیری یوان چین بهتر است از ایده ارز جدید؟
تحلیلگر پایگاه خبری امکارو در ادامه با بیان اینکه واقعیت ایجاد یک ارز جدید برای گروه بریکس هنوز مبهم است، نوشت:‌ حتی کارشناسانی که ایده مثبتی درباره ارز بریکس دارند، بر لزوم دقت درباره ابعاد این اقدام تأکید می‌کنند.
الکساندر رازوواف عضو هیأت نظارت انجمن تحلیلگران مالی و مدیران ریسک معتقد است که در صورت تصویب ایجاد ارز بریکس،‌این واحد پولی به "سبدی از ارزش" طلا، نفت و احتمالاً برخی از کالاهای دیگر گره بخورد؛ با این وجود از درستی این راه‌حل اطمینان نداریم.
وی افزود: من فکر می کنم که کشورهای سازمان همکاری شانگهای و بریکس فقط باید به یوان روی آورند؛ این ارز هیچ خطر سیاسی ندارد.

تحلیلگر روس: حتی در صورت ایجاد واحد پول جدید، آمریکا و اروپا شرکای تجاری کلیدی چین، هند و برزیل باقی می مانند و طبیعی است که آمریکا برای حفظ برتری دلار تلاش کندمیخائیل واسیلیف تحلیلگر ارشد اقتصاد روسیه نیز گفته است: حتی در صورت ایجاد واحد پول جدید، ایالات متحده و اروپا شرکای تجاری کلیدی برای چین، هند، برزیل و سایر کشورهای بزرگ باقی می مانند و واضح است که آمریکا تا آخرین لحظه برای حفظ برتری دلار مبارزه می کند و از تمام توان سیاسی، اقتصادی، مالی و نظامی خود در این راستا بهره می گیرد.

احتمال طولانی شدن استقرار سازوکار حذف دلار
از دیگر سو، ماکسیم اوسادچی از تحلیلگران بانکی روسیه معتقد است:‌ اگر روسیه به دلیل تحریم ها مجبور شود سریعاً به دنبال جایگزینی برای دلار و یورو باشد، دیگر کشورهای بریکس هنوز زمان کافی دارند و احتمالاً تا آخرین لحظه از مزایای سیستم دلاری استفاده خواهند کرد، بنابراین ایجاد چنین سیستمی مستقل از ایالات متحده ممکن است سال ها طول بکشد و با مقاومت شدید آمریکایی ها روبرو شود.
وی ادامه داد: بریکس یک تراکم مصنوعی از کشورها است که برخی از آنها روابط اقتصادی ضعیفی با یکدیگر دارند، به عنوان مثال روسیه با برزیل یا آفریقای جنوبی؛ علاوه بر این، جریان های تجاری در داخل بریکس متعادل نیستند.
این تحلیلگر بانکی روس بر این باور است که به احتمال زیاد، واحد پول جمعی بریکس در صورت ایجاد، به وسیله ای برای تسویه در معاملات بین بانک های مرکزی کشورهای بلوک تبدیل خواهد شد.

اقتصادهای رقیب، مانعی بر سر راه ارز بریکس
از سوی دیگر، سوفیا گلاوینا رئیس برنامه اقتصاد دیجیتال در مؤسسه اقتصاد دانشگاه رودن روسیه معتقد است:‌ «مشکل ایجاد یک ارز جدید این است که در داخل بریکس، اقتصادهای رقیب همچون چین و هند وجود دارند. در عین حال، عملاً هیچ بازار مشترک، گمرک یا اتحادیه اقتصادی وجود ندارد.»
وی یادآور شد: پیش از این، کشورها قبلاً با چنین چالش هایی مواجه بودند و گروه بریکس نتوانسته بود به طور کامل بر آنها غلبه کند. به عنوان نمونه، بحث در مورد یک سیستم پرداخت جدید شبیه سوئیفت در کشورهای عضو بریکس از سال ۲۰۰۹ آغاز شده ، اما این ایده ها اجرایی نشده است.

موضوع اصلی، یافتن جایگزین برای دلار نیست
در این میان، روسلان اسپینکا مدیر فروش و خدمات مشتریان در یک شرکت سرمایه گذاری روسیه گفت: موضوع اصلی در روند دلارزدایی، جستجوی جایگزینی برای ارز آمریکا نخواهد بود، بلکه تلاش هماهنگ کشورهای بریکس برای دور شدن از مدل اقتصادی دلار خواهد بود.
وی در این زمینه به فرایند شکل گیری واحد پولی یورو در طی چند دهه اشاره کرد و گفت: گاهی اوقات برای کشورهایی با سطوح مختلف توسعه اقتصادی و ژئوپلیتیکی دشوار است که بین خود توافق کنند؛ حال آنکه انگیزه های سرعت بخشیدن به پول واحد در اتحادیه اروپا وجود داشت اما با توجه به ساختار اقتصادی کشورهای گروه بریکس، این کار با مشکلاتی روبرو است.
الکسی موراشف از دیگر صاحب نظران اقتصادی روسیه نیز به پایگاه خبری امکارو گفت: حتی اگر تصمیمی در مورد ارز واحد گرفته شود، به احتمال زیاد ماهیت استراتژیک خواهد داشت. از نظر تاکتیکی، در سال‌های آینده، احتمال تقویت یوان به عنوان واحد پول بزرگترین اقتصاد بریکس وجود دارد.
این کارشناس تاکید کرد: همچنین سهم ارزهای ملی در نقل و انتقالات برون مرزی افزایش خواهد یافت.

هند مخالف ارز بریکس
از سوی دیگر، خبرگزاری «ریانووستی» در مطلبی با عنوان «هند-مخالف! روی ارز بریکس خط بطلان کشیده شد.» نوشت: رسانه های هندی بیانیه وزیر امور خارجه این کشور را منتشر کردند که اعلام کرد این کشور هیچ برنامه ای برای ارز واحد بریکس ندارد، هند بر تقویت پول ملی خود یعنی روپیه متمرکز است و این یکی از اولویت های اصلی دولت هند خواهد بود.
وزیر امور خارجه هند در ادامه گفت: گروه بریکس در اجلاس سران در ماه آگوست، برنامه ای برای بحث درباره "ایده های مربوط به ارز بریکس" ندارد.
در تحلیل خبرگزاری ریانووستی در این باره آمده است: هدف هند، وابسته شدن به دیگر کشورها نیست، به ویژه چین که روپیه هند حداکثر یک چهارم یوان ارزش گذاری می شود.
ریانووستی در ادامه نوشت: ایده کلی نخبگان سیاسی هند این است که این کشور امروز از نظر نظامی و اقتصادی ضعیف تر از چین است و بنابراین اگر موضوع سازوکاری به تبعیت از چین باشد نباید در چنین سازوکاری حضور یابد.