با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، ۲۷ شهریور ماه، سال‌روز درگذشت استاد شهریار، روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است. این در حالی است که انتخاب این روز با نقدها و نظرهای متفاوتی همراه است. آثار ادیبان و شاعرانی مانند حافظ، سعدی، مولانا و فردوسی در تاریخ ادبیات ایران ثبت شده است، چرا روز شعر و ادب فارسی با نام یکی از این بزرگان مقارن نشده است؟
ایرنا برای رسیدن به پاسخ این پرسش نشستی برگزار کرد؛ در این نشست عباس بانج شفیعی هیات علمی و معاون پژوهشی دانشگاه ارومیه، علیرضا مظفری مدیر گروه ادبیات فارسی ارومیه و دبیر کمیته علمی هفتمین کنگره بین‌المللی شعر و ادب فارسی نکوداشت استاد شهریار، علی اکبر کمالی نهاد عضو هیات علمی دانشگاه فرهنگیان و رئیس اتحادیه انجمن‌های ادبی و معلمان سراسر کشور و علیرضا منوچهریان عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و مترجم حضور داشتند.
در ادامه قسمت نخست نشست را می‌خوانید.
نظر شما درباره انتخاب سال‌روز درگذشت شهریار به عنوان روز شعر و ادب پارسی چیست؟
شفیعی: شهریار بیشتر شعرهایش را به زبان فارسی سروده است و حتی شعر ترکی را به شکلی سروده که وقتی افرادی که ترکی نمی‌دانند شعر را می‌شنوند، شعر به جان آنها می‌نشیند. بنابراین شاید بتوان گفت شهریار تحولی در شعر و ادب فارسی و ادبیات کهن ایران ایجاد و جریان‌سازی کرد. فرد دیگری در میان شاعران معاصر نداشتیم و نداریم که چنین تحول و جریانی ایجاد کرده باشند.
شاید حافظ و سعدی در زمان خودشان حافظ و سعدی که الان هستند نبودند؛ ممکن است در سال‌های آینده شهریار هم هم‌رده و هم‌ردیف حافظ و سعدی با همان اهمیت و شکوه و شاید بیشتر باشد زیرا شهریار قابل لمس است. می‌توانیم زندگی او را ببینیم و ضبط کنیم.
شهریار دست کمی از حافظ و سعدی ندارد
آیا آثار شهریار در برابر آثار شاعرانی مانند حافظ و سعدی قابل مقایسه است؟
ممکن است در سال‌های آینده شهریار هم هم‌رده و هم‌ردیف حافظ و سعدی باشدشفیعی: به نظر من شهریار دست کمی از حافظ و سعدی ندارد. این مساله را با تمام احترامی که برای حضرت سعدی قائل هستم می‌گویم، زیرا که یک بیت از او همیشه چراغ راه من در زندگی بود و هست. هر وقت که مشکلات و ناامیدی سراغ من آمده است یا احساس کردم که شاید راهی که می‌روم، نتیجه‌ای نداشته باشد؛ آن بیت به ذهن من آمده است: به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل/ و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم.
با تمام احترامی که برای شعرای بزرگ کشور قائل هستم، اهمیت شهریار هم دست کمی از این بزرگان ندارد و منافاتی هم با بزرگداشت شعر و ادب فارسی و نکوداشت استاد شهریار نیست. ضمن اینکه جمعیت بزرگی از کشور ترک زبان اند و آنها هم به کشور علاقه و زبان فارسی را دوست دارند.
شهریار جامع است
به نظر شما چرا بزرگداشت شهریار به عنوان روز شعر و ادب فارسی انتخاب شده است؟
مظفری: یک استثنا میان شهریار و دیگر شاعران این است که شهریار گره خوردگی سنت شعری و تجدد ما است. یعنی از دوره‌ای که تجدد شروع کرد شاعران به دو گروه تقسیم شدند، یا به دنبال تجدد رفتند یا آنهایی بودند که کاملا تابع سنت شدند. در حالی که اگر در ادبیات شهریار دقت کنید، عقبه شعر حافظ و فردوسی را می‌توانید در آنها پیدا کنید.
شهریار رگ و ریشه‌ها را از حافظ و فردوسی گرفته و در متن اتفاقات و حوادث ادبی روزگار خودش شعر سروده است. شهریار می‌دانست که تجربه نیما چه است و می‌تواند شعر نیمایی بسراید. بنابراین تجربه‌های جدید را هم وارد شعرش می‌کند. شهریار تمام ساحت‌های ادبی را تجربه کرده است، غزل، قصیده، رباعی، نیمایی سروده و از این بابت می‌توان گفت که شهریار از لحاظ انواع ادبی و هم از از عقبه ادبیات فارسی جامع است. او دوره معاصر خود را درک کرده و بنابر این اینجا یک گره خوردگی وجود دارد.
شهریار در متن اتفاق‌های مشروطیت قرار گرفت
روزگاری که شهریار در آن زندگی می‌کرد، چه تاثیری بر آثارش گذاشت؟
شهریار رگ و ریشه‌ها را از حافظ و فردوسی گرفته و در متن اتفاقات و حوادث ادبی روزگار خودش شعر سروده است
مظفری: شهریار در یکی از پرالتهاب‌ترین روزگارهای ایرانیان زندگی کرده است. او در سال ۱۲۸۵ متولد شد، یعنی همان سالی که مشروطیت امضا می‌شود، او به دنیا آمد. شهریار در متن اتفاق‌های مشروطیت و به خصوص ابعاد فرهنگی آن قرار گرفت، در اواخر عمر می‌رسد به انقلاب و دهه انقلاب اسلامی را هم تجربه می‌کند. بنابراین تجربه طولانی و موفقی از زندگی امروز ایرانیان دارد. شهریار می‌داند که نیاز ذوقی و فکری ما ایرانیان چیست و چگونه می‌تواند برای آنها نسخه بپیچد. از این نظر است که مخاطبان شهریار مخاطبان عامی هستند.
شهریار در میان تمام طیف‌های ادبی وحدت ایجاد کرد
این در حالی است که برخی از شاعران معاصر را فقط جامعه شاعران می‌شناسند، اما همگان شهریار را می‌شناسند و به او اظهار ارادت می‌کنند. او به سبکی شعر می‌گوید که در آن می‌توانید ادبیات عامیانه، ادبیات خواص، کهن و نو را پیدا کنید؛ همچنین موضوعات مختلف از ادبیات غنایی و غزل تا مسائل سیاسی و اجتماعی روزگار خود را سروده است. کدام شاعر را می‌توانید پیدا کنید که چنین ویژگی داشته باشد؟ و بر حسب این ویژگی شایستگی داشته باشد تا روز درگذشت او را برای روز شعر و ادب فارسی نامگذاری کنند.
به نظر من این انتخاب خیلی خوب و احسن بود. هر شاعر دیگری غیر از شهریار انتخاب می‌شد، ان قلت‌هایی بر او وارد می‌شد. البته این نظرها امروز هم وجود دارد، اما تاثیر چندانی بر ادامه بزرگداشت این روز ندارد. عموم شهریار را پذیرفته اند، همه مجذوب او هستند، از مردم روستایی تا شهری و دانشگاهی همه با شعر شهریار خاطراتی دارند، شعر او را ترنم کردند و دوستش دارند. به همین دلیل است که بهتر از شهریار را برای بزرگداشت روز زبان و ادب فارسی نمی‌شد پیدا کرد. شهریار در میان تمام طیف‌ها و جریان‌های ادبی وحدت ایجاد کرد.
نظر شما