به گزارش ایرنا از معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی علیرضا معاف، در نخستین نشست از سلسله نشست‌های حکمرانی قرآنی گفت: آن چیزی که ما به عنوان حکمرانی قرآنی مطرح می‌کنیم یک بحث حرفه‌ای و تخصصی است که باید صاحب‌نظران، قرآن پژوهان و صاحبان اجتهاد در مورد آن سخن بگویند. همچنین حکمرانی یک بحث بازتولید شده و در امتداد بحث‌های دیگر محسوب نمی‌شود بلکه یک بحث نوپدید و از جنس تولید علم و نظریه است.
این استاد دانشگاه افزود: یکی دیگری از مواردی که در حکمرانی قرآنی باید به آن توجه شود پرداختن به مباحث کمی و کیفی است، البته این موضوع باید ناظر بر ساختار هم باشد، در بحث حکمرانی یک بحث مهمی داریم که در تفاوت حکومت و حکمرانی است که ما را به یک تعریف می‌رساند، حکمرانی مشارکت دادن افراد خارج از سامانه مدیریتی و مرکزیت حکومت در تعیین منبع مشروعیت و سیاستگذاری است، یعنی منبع مشرعیت باید خارج از سامانه مرکزیت هم منبع تولید باشد و این یکی از تفاوت‌های جدی حکمرانی با حکومت است.
ابرچالش بوروکراسی مانع بازدهی و اثربخشی نظام است
متاسفانه در امر کشورداری همچنان با کژکارکردی نهادی، روزمرگی و به هم ریختگی سازمانی روبرو هستیم و امروز ابرچالش بوروکراسی و تکنوکراسی باعث شده جمهوری اسلامی ایران بازدهی، کارآمدی، کارایی و اثربخشی لازم را نداشته باشد.
وی در مورد چگونگی اداره کشور گفت: ما باید به سمت اداره با کیفیت کشور یا ارتقای کیفی در کشورداری باشیم ولی متاسفانه چند سالی است در محیط‌های نخبگانی، مدیریتی، حوزوی و دانشگاهی کشور بحث حکمرانی مطرح است و بسیاری از کارشناسان معتقدند که جمهوری اسلامی امروز با مجموعه‌ای از مسائل مواجه شده است. البته رهبر معظم انقلاب هم به این موضوع اشاره داشتند و فرمودند ما دچار مسائل انباشته و مزمن شده‌ایم که هیچ یک حل نشده بلکه انباشته می‌شود. باید میان مساله با مشکل و چالش تفاوت قائل شد. چون مسائل، مجموعه‌ای از معلومات و مجهولات است که ما به کمک معلومات مجهولات را حل می‌کنیم.
تفاوت حکومت و حکمرانی
معاف با طرح این سوال که در این شرایط باید دید نظریه حکمرانی قرآنی قابلیت تبدیل به یک گفتمان مسلط را دارد یا خیر و آیا می‌توانیم یک الگوی خاص حکمرانی داشته باشیم؛ ابراز کرد: ابتدا باید به این موضوع توجه داشت که واژه حکمرانی قرآنی تعبیر درستی است یا نه. به عبارت دیگر می توان این دو واژه را با هم جمع کرد، یعنی کلمه حکمرانی اصطلاح متأخری است که با حکومت کردن تفاوت دارد. حکومت به دو سؤال چه کسانی حکومت کنند و چگونه حکومت کنند، پاسخ می‌دهد اما حکمرانی به یک سؤال سوم تحت عنوان برچه کسانی چگونه حکومت کنند نیز باید پاسخ دهد. در حکومت و حکمرانی ما با مسئله قدرت مواجه هستیم اما در حکمرانی علاوه بر قدرت، اقتدار نیز مسئله است که همان اعمال قدرت است.
وی با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب در مورد حکمرانی از کلمه زعامت استفاده می‌کنند، یادآور شد: براین اساس حکمرانی هر اعمال قدرتی نیست بلکه اعمال قدرت مشروع و مقبول محسوب می‌شود. در این صورت حکمرانی باید به یک الگوی درست ختم شود، چنانچه این اتفاق نیافتد در آن سوی میدان رقیب ما پیشتازی خواهد کرد، برای نمونه رقیب به ارائه سند ۲۰۳۰، ۲۰۴۰ و حتی ۲۰۵۰ می پردازد و این درحالی است که ما سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را داریم که به آن نمی‌پردازیم، پس در این شرایط رقیب در کف میدان موفق‌تز از ما خواهد بود.
لزوم توجه حکمرانی به هشت ضلعی مردم
معاف با اشاره به حکمرانی مردمی بیان کرد: ما در تعابیر قرآن برای مردم، با مردم، بین مردم، مبتنی بر مردم، خطاب به مردم، از زبان مردم و مانند آن داریم که یک هشت ضلعی را تشکیل می‌دهد و حکمرانی مردمی باید نسبت خود را با این هشت ضلع مشخص کند. فوکو در مورد انقلاب اسلامی ایران می‌گوید «انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر الله اکبرهایی بود که مردم در پشت بام‌ها می‌گفتند»، به تعبیر فوکو ریز متن‌ها با هم ید واحد شدند.
وی با طرح این سوال که مردم در حکمرانی قرآنی چه جایگاهی دارند؟، گفت: در قرآن ۱۳ قول داریم که مخاطبان آن مردم هستند، یکی از این قول‌ها قول حدید است، امروز کشور ما قول حدید دارد اما عمل حدید ندارد، آیت‌الله خوش وقت در این خصوص نکته‌ای داشتند، به قول ایشان ربِّ اشْرَحْ لی صَدری به خاطر یَفقَهوا قَوْلی است، به گفته ایشان مردم حرف شما را نخواهند فهمید چون شرح صدر ندارید.
معاون قرآن و عترت اضافه کرد: نکته دیگری که در حکمرانی قرآن باید به آن توجه کرد مربوط به آیات ۱۵۹ تا ۱۶۲ سوره «آل عمران» و جنگ احد است، حکمرانی قرآنی یک نظام ذهنی و الگوی تحلیلی به فرد می‌دهد که دائم به دشمن و بردار خارجی توجه کند. مساله بردار خارجی یا دشمن مهم است، کنشگر خارجی وجود دارد و باید ببینیم ما نسبت به این بردار خارجی چه واکنشی داریم.
اجتماعی سازی را جدی بگیریم
معاف، یکی دیگر از موارد در حکمرانی قرآنی را توجه به بحث گفتمان پایه‌بودن یا گفتمان‌محور دانست و افزود: این ویژگی ناظر به مردم است که باید همراهی کنند. یک بحثی وجود دارد به نام اجتماعی‌سازی است، غربی‌ها مسئله اجتماعی‌سازی را خیلی جدی می‌گیرند اما ما جدی نمی‌گیریم. به همین دلیل قرآن از بلاغت سخن می‌گوید که به معنای انتقال حرف خوب به مردم به نحوی است که مردم آن را بپذیرند و صرف حرف خوب زدن نیست. به گفته رهبر معظم انقلاب بلاغت یعنی اینکه حرف خوب را به گوش مردم برسانید اما ما نهی بلاغت هستیم.
وی خاطرنشان کرد: حکمرانی قرآنی باید از گفتار به رفتار هژمون (فرادستی) و فراگیر تبدیل شود، غرب ۴۰۰ سال است در حال ساخت نظامات اجتماعی است و مبتنی بر ۱۲ ایسم از جمله اومانیسم، سکولاریسم، فردگرایی، عقل خودبنیاد، عقل‌گرایی محض، حس‌گرایی محض، تجربه‌گرایی محض، لیبرالیسم و نئولیبرالیسم و سوسیالیسم حکمرانی خود را شکل داده است.
معاون وزیر ارشاد افزود: اگر ما می خواهیم مساله حکمرانی قرآنی را مطرح کنیم باید به تمام این حوزههای ذکر شده دقت کنیم. در واقع باید در حکمرانی قرآنی بدیل آنها همچون خدامحوری، جمع‌گرایی، خانواده‌محوری، حکمت‌گرایی، عقل و وحی‌گرایی توامان و آزادی دینی را داشته باشیم. شعار انقلاب اسلامی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود اما در تبیین گفتمان آزادی با زاویه دینی کم گذاشتیم. لذا اگر می‌خواهیم حکمرانی قرآنی نهادینه شود باید نگاه متوازن داشته باشیم.
سنتی به نام مداوله
معاف یکی از بحث‌های مهم دیگر در حکمرانی قرآنی را مساله سنت مداخله یا چرخش قدرت و ثروت قلمداد کرد و گفت: یورگن هابرماس معتقد است غرب از ثروت تولید قدرت و بالعکس از قدرت تولید ثروت می‌کند. ضمنا از قدرت، تولید قدرت و از ثروت هم تولید ثروت دارد، اسلام در همین خصوص حرف دارد و سنت مداوله را مطرح می‌کند، متاسفانه برخی که مسئولیت قبول می‌کنند هرگاه ضعفی دارند مشکل را بر گردن نفر بعدی می اندازند و این سلسله ادامه دارد.
وی یادآور شد: حضرت علی(ع) در همین راستا به ثروتمندانی که مشغول اسراف، اتلاف و خوشگذرانی‌های عیاشانه هستند اشاره دارند، امروز هم موریانه‌هایی که به جان نظام جمهوری اسلامی ایران افتادند همین عیاش‌های نوکیسه و تازه به دوران رسیده هستند. بنابراین در حکمرانی قرآنی ما سنت مداوله داریم که آن را از تفکیک سه گانه قدرت در غرب نگرفته‌ایم. حکمرانی قرآنی حکمرانی متوازن است، امیرمومنان(ع) یکی بحثی در این خصوص دارد که حکمرانی قرآنی را مبتنی بر تعادل در نظام اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و ساخت کشور می‌داند.
معاون قرآن و عترت با بیان اینکه حکمرانی قرآنی باید ما را خوشحال و به یک سند تجویزی برساند، گفت: امر سیاستی را باید از دست امر سیاسی نجات دهیم و بر روی خط مشی‌گذاری و سیاستگذاری تمرکز کنیم و لذا نیازمند تولید سند تجوزی هستیم. بنابراین سایه سیاست به معنای عرفی آن باید از سر اسناد سیاست‌پژوهانه و خط مشی‌گذاران برداشته شود.
میدان مبارزه جزو معیارهای اصلی قرآن است
حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی گفت: باید به منطق قرآن به طور منظم و مرتب رجوع کرد و در گام اول باید برای ما مشخص شود که قرآن تنها کتاب هدایت است و هیچ راه‌حلی بالاتر از راه‌حل‌های ارائه شده توسط قرآن نیست. ممکن است برخی معتقد باشند که منطق قرآن در بسیاری از موارد منطق موجهی نیست، این به خاطر آن است که با برخی از علوم نمی‌توان به منطق قرآن پی برد به همین خاطر برای برخی توجیه‌پذیر نیست.
وی افزود: قرآن در همه موارد تیز و برنده مطالب خود را بیان می‌کند، جواب‌های قرآن خیلی پیچیده نیست؛ هرچند ممکن است راه‌های رسیدن به آن سخت باشد. این یعنی اینکه ما با یک پدیده ساده و در عین حال سنگین روبرو هستیم. البته پیچیده شدن امور محصول عصیان ما از قواعد اصلی است.
قاسمیان با بیان اینکه در کشور ما نیز راه‌حل بسیاری از موارد ساده است اما ما آن را پیچیده می‌کنیم، افزود: گاهی در مورد حل بسیاری از مشکلات کشور سند نوشته می‌شود که خود آن سند قابل فهم نیست و باید صدها سند برای یک سند نوشته شود تا قابل فهم شود که این موضوع خود قابلیت انجام دادن ندارد، اما قرآن در مورد تمام مسائل راه‌حل و با زبان ساده به مخاطب خود آن را تفهیم می‌کند. در واقع قرآن یک سخن ساده را در مورد موضوعی بیان و سپس دستور کار میدانی می‌دهد.
وی با بیان اینکه میدان مبارزه جزو پارامتر (معیار)های اصلی قرآن است، ابراز کرد: قرآن؛ مردم را مخاطب خود قرار می‌دهد اما فرآیندش را بر روی مردم نمی‌بندد. به همین منظور منطق قرآن برای برخی قابل باور نیست چون قرآن خیلی صریح و برنده حرف خودش را می‌زند. توجه داشته باشید جمهوری اسلامی هم هرگاه حرف خود را تیز و قاطع زده است پیروزی را کسب کرده است. مثلا در مورد رژیم صهیونیستی ما همیشه قاطع برخورد کردیم و وارد میدان شدیم و نتیجه آن تشکیل محور مقاومت بود که منجر به نابودی این رژیم ملعون خواهد شد. به گفته قرآن شما وارد میدان عمل شوید، ما هم در کنار شما خواهیم بود و از جایی که دشمن و حتی شما تصور نمی‌کنید، ورود می‌کنیم.
قاسمیان گفت: برخی دوست دارند ما ژاپن اسلامی شویم زیرا قرآن آرمان‌ها و ایده‌های بلندی را مطرح می‌کند که به ذائقه برخی خوش نمی‌آید. مسیر پیمایش قله دماوند از دامنه تا قله بسیار راحت است اما اگر مسیر را ندانیم، بسیار سخت و پیچیده خواهد شد و حتی ممکن است در میان راه خسته و ناامید شویم و از ادامه دادن سر باز بزنیم. قرآن هم مسیر را برای ما مشخص کرده و اگر آن طوری که قرآن گفته حرکت کنیم سریع به مسیر خود می‌رسیم اما اگر مسیری غیر از قرآن را انتخاب کنیم مسیر طولانی و سخت می‌شود و چه بسا در این میان خیلی‌ها دچار شک و تردید شوند و از مسیر بازگردند، پس هر وقت مسیر مستقیم را در پیش بگیریم نتیجه هم خواهیم گرفت.
نظر شما