آنچه هند از تجارت با ایران آموخت و در مورد روسیه به کار گرفت

به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا از تارنمای رسانه هندی هندوستان تایمز، این رسانه هندی به نگاهی به نوع روابط تجاری ایران و هند در زمان تحریم و تاثیرگذاری این تجربه بر تجارت با روسیه پرداخته است.

این رسانه نوشت: صادرات انرژی روسیه به هند از سال ۲۰۲۲ در حال رشد بوده است. روسیه در مواجهه با تحریم های غرب به دلیل درگیری در اوکراین، هند را جایگزین معتبری برای بازار بزرگ اروپا، برای فروش نفت خام خود قرار داد و تخفیف‌های قابل توجهی به هندی‌ها عرضه کرد.

دهلی نو از این فرصت استفاده کرد و در عرض یک سال به تدریج به یکی از بزرگترین خریداران نفت روسیه تبدیل شد. در حالی که هند به واردات انرژی خود از روسیه خوش‌بین است، ادامه حمایت این کشور در آینده نزدیک به دلیل تحریم ها و نوسانات حاکم در بازار انرژی نامشخص است و در این مقطع، تجربه تجارت هند با ایران به عنوان یک روند یادگیری مطرح می شود.

روزگاری ایران نیز مانند روسیه یکی از بزرگترین تامین کننده نفت برای هند بود، در شرایط تحریم‌های غرب که از زمان انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ اعمال شده است، ایران سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار نفت به هند صادر می‌کرد و تا سال ۲۰۱۹ یکی از بزرگ‌ترین تامین‌کنندگان نفت هندوستان بود، هند خرید نفت از ایران را زمانی کاهش داد کرد که دوره معافیت تحریم های آمریکا به پایان رسید. با وجود این که هند به حفظ استقلال استراتژیک خود در برابر قدرت چانه‌زنی غربی‌ها مشهور است، مجبور شد منافع خود را به خطر بیندازد و در نهایت این تحریم‌ها منجر به ناپدید شدن ایران از سبد انرژی هند شد.

حالا نگرانی این است که آیا روسیه هم در زمینه تجارت انرژی با هند، مسیر ایران را طی خواهد کرد یا خیر؟ پاسخ در روندهای مقایسه‌ای مشاهده شده در تجارت دوجانبه نفت هند با ایران و روسیه نهفته است.

نخست، تخفیف های طرف مقابل، نیروی اصلی شکل دادن به تجارت نفت هند با ایران و روسیه هستند. پیش از این، ایران نیز پیشنهاد فروش نفت خام به هند را با قیمت های تخفیفی داده بود که به تدریج انگیزه ای برای افزایش واردات نفت از ایران برای این کشور فراهم کرد. واردات نفت از روسیه نیز تنها پس از تمدید تخفیف های مسکو به حداکثر رسید. صادرات سوخت فسیلی روسیه به هند در سال ۲۰۲۱ به سختی ۵ میلیارد دلار بود، اما در سال ۲۰۲۲ پس از ارائه تخفیف های قیمتی ۳۰ تا ۳۵ دلار در هر بشکه، این کشور نفت خام خود را را به ارزش ۳۴.۶ میلیارد دلار به هند فروخت که تقریباً هفت برابر خرید سال قبل بود. این نرخ تبدیل خیره‌کننده است و تأثیر تخفیف‌های قیمت سوخت بر نیازهای رو به رشد انرژی هند را نمایان می‌کند.

دوم، تحریم‌ها یکی از ویژگی‌های پس‌زمینه مشترکی است که در تجارت هند با ایران و روسیه به آن توجه شده است. تجارت دوجانبه با ایران تحریم شده برای هند حتی با کاهش موقت تحریم ها پس از توافق هسته ای ایران موسوم به برجام در سال ۲۰۱۵، کار دشواری بود و با مشکلات قابل توجهی در تسویه پرداخت ها و لجستیک حمل و نقل مواجه شد، همان طور که هند امروز در تجارت با روسیه،با آن مواجه است.

اگرچه هند تمام تلاش خود را برای مذاکره با واشنگتن در مورد تمدید معافیت از تحریم ها برای ادامه خرید نفت ایران انجام داد، اما دولت آمریکا، تحت رهبری دونالد ترامپ در مواضع خود علیه ایران سختگیر بود و تمایلی به ارائه امتیازات بیشتر به هند نداشت و حتی پس از پایان معافیت تحریم‌ها، آمریکا تا حدی پیش رفت که یک شرکت پتروشیمی هندی را به دلیل تجارت با ایران تحریم کرد.

سوم، نبود یک سیستم مالی غیرغربی قوی برای تسویه پرداخت‌ها، یکی دیگر از موانع رایج هند در ایران و روسیه است. در پس‌زمینه محدودیت‌های مالی اعمال‌شده بر ایران و روسیه در استفاده از دلار آمریکا و تعلیق شبکه بین بانکی بین‌المللی سوئیفت، پرداخت‌ها به ایران و روسیه دشوار شد و از این رو هند تصمیم گرفت سیستم‌های تسویه پرداخت با ارز محلی را آزمایش کند.

مبادله روپیه-روبل و روپیه-ریال از طریق حساب های ویژه ووسترو (vostro) در بانک های مربوطه آغاز شد با این حال، مسائل بانکی عملیاتی، مانند عدم شفافیت در مورد بازگشت به کشور، ذخایر ارزی ناکافی، هزینه‌های اضافی و فرصت‌های محدود برای سرمایه‌گذاری مازاد، منجر به فروپاشی این سیستم در ایران و مانع اجرای موفقیت‌آمیز آن در مورد روسیه شد.

تجربه هند در تجارت با ایران، یک واقعیت برای آینده روسیه است. اگرچه روابط استراتژیک چند بعدی هند با روسیه قوی‌تر و عمیق‌تر از روابط آن با ایران است، اما اقدامات این کشور آن‌طور که قبلاً مشاهده شد، در برابر اقدامات غرب کافی نیست.

هند ممکن است به اندازه کافی برای معامله با دنیای غرب و خرید نفت ارزان روسیه موفق باشد، اما این امر وضعیت را در مقابل اقدامات غربی‌ها در آینده تضمین نمی کند، به ویژه در عصر ابزارهای تنبیهی مانند قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم ها.

در عین حال، واردات نفت هند از روسیه را نمی توان به عنوان یک واردات طولانی مدت قابل اتکا دانست و تنها می توان آن را به عنوان یک انتخاب بازار حساس به قیمت در نظر گرفت. از دیدگاه واقع گرایانه، تصمیم هند برای خرید نفت خام از ایران و روسیه به دلیل ارزش دادن به روابط با این کشور نبوده است و موقعیتی کاملا تجاری است.

این خریدها نه کمک به کشوری که تحریم شده است، بلکه خرید از بهترین تخفیف هایی است که ارائه می شود. قیمت برای هند برای ادامه خرید نفت روسیه کلیدی است و تحت تأثیر عوامل متعددی غیر از تخفیف‌ها مانند سقف قیمتی گروه هفت، افزایش تقاضای چین برای نفت روسیه، کاهش تولید نفت خام روسیه و ترتیبات قیمت‌گذاری مانند قیمت‌گذاری آزاد است. در مرحله بعدی نیز هزینه های حمل و نقل و سایر هزینه ها مانند بیمه که خریدار از مبدأ تقبل می کند یا تحویل خارج از کشتی، تا زمان تحویل در محل مشخص شده به عهده فروشنده است.

همان‌طور که گفته شد، اگر هند مایل به سرمایه گذاری و ادامه واردات نفت روسیه است، اولین و مهمترین اولویت آن باید مصون نگه داشتن خود از خطرات ناشی از تحریم باشد. با توجه به تجارب بدست آمده از تجارت با ایران، هند باید درک کند که تحریم‌ها به این زودی‌ها از بین نمی‌روند و بدون یک سیستم پرداخت جامع که زیرساخت‌های مالی تحت کنترل غرب مانند شبکه بانکی سوئیفت را دور می‌زند، بانک‌های هندی،هنگام معامله با روسیه همیشه در سایه ترس و عدم اطمینان باقی خواهند ماند. اینجاست که هند و روسیه باید خارج از چارچوب فکر کنند و سیستم روپیه-روبل را ارائه دهند، انعطاف پذیری چنین سیستم پرداختی آینده تجارت هند و روسیه را تعیین خواهد کرد.