گنبد مینا و عمارت مسعودیه، میزبان برنامه‌های روز جهانی نجوم در ایران

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، علم نجوم شاخه‌ای علمی از علوم طبیعی است که همواره در زندگی بشر پررنگی نقش داشته است. روز جهانی نجوم ابتدا در سال ۱۹۷۳ در آمریکا و به ابتکار داگ برگر (Doug Berger) رئیس انجمن نجوم کالیفرنیای شمالی گرامی داشته شد.

هدف او قراردادن تلسکوپ‌های فراوان در مناطق شهری بود تا عابران از مناظر آسمان لذت ببرند. این رویداد علمی از آن زمان به بعد توسعه یافت و اکنون شمار گسترده‌ای از نهادها و انجمن‌های فعال در زمینه نجوم از آن حمایت و برنامه‌های متفاوتی برای بزرگداشت این روز و آشنایی بیشتر مردم با علم نجوم برگزار می‌کنند.

روز نجوم از ابتدا یک روز شنبه بین اواسط ماه آوریل تا اواسط مه (فروردین تا اردیبهشت) بود و طوری برنامه‌ریزی می‌شد که نزدیک به اولین تربیع (ماه یک‌چهارم یا شب هفتم و هشتم) در یکی از این ماه‌ها گرامی داشته شود. اما یک روز نجوم پاییزی نیز از سال ۲۰۰۷ به بعد به این برنامه اضافه شد که قرار بود یک روز شنبه بین اواسط ماه سپتامبر تا اواسط اکتبر (شهریور تا مهر) به شکلی برنامه‌ریزی شود که نزدیک به اولین تربیع ماه باشد.

ماه در وضعیت تربیع، هنگام ظهر طلوع می کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می‌رسد و نیمه‌شب غروب می‌کند، به همین دلیل با دوربین‌ها و تلسکوپ‌های آماتوری از ظهر به بعد می‌توان پستی بلندی‌های ماه را مشاهده کرد.

روز جهانی نجوم در سال ۲۰۲۳، یک بار ۲۹ ماه آوریل (شنبه ۹ اردیبهشت) و یک بار ۲۳ سپتامبر (اول مهر) گرامی‌ داشته می‌شود.

انجمن‌های نجوم، موزه‌های علم، رصدخانه‌ها، دانشگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها، کتابخانه‌ها، آسمان‌نماها و همه مراکز علمی معمولا برای این روز رویدادها و فعالیت‌های مخصوصی را برای آشنایی مردم محلی با تجهیزات و منابع نجوم نزدیک برنامه‌ریزی و اجرا می‌کنند.

روز جهانی نجوم در ایران

روز نجوم از سال ۱۳۸۰ در ایران برگزار می شود و هماهنگی برگزاری روز نجوم در ایران را شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران به عهده دارد. هر کشوری با شرایط خاص خود طبق دستور العمل اتحادیه نجوم، می تواند روز نجوم را در هفته نجوم در کشور خود تعیین کند. روز نجوم در کشورهایی با تقویم رسمی میلادی روز شنبه یا یکشنبه (روز تعطیل) و در ایران روز جمعه برگزار می شود تا مردم بتوانند با استفاده از روز تعطیل از برنامه‌های آن بیشتر استفاده کنند.

این روز امسال در ایران جمعه (هشتم اردیبهشت) روز نجوم نام‌گذاری شده که پس از وقفه‌ای دو ساله به علت شیوع بیماری کرونا با دو محوریت برگزاری برنامه های حضوری و مجازی همچنین همکاری گروه‌های نجومی برگزار می‌شود و در روزهای هفته نجوم با همکاری و محوریت گروه‌های مختلف در سراسر ایران و با شعار نجوم ایران افق هزار و چهارصد و دوازده گرامی داشته می‌شود.

دلیل شعار امسال این است که منجمان پیش‌بینی کرده‌اند یک خورشیدگرفتگی کلی ۱۰ سال آینده رخ خواهد داد و برخی شهرها و اماکن تاریخی ایران نیز در این مسیر خورشیدگرفتگی کلی قرار خواهند گرفت.

روزهای هفته نجوم به نام اساتیدی همچون احمد کیاست‌پور، محمد حیدری‌ملایری، حمیدرضا گیاهی‌یزدی، آلینوش طریان، منجمان آماتور؛ سید مصطفی امام، شیرین حق‌شناس، سعید صادقی‌مهر و آریا کریمی، سیروس برزو و دکتر محمدرضا ستاره نامگذاری شده است.

سفر به فضا در روز جهانی نجوم

نداجعفری، عضو حقوقی انجمن نجوم ایران و دانش‌آموخته کیهان‌شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار علم و ‌آموزش ایرنا در مورد بخشی از برنامه‌های امسال هفته نجوم اظهار داشت: برنامه‌های امسال غیر از مراکز علمی یا دانشگاهی (مانند دانشگاه خواجه نصیر) و گروه‌های ترویج علم مختلف روز جمعه به شکل رسمی‌تر و علمی‌تری با حضور منجمان آماتور و گروه‌های رصدی و نجومی در آسمان‌نمای گنبد مینا و عمارت مسعودیه برگزار می‌شود.

مدیر مرکز نجوم آوا استار اهمیت این روز را در آشنایی بیشتر مردم عادی با علم نجوم و توسعه و ترویج این علم نجوم دانست و گفت: برای تحقق این هدف گروه‌های نجومی بیشتر در مکان‌هایی مستقر می‌شوند که در شرایط عادی معمولا خبری از علم نجوم در این مکان‌ها نیست و مخاطبان متفاوتی را جذب کنند.

وی ادامه داد: برخی از گروه‌های نجومی روز جمعه (هشتم اردیبهشت) از ساعت ۱۴ تا ۲۰ در عمارت مسعودیه مستقر هستند و یک تور (سفر) نجومی را برای مردم و علاقه‌مندان برگزار می‌کنند؛ به این معنا که آنها بتوانند در ابعاد کوچکی از عالم سفر کنند.

افراد می‌توانند در این برنامه اطلاعات زیادی در مورد اجرام آسمانی، صورت‌های فلکی، گرانش، زمین، آلودگی نوری، خورشید بیابند. همچنین در مورد طرح‌های اصلی در حال اجرا در حوزه نجوم مانند سفر به ماه یا ماموریت آرتمیس یک (که اداره‌کل هوانوردی آمریکا، ناسا اجرا می‌کند) یا تلسکوپ فضایی جیمز وب و تصاویری که به زمین ارسال می‌کند، نیز توضیحاتی توسط منجمان ارائه خواهد شد.

جعفری گفت: رصد آسمان در روز رصد خورشید و در شب رصد ماه و سیارات همراه با توضیحاتی در این مورد برگزار می شود. همچنین گروه موسیقی دو نفره‌ای نیز در این روز، حضور دارند. این گروه دو نفره یکی از گروه‌های موسیقی نجومی است که در در روز نجوم هم برنامه‌ای اجرا می‌کنند.

وی توضیح داد: غرفه ویژه برای کودکان همراه با برگزاری کارگاه‌های آموزشی، برگزاری مسابقه مرتبط با حوزه نجوم و در نهایت مراسم اختتامیه را داریم. شرکت در این مراسم برای همه علاقه‌مندان آزاد است.