فعالیت‌های انسانی علت انقراض گونه‌های مختلف حیات‌وحش

به گزارش ایرنا از سازمان حفاظت محیط زیست، لیلی عزالدین لو به مناسبت ۱۵ فروردین روز ملی ذخایر ژنتیکی اظهارداشت: جمعیت ها برای سازگاری با تغییرات محیطی، نیازمند تنوع ژنتیکی هستند و بر همین اساس حفظ تنوع ژنتیکی یکی از اولویت های سه گانه در جهان شمرده می شود.

وی افزود: تنوع ژنتیکی برای حفظ بقا و پتانسیل تکامل و سازش جمعیت ها و گونه ها بسیار ارزشمند است و بقای طولانی مدت گونه را تضمین کرده و برای پایداری کل اکوسیستم اهمیت دارد از این رو کاهش تنوع ژنتیکی به معنای کاهش توانایی جمعیت ها برای سازگاری با تغییرات محیطی از طریق انتخاب طبیعی است.

عزالدین لو خاطرنشان کرد: با توجه به نرخ رو به رشد انقراض گونه ها، بسیاری از زیست شناسان معتقدند که امروزه وارد دوره ششم انقراض دسته جمعی گونه ها شده ایم و این سرعت رشد در طول قرن آینده، بسیار نگران کننده است، حال سوال اینجاست که چرا گونه های بسیار زیادی در معرض خطر انقراض هستند؟ پاسخ در بسیاری از شرایط، فعالیت های انسانی است.

رئیس گروه ژنتیک دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی یادآور شد: کشاورزی، جنگل تراشی، معدن کاری، سدسازی و شهرسازی، زیستگاه تعداد بیشماری از گونه ها را در سرتاسر دنیا نابود کرده است. گونه های بسیار زیادی به دلیل ورود گونه های وارداتی توسط انسان به صورت عمدی یا غیر عمدی در معرض نابودی قرار گرفته اند. شکار، صید و تجارت گونه ها و اجزای آنها به بهره برداری بی رویه از آنها منجر شده است و بسیاری از گونه ها از آلودگی های صنعتی و کشاورزی متاثر شده اند.

وی افزود: فرآیندهای تهدیدکننده بسیار متنوع هستند اما نتیجه همه آنها کاهش اندازه جمعیت های وحشی و کاهش تنوع ژنتیکی گونه ها است تاکنون تنوع ژنتیکی در هزاران گونه مورد ارزیابی قرار گرفته و تحلیل صدها مجموعه داده، نشان می دهد که تنوع ژنتیکی به ویژه از زمان انقلاب صنعتی به بعد در حال کاهش است.

عزالدین لو ادامه داد: در چنین شرایطی است که حفاظت ژنتیکی اهمیت پیدا می کند. نادیده گرفتن مباحث ژنتیکی در مدیریت گونه ها اغلب منجر به مدیریت نامطلوب شده و در برخی موارد سبب اتخاذ تصمیمات فاجعه بار می شود، امروزه ژنتیک به جز جدایی ناپذیر از علم حفاظت تبدیل شده است.

رئیس گروه ژنتیک دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی تصریح کرد: ژنتیک حفاظت یک علم جدید است که از ژنتیک تکامل ( Evolutionary genetic ) منشعب شده است و برگرفته از تمام رشته های زیست شناسی است، در ژنتیک حفاظت از نظریه ها و تکنیک های ژنتیکی به منظور کاهش خطر انقراض گونه های در معرض تهدید استفاده می شود.

وی خاطرنشان کرد: هدف بلندمدت ژنتیک حفاظت، حفظ گونه ها به صورت موجوداتی پویا است که قادر باشند بر تغییرات محیطی فائق آیند، ژنتیک حفاظت در شاخه های متعددی فعالیت می کند و تمرکز آن، بررسی عواملی است که منجر به کوچک شدن جمعیت ها می شود.

عزالدین لو افزود: علاوه بر این، ژنتیک حفاظت با استفاده از آنالیزهای ژنتیک مولکولی به تشریح جنبه های زیست شناختی گونه هایی که به حفاظت نیازمند هستند، می پردازد. ژنتیک حفاظت یک دانش کمی است که نقطه قوت آن در پیش بینی هایش نهفته است.

رئیس گروه ژنتیک دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی در ادامه گفت: فشار درون آمیزی بر تولید مثل، کاهش تنوع ژنتیکی که منجر به کاهش سازگاری گونه با تغییرات محیط می شود، بخش بندی جمعیت ها و کاهش جریان ژنی، رانش ژنتیکی، پالایش جهش های زیانبار، مدیریت ژنتیکی جمعیت های کوچک و محصور، رفع ابهامات تاکسونومیکی، تعریف واحدهای مدیریتی در داخل گونه ها و استفاده از آنالیزهای ژنتیک مولکولی در مسائل حقوقی و پزشکی قانونی موضوعاتی که در ژنتیک حفاظت به آنها توجه خاص می شود.

وی متذکر شد: یکی از پیش شرط های ضروری برای مدیریت ژنتیکی جمعیت های یک گونه، تشخیص وضعیت ژنتیکی آنهاست، به عنوان مثال عواملی نظیر رانش ژنتیکی، پدیده گردنه بطری، انتخاب طبیعی و روش تولید مثل از مهمترین عوامل موثر بر تنوع ژنتیکی هستند.

به گفته عزالدین لو، اصلی ترین چالش برطرف نشده در ژنتیک حفاظت، مدیریت جمعیت های بخش بندی شده برای حداقل کردن پس رفت همخونی و افت تنوع ژنتیکی است. برای حداقل سازی خطرات انقراض، جابجایی افراد بین زیر جمعیت های جدا از هم یا ایجاد دالان هایی، جهت برقراری جریان ژنی بین آن ها ضروری است. البته چنین امکاناتی در موارد بسیار محدود فراهم می شود.

وی، تصریح کرد: از طرف دیگر باید به اختلاط گونه ها، زیر گونه ها یا جمعیت هایی که با شرایط محیطی مختلف سازگار شده اند نیز توجه داشت، زیرا چنین آمیخته گری هایی می توانند اثرات زیانباری بر تولیدمثل و بقا داشته باشد.

رئیس گروه ژنتیک دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی گفت: حفاظت ژنتیکی یکی از روش های کاربردی و نسبتا دشوار حفاظت است که در آن چگونگی استفاده از داده های ژنتیکی برای تعیین گونه ها و جمعیت های متمایز به عنوان جمعیت ها و گونه های قابل حفاظت مورد مطالعه قرار می گیرد.

عزالدین لو افزود: در حفاظت ژنتیکی با بهره گیری از ژنتیک مولکولی می توان برای مدیریت جمعیت های وحشی و یا در اسارت، تصمیم های درستی اتخاذ کرد.

۱۵ فروردین سالروز صدور دستور تشکیل زیست بانک کشور از سوی مقام معظم رهبری به جهاد دانشگاهی، به عنوان روز ملی ذخایر ژنتیکی نامگذاری و در تقویم رسمی درج شده است.