آداب و رسوم ماه رمضان در چهارمحال و بختیاری

از جمله این آیین‌ها، می‌توان به مراسم جزء‌خوانی و روخوانی قرآن کریم اشاره کرد که از دیرباز در چهارمحال و بختیاری به صورت دوره‌ای و محفلی برگزار می‌شد.

جزء خوانی قرآن کریم در ماه مبارک رمضان

رییس اداره امور قرآنی اداره‌کل تبلیغات اسلامی چهارمحال‌وبختیاری در این پیوند به ایرنا گفت:سنت جزء‌خوانی قرآن کریم در استان از دیرباز در همه شهرها و روستاهای استان اجرا می‌شده است و از گذشته دور بیشتر مساجد یا خانه‌های مردم، مراسم جزء خوانی قرآن کریم را به صورت دوره‌ای و محفلی برگزار می‌کنند.

حجت‌الاسلام ابوذر کارگر ادامه داد: مردم چهارمحال و بختیاری طبق سنت‌های دیرین و اصیل خود، قرن‌ها است که در روزهای ماه رمضان مجالس ختم قرآن را در مساجد برپا می‌کنند و در شب‌های نوزدهم و بیست و یکم ماه رمضان عزاداری دارند و در این شب‌های قدر در مساجد حضور گسترده دارند و قرآن و دعا می‌خوانند و مراسم احیای شب قدر را برگزار می‌کنند.

وی تاکید کرد: در سال‌های اخیر۱۷۰ خانه‌ و موسسه قرآنی چهارمحال و بختیاری که دارای مجوز فعالیت از طرف اداره کل تبلیغات اسلامی استان هستند در ماه مبارک رمضان اقدام به برگزاری دوره آموزش‌های قرآن و برپایی کُرسی‌های جزء‌خوانی، روخوانی و تفسیر ویژه ماه مبارک رمضان کرده‌اند که در ترویج این سنت نیکو موثر است.

کارگر ادامه داد: در سال‌های اخیر سنت جزء‌خوانی و روخوانی قرآن کریم در ماه مبارک رمضان در مدارس استان بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است و امسال با توجه به تعطیلی مدارس در نیمه اول ماه مبارک به دلیل همزمانی با تعطیلات نوروزی ، برپایی این مراسم به نیمه دوم ماه مبارک منتقل شده است.

سنت‌های دیگر مردمان چهارمحال و بختیاری در ماه مبارک رمضان

عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهرکرد در این پیوند به خبرنگار ایرنا گفت: مردم استان چندین روز پیش از آغاز ماه مبارک رمضان به استقبال ماه بندگی خدا می‌روند و از دیرباز در ابتدای ماه مبارک با غبارروبی مساجد، کوی و برزن، خود را برای ماه صیام آمده می‌کنند.

ولی‌الله نصیری ادامه داد: از گذشته برخی از هم‌استانی‌ها در شب قبل از نخستین روز ماه مبارک رمضان زنده داری می‌کردند و تا ظهر روز اول بیدار می‌ماندند و با غسل،تطهیر، خواندن دعای ورود و پوشیدن لباس نو به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند.

وی افزود:آیین‌های سنتی دیگری مانند "کاکولی پزان"،"یوخا پزان"،"چاووش خوانی و سحری خوانی"،"پختن فطیر شب ۲۱ ماه رمضان" و "حنا بران شب بیست و هفتم" از سنت‌های ماه مبارک رمضان مردم در چهارمحال و بختیاری است.

وی تصریح کرد:برخی زنان روستایی در اُستان قبل از فرارسیدن ماه پرفیض رمضان با استفاده از آرد گندم،شیره انگور، بادام، گردو و روغن حیوانی نانی با عنوان "نان یوخا" می‌پزند و آن را بین همسایگان و اهالی روستا توزیع می‌کنند.

نصیری افزود:"سحری خوانی" و یا "چاوش خوانی" از دیگر سنن قدیمی، ماه رمضان در دیار چهارمحال و بختیاری است و هنوز هم در برخی از روستاهای اُستان این سنت انجام می‌شود و "چاوش خوانی" بیشتر به "سحری خوانی" آغاز ماه مبارک رمضان اشاره دارد.

وی یادآور شد: قصد سنت "سحری خوانی" بیدار کردن روزه‌داران برای تهیه سحری و خوردن آن است و سحری‌خوانان باخواندن اشعار، مناجات‌ها و ادعیه،حال و هوای خاصی در نیمه‌شب به محلات خود می‌دهند و خواندن اذان آخرین مرحله "سحری خوانی" است و "سحری خوانان" روزه‌داران را برای روزه‌داری آماده می‌کنند و این آیین هنوز در شهرستان‌هایی مانند کیار، اردل و لردگان رواج دارد.

وی تصریح کرد: در گذشته مردم به "سحری خوانان" در آخرین روز عید فطر و یا سحرگاه آخرین روز ماه مبارک رمضان عیدی می‌دادند البته اجرای این سنت با پیدایش رادیو و تلویزیون کاهش چشمگیری پیدا کرده است.

عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهرکرد افزود: برخی از زنان خانواده‌های چهارمحال و بختیاری به‌ویژه آن‌هایی که در جوار امامزادگان اُستان زندگی می‌کنند، همزمان با عصر بیست و هفتمین روز ماه مبارک رمضان، آیین سنتی و دیرینه‌ای موسوم به "حنابران" را برگزار می‌کنند که قدمتی تاریخی دارد.

وی یادآور شد: به‌دلیل وجود امام زادگان دو معصوم(س) در شهرکرد، از دیرباز زنان روزه‌دار و مومن مرکز اُستان از نیمه روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان با حضور در مزار امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون(س) اقدام به برپایی آیین "حنابران" می‌کنند و این آیین هنوز در شهرکرد اجرا می‌شود هرچند اجرای آن در سایر امامزادگان اُستان کمرنگ شده و یا دیگر خبری از آن نیست.

نصیری اظهار داشت: در آیین حنابران که به "حنای مراد"ˈ و "ˈحنای اولاد"ˈ نیز موسوم است زنان ظرف حنا را در صحن امامزاده می‌چرخانند و هر کدام از آن‌ها یک قاشق از محتوای حنای خشک موجود در جوار ضریح امامزاده را برداشته و به همان میزان به آن از حنایی که از منزل آورده‌اند اضافه می کنند.

نصیری خاطرنشان کرد: کاکولی‌پزان در ماه رمضان از دیگر سنت های مختص استان است و از دیربازنان کاکولی که به آن "نان گردک" نیز می‌گویند در بیست و هفتمین روز ماه مبارک رمضان پخته می‌شد.

وی تصریح کرد:کاکولی" نوعی نان است که هنگام پخت آن ترکیبی از زرده تخم‌مرغ، رنگ گل‌، زعفران، رازیانه، سیاه‌دانه و بادیانه را روی خمیر نان می‌مالند و زنان به هنگام تهیه این نان زرد رنگ که زردی آن به علت استفاده از تخم مرغ در آن است به خواندن دعا و مناجات می‌پرداختند و در قدیم مرسوم بوده نخستین کاکولی هر تنور را یک بانوی سیده می‌پخته است.

استاد دانشگاه شهرکرد یادآور شد:مردم چهارمحال و بختیاری بر اساس یک سنت دیرین، همزمان با روزهای پایانی ماه مبارک رمضان به‌ویژه روز بیست و هفتم که به روایتی روز قصاص ابن ملجم مرادی است، طی یک آیین خاص اقدام به پخت این نان می‌کنند و آن را برای افطاری بین روزه داران و همسایگان پخش می‌کنند.

عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد گفت: پختن آش‌های محلی ویژه ماه مبارک رمضان برای افطار و سحر از دیرباز در استان رواج داشته است و پختن آش هایی مانند "آش اوماج" و "آش کاردین" زمان خاصی نداشت و به طور معمول آش طبخ شده یک ساعت قبل از اذان مغرب برای همسایگان برده می‌شد.

وی تصریح کرد: در پخت آش اوماج از اسفناج و پیازداغ به همراه آرد و تخم‌مرغ و ادویه‌های محلی استفاده می‌شود و در طبخ آش کاردین هم از گیاه کاردین که در ارتفاعات استان می‌روید استفاده می شود.

نصیری خاطرنشان کرد:برپایی سفره امام حسن(ع) از دیگر سنت‌های مردم استان است و مردمان چهارمحال و بختیاری که از دیرباز ارادتی خاص به ائمه اطهار دارند، برای میلاد امام حسن(ع)، سفره‌ه‌ای موسوم به سفره امام(ع) در خانه‌های خود پهن می‌کنند و با دعوت از روزه‌داران به دعا و نیایش دسته‌جمعی می‌پردازند.

وی تاکید کرد:سفره امام حسن(ع) باید سبزرنگ باشد و اقلامی هم که در آن به کار می‌رود به طور معمول سبز رنگ هستند و همچنین بین نانوایان چهارمحال و بختیاری پخت و توزیع نان رایگان در روز میلاد امام حسن مجتبی(ع) مرسوم است.

استاد دانشگاه شهرکرد گفت:پختن نان فطیر در شب ۲۱ ماه رمضان از سنت‌های قدیمی برخی مردمان استان است که در شب شهادت امام علی(ع) و یکی از شب‌های قدر، در تعدادی از شهرستان‌های اُستان بویژه شهرستان بِن انجام می‌شود.

وی ادامه داد: فطیر نوعی نان سنتی است و شباهت زیادی به نان شیرمال دارد و هر خانواده با توجه به بضاعت مالی و با نیت برآورده‌شدن حاجت و استجابت دعا، به پخت این نان و نذر آن در شب بیست و یکم می‌پردازد و این نذر را برای افطاری بین مردم روزه‌دار و شرکت‌کنندگان در مراسم شب قدر توزیع می‌کند.

عضو هیات علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهرکرد افزود:با پایان ماه مبارک رمضان و در روز عید فطر از روزگاران گذشته مرسوم بوده مردمان چهارمحال و بختیاری بعد از اقامه نماز عید فطر بر مزار درگذشتگان حاضر می‌شوند و برای شادی اموات فاتحه می‌خوانند و خیرات می‌دادند.

وی یادآور شد:عیدی دادن به خواهران و تازه‌عروسان و درست کردن غذای سنتی بویژه آش و بردن آن برای همسایگان و اقوام از دیگر رسم‌هایی است که برخی مردم استان از دیرباز آن را انجام می‌دادند و در سال‌ها اخیر کمرنگ شده است.

به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری با ۱۱ شهرستان، جمعیتی در حدود یک میلیون نفر دارد و ماه مبارک رمضان از دیرباز جایگاه ویژه ای در سنت و فرهنگ این استان داشته است.