امسال این گردهمایی با محوریت ادبیات معاصر فارسی و حوزه‌های مرتبط با آن، به میزبانی دانشگاه خوارزمی در حال برگزاری است. این حرکتِ شایسته برای مراقبت و پاسداشت این زبان بلیغ و گرانمایه، به عنوان زبان دوم جهان اسلام و زبان ملی و رسمی کشور ایران با بیش از ۱۱۰ میلیون گویشور در جهان است که زمانی بر سرتاسر آسیای مرکزی و غربی و جنوبی فرمانروایی می‌کرد، و از شبه قاره تا قسطنطنیه و از سمرقند و بخارا تا بغداد به آن سخن می‌گفتند.
نزدیک هزار و دویست سال است که این میراث پرارج و ماندگارِ نیاکان ما، در کنار نقش آفرینی ارزنده خود به عنوان زبان شعر و فلسفه، ذوق و عرفان و تاریخ و فرهنگ؛ در هویت بخشیدن و حفظ وحدت ارضی و فرهنگی ایرانِ عزیز نیز نقش انکار ناپذیری داشته و مایه همبستگی و پیوستگی تمامی اقوام، گروه‌ها و طبقات اجتماعی ایران بوده است.
در اهمیت زبان فارسی همین کافی است که از ده شاعر برجسته جهان، حداقل پنج تن آنان متعلق به زبان فارسی است. فراموش نکنیم روزگاری در این سرزمین حتی مغولان نیز فارسی‌زبان شدند و پس از آن نیز زبان و ادب فارسی به مدت بیش از ۸۰۰ سال، زبان و ادبیات رسمی و دیوانی هندوستان بود.
زبان فارسی، سند هویت تاریخی و ملی ما ایرانیان است و با این زبان است که تفاهم و همبستگی ملی به وجود می‌آید. از این رو تقویت، ترویج و صیانت از آن بر هر ایرانی واجب است. این زبان ابوریحان، ابن سینا، فردوسی، خواجه نصیر، سعدی، نظامی، مولانا و حافظ است و دریغ است که دستخوش ویرانی شود.
اما مراد از گرامی داشت و پاسداشت هر چیز، از یک سو ارج نهادن و به دیده احترام و تحسین نگریستنِ آن است و از سوی دیگر، پیروی از رهنمودها و سرفصل‌هایی که برخاسته از همین ویژگی‌ها و خصلت‌هاست. ضرورت پاسداری از زبان فارسی در شرایطی دوچندان می‌شود که امواج تخریب گرانه فضای مجازی از طریق اصطلاحات ساختگی، نامأنوس و بی‌معنا این زبان را در معرض خطر قرار داده است. هر چند به باور شماری از اساتید زبان فارسی، این احتمال وجود دارد که اصطلاحات نامأنوس و غریب وارد هر زبانی شوند و آن را تهدید کنند و این امر صرفاً به زبان فارسی اختصاص ندارد. از این رو، می‌توان امیدوار بود که کلماتی که در نوشتار و گفتار شماری از نوجوانان و جوانان ظاهر می‌شود، گذرا هستند و محدود به همان فضای جوانانه باقی می‌مانند.
در باب زبان فارسی آنچه به ذهن نویسنده این سطور می‌رسد، آن است که جا دارد ما ریشه‌ای‌تر به آسیب‌شناسی مساله بپردازیم و ریشه میل و اشتیاق به استفاده از کلمات و واژگان بیگانه که حتی در نامگذاری ویژندهای ایرانی هم به روشنی و گستردگی خود را تحمیل کرده است و نیز دلیل غربت و عزلت زبان و ادب پارسی را موشکافانه، عالِمانه و دقیق و درست، دریابیم و به دنبال نشانی‌ها یا نشانه‌های اشتباه و غلط نرویم.
حقیقت آن است که درباب زبان پارسی مساله تنها بر سر زبان نیست. زبان معبری برای انتقال فرهنگ است و این کلمه‌ها هستند که فرهنگ و هویت ما را نگاهداری می‌کند. اگر ما آن را در مسیر کلمه‌ها و مفاهیم زبان‌های دیگر قربانی کنیم، خود به خود لطمه بزرگ و شدیدی به فرهنگ و هویت ملی‌مان می‌خورد.
زبان علاوه بر این که به حراست و پاسداری نیازمند است، به تکامل نیز نیاز دارد. چنانچه زبانی به تناسبِ گسترشِ زندگی گسترش نیابد به تدریج ظرفی خواهد شد کوچک‌تر از مظروف و همین امر، باعث کم اثر شدن آن می‌گردد. راه‌های رسیدن به این تکامل مختلف است. یک راهِ اصیل و صحیح برای تکامل زبان، ساختن معادل از مصالح خود آن زبان است؛ یعنی جوشیدن از درون همان زبان. بهبود وضعیت آموزش زبان فارسی در دبستان‌ها و دبیرستان‌ها نیز بسیار کارآمد و راهگشاست؛ چرا که دبستان و دبیرستان مهم‌ترین مرکز گسترش و آموزش زبان فارسی هستند و بخصوص درس انشاء می‌بایست بر اساس بهترین نمونه‌های نظم و نثر فارسی تعلیم داده شود و اصولاً یکی از راه‌های تقویت زبان فارسی بهبود تعلیم انشاء در مدارس ماست.
از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین مسائل زبان فارسی، که محور هفدهمین گردهمایی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی نیز هست، فارسی معاصر و زبان نگارش امروزین و آموزش و گسترش آن است. در واقع ترجمه، اصطلاح سازی و تعلیم زبان، سه بخش مهم و اصلی زبان فارسی معاصر است. زبان فارسی معاصر از آن رو مهم است که زبان گفتار و نوشتار و تدریس است. ما پیام خود را به واسطه این زبان به دیگران منتقل می‌کنیم و نشر دانش‌ها و فنون و فرهنگ جدید نیز به واسطه فارسی معاصر محقق می‌شود.
تردیدی نیست که باید کوششی فراگیر و همه جانبه برای نگهبانی و ترویج این زبان کهنسال و پر افتخار صورت گیرد که به یقین، گام نخستِ این جنبش، بهبود و تقویت آموزش زبان فارسی در مدارس و تعلیم آن به نوباوگان است. در صورت توفیق در این کوشش مقدس، سایر عواملی که در تخریب این بنای فاخر نقش دارند کاری از پیش نخواهند برد.
قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب ۱۳۷۵ مجلس شورای اسلامی که آیین نامه آن مصوب ۱۳۷۸ هیات دولت است، در موضوع زبان فارسی فصل الخطاب است و شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی و کارگروه ذیلِ آن با جدیت پیگیر اجرای مفاد این قانون است. این شورا متشکل از ۱۳ دستگاه مهم و مرتبط نظیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت کشور، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و دارایی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نیروی انتظامی، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سازمان صدا و سیما و شهرداری تهران است که ریاست آن را وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برعهده دارد و دبیری آن هم به به تازگی به جناب آقای دکتر یاسر احمدوند، معاون محترم امور فرهنگی وزیر فرهنگ سپرده شده است.
دبیری کارگروه آن نیز از نیمه سال ۱۴۰۰ به اینجانب واگذار گردید. جا دارد همین جا از زحمات و تلاش‌های جناب آقای دکتر محمود شالویی دبیر محترم سابق این شورا سپاسگزاری کنم. خوشبختانه اقدام‌ها و فعالیت‌های چشمگیری درباب حفظ، ترویج، نگهبانی و صیانت از زبان و خط فارسی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان زبان و ادب فارسیو سایر دستگاه‌ها صورت پذیرفته است. در رسانه ملی و به ویژه حوزه سیما و شبکه آموزش نیز تلاش‌های درخوری صورت گرفته است.
بسته «پاسداشت زبان فارسی» که پخش آن از ۲۰ دی ۱۴۰۰ به منظور یادآوری و ضرورت به‌کار بردن واژه‌های فارسی و پرهیز از به کارگیری واژه‌های بیگانه در رسانه‌ها و گفتار مسئولان آغاز شده، بیانگر توجه بخش‌های خبری صداوسیما به حفظ و پاسداشت زبان فارسی است. هر چند شایسته است رسانه ملی اهتمام و توجه بیشتری به زبان فارسی خصوصاً در پخش آگهی‌های تبلیغاتی خود داشته باشد. نیروی انتظامی نیز در برخورد با متخلفانِ عدم استفاده از زبان فارسی همکاری‌های خوبی داشته است و شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی و کارگروه ذیل آن نیز همکاری‌های خوبی با نیروی انتظامی و سایر دستگاه‌ها داشته و دارد. اقدامات دستگاه‌هایی چون وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز ستودنی است.
با تمام اینها در موضوع زبان فارسی، آنچه در درجه نخست اهمیت قرار دارد بررسی ریشه‌ها و فرایندها است و البته فرهنگ‌سازی و اقدامات ایجابی و تشویقی نیز در این حوزه بسیار مؤثر است. خوشبختانه این رویکردی است که کارگروه و شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی در سه سال گذشته آن را پیگیری کرده، و مصمم است که قانون ممنوعیت به کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه را با ظرافت در جامعه و در استفاده از تابلوهای شهری و ساختمان‌ها نهادینه کند و همان طور که دبیر جدید شورای هماهنگی پاسداشت زبان فارسی بیان فرموده‌اند، این شورا و کارگروه آن، در صدد همکاری تنگاتنگی با بخش‌های مختلف مسئول در حوزه زبان فارسی از جمله فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سازمان صدا و سیما، نیروی انتظامی و بخش‌های تبلیغاتی است.
نظر شما