مسئولان نظام سلامت به شدت اعتقاد دارند که ادغام آموزش پزشکی با درمان توانسته منجر به ارائه خدمات درمانی مناسب به بیماران و ارتقای سطح آموزش پزشکی در کشور شود. موضوعی که از ابعاد مختلف قابل بررسی است و اگر از ادعاها بگذریم و خروجی نهایی را در نظر بگیریم، رضایت بیماران از بیمارستان‌های آموزشی درمانی چندان مناسب ارزیابی نمی‌شود.
قدر مسلم اگر بیمار به یک بیمارستان دولتی که عمده آنها آموزشی درمانی هستند، مراجعه می‌کند، نیازمند دریافت خدمات مناسب و با کیفیت است و دلیلی ندارد بیماران قربانی کمیت و کیفیت آموزش پزشکی شوند.
ابعاد مختلف موضوع کیفیت خدمات در مراکز آموزشی درمانی و البته ادغام آموزش پزشکی با درمان را در دو گزارش در گروه پژوهشی ایرنا بررسی می‌کنیم.
افزایش تقاضا منجر به کاهش کیفیت می‌شود
خدمات بیمارستان باید منجر به رضایت بیماران شود. خدمات اثربخش، با کیفیت و ایمن بیمارستانی باید به صورت بیمار محور ارائه شود تا منجر به رضایت بیمار شود. رضایت بیمار یکی از شاخص‌های مهم کیفیت خدمات بیمارستانی است. بیماران راضی مراقبت بیشتری از خود می‌کنند، همکاری بیشتری با ارائه‌کنندگان خدمات سلامت دارند که منجر به تسریع روند بهبود آنها می‌شود.
یکی از مواردی که می‌تواند کیفیت خدمات را کاهش بدهد، افزایش تقاضا و محدودیت منابع و نیروی انسانی در ارائه خدمات است. یکی از دلایل پنهان در زمینه ادغام آموزش پزشکی با درمان هم موضوع نیروی انسانی بود، یعنی کسی به طور واضح این را بیان نمی‌کند که برخی از دلایل جانبداری از ادغام، همین کمبود نیروی انسانی است.
«علی‌محمد مصدق راد» «دکترای سیاستگذاری و مدیریت سلامت و استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران» در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بیمارستان‌های آموزشی درمانی مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند. این بیمارستان‌ها از اساتید متخصص دانشگاهی مشهور و کارکنان متبحری برخوردار هستند که نقش به سزایی در اثربخشی خدمات بالینی دارند.
وی ادامه داد: این بیمارستان‌ها تجهیزات پزشکی پیشرفته‌ای دارند که به تشخیص، درمان و بازتوانی بیماری کمک می‌کنند. با توجه به تعرفه پایین خدمات و معروفیت پزشکان این نوع بیمارستان‌ها، تقاضا برای دریافت خدمات در این بیمارستان‌ها زیاد است. افزایش تقاضا و محدودیت منابع به ویژه کارکنان بیمارستان منجر می‌شود که کیفیت خدمات بیمارستانی تا حدودی کاهش یابد.
استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران: افزایش تقاضا و محدودیت منابع به ویژه کارکنان بیمارستان منجر می‌شود که کیفیت خدمات بیمارستانی تا حدودی کاهش یابد
استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید: باید توجه کرد که کیفیت امری نسبی است و تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله جنس، سن، تحصیلات و طبقه اجتماعی بیمار و شدت بیماری او قرار دارد. به طور کلی برای بیمار مهم است که خدمات تشخیصی و درمانی را سریع دریافت کند و بهبودی حاصل شود. کیفیت خدمات بیمارستان دو جنبه فنی و خدمتی دارد. با توجه به این‌که بیمار ممکن است جنبه فنی و تخصصی خدمات بیمارستان را خوب درک نکند، بیشتر با توجه به خدمات پشتیبانی بیمارستان مثل هتلینگ، گرمایش، سرمایش، تهویه، تغذیه، البسه، رفتار کارکنان و امکانات رفاهی بخش‌ها و اتاق‌های بیمارستان به ارزشیابی کیفیت خدمات بیمارستان می پردازد. مدیران بیمارستان‌های آموزشی درمانی در این زمینه‌ها نیز باید بیشتر متمرکز شوند و کیفیت خدمات پشتیبانی را در کنار خدمات فنی افزایش دهند. از طرفی مشاهده می‌شود که بیمارستان‌های خصوصی در این حوزه‌ها بیشتر کار و دقت می‌کنند.
منتظر نظر استاد هستیم
گاهی بیماران یا همراهان آنها در بخش‌های مختلف بیمارستان‌های آموزشی درمانی با این جمله از طرف دانشجویان و رزیدنت‌ها یا پرستاران مواجه می‌شوند: «منتظر نظر استاد هستیم.» جمله‌ای عجیب که بیماران یا همراهان آنها را شوکه می‌کند. این یعنی استادی که باید در شیفت موظفی در آن مرکز حضور داشته باشد، حضور ندارد و در شرایط فیلترینگ تلگرام و واتساپ، برخی از مدارک تشخیصی برای استاد به شکل‌های مختلف ارسال شده تا او از راه دور نظر بدهد.
موضوعی که در نشست خبری اخیر معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز مطرح شد و او دقیقا این مشکل را پذیرفت.
هرچند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخیرا به صورت گزینشی از خبرنگاران دعوت می‌کند، اما تلاش کردم این سوال را از طریق یکی از خبرنگاران حاضر در نشست خبری ابوالفضل باقری فرد بپرسم که ویدیوی آن را مشاهده می‌کنید.
ابوالفضل باقری فرد «معاون آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» در نشست خبری اخیر خود گفت: مشکل حضور نداشتن استادان در بیمارستان‌های آموزشی درمانی قابل توجه است، اما اساتید باید در بیمارستان حضور داشته باشند و در مواردی با این موضوع برخورد جدی می‌کنیم.
مصدق راد در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: بیمارستان‌های آموزشی برای اطمینان از اثربخشی فرایندهای آموزشی نوعی سلسله مراتب سازمانی را در نظر می‌گیرند تا دانشجویان زیر نظر اساتید و دانشجویان سال‌های بالاتر آموزش‌های لازم را دریافت کنند و شایستگی‌های خود را ارتقا دهند تا بتوانند بعد از فارغ التحصیلی به تشخیص و درمان بیماران جامعه بپردازند. این طور نیست که همه استادان در بیمارستان‌ها حضور نداشته باشند و دانشجویان علوم پزشکی نقش پر رنگی در تشخیص و درمان بیماران برعهده داشته باشند.
دکترای سیاستگذاری و مدیریت سلامت ادامه می‌دهد: قوانین و مقررات موجود و منشور حقوق بیمار بر مسئولیت پزشک متخصص تأکید دارد. اگر احیاناً مواردی خلاف این قوانین صورت می‌گیرد، قابل پیگیری است. یک تیم درمانی فرایند تشخیص، درمان و مراقبت از بیمار را بر عهده دارد. با توجه به این‌که پزشک در تمام مدت در بیمارستان حضور ندارد، تیم پرستاری مسئولیت مراقبت از بیمار را بر عهده دارد که در چهارچوب مقررات بیمارستان و دانشگاه علوم پزشکی به طرق مختلف با پزشک معالج در ارتباط است. آموزش‌های لازم به پرستاران و دانشجویان در زمینه نحوه برقرار ارتباط موثر با پزشک معالج داده می‌شود تا ایمنی بیمار به خاطر خطاهای احتمالی آسیب نبیند.
ستاره خسروانی «دکترای مدیریت، پژوهشگر سلامت و مدرس دوره‌های اعتباربخشی بیمارستانی» نیز در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: رده‌های مختلف دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی در مراکز آموزشی درمانی حضور دارند و وقتی بیمار وارد این سیستم می‌شود، در خط اول با استاد روبه‌رو نشده و توسط دانشجویان پزشکی و سپس توسط دانشجویان تخصص ویزیت می‌شود. معمولا نظارت استاد به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روند ارائه خدمات وجود دارد و دانشجویان بدون تایید سال بالایی و استادان نمی‌توانند دستور دارویی یا درمانی برای بیمار نوشته یا اجرا کنند. بنابراین اساتید حتی اگر حضور ندارند، اما این نقش نظارتی را دارند.
این‌که مدارک بیماران را از طریق فضای مجازی برای پزشک ارسال کنند، ایده آل نیست، اما انتخاب بین بد و بدتر است. این اقدام از دید بیمار خوشایند نیست و وقتی اتفاق می‌افتد که پزشک در بیمارستان حضور نداشته باشد
خسروانی درباره این‌که مدارک بیماران از طریق فضای مجازی برای پزشکان ارسال می‌شود نیز می‌گوید: این‌که مدارک بیماران را از طریق فضای مجازی برای پزشک ارسال کنند، ایده آل نیست، اما انتخاب بین بد و بدتر است. این اقدام از دید بیمار خوشایند نیست و وقتی اتفاق می‌افتد که پزشک در بیمارستان حضور نداشته باشد. به نظر می‌رسد زور سیستم بهداشت و درمان به اجرای برخی قوانین نرسیده است.
نارضایتی و مراجعه به مطب‌ها و بیمارستان‌های خصوصی
بیماران در بسیاری مواقع خدمات مناسب و چابکی در مراکز آموزشی درمانی دریافت نکرده و در نتیجه با نارضایتی مجبور می‌شوند این مراکز را ترک کرده و به مطب‌ها یا بیمارستان‌های خصوصی مراجعه کنند. حتی برخی اعتقاد دارند که اگر بیمار می‌خواهد خدمات بهتر و چابک‌تری دریافت کند، به مراکز خصوصی برود. این حرف تقریبا سنخیتی با عدالت در سلامت ندارد، ولی به راحتی از طرف برخی مسئولان نظام سلامت گفته می‌شود یا از رفتارها در مراکز آموزشی درمانی پر واضح است که ترجیح داده می‌شود بیمارانی که توانایی مالی دارند، به مراکز خصوصی بروند.
مصدق راد در این زمینه به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: با افزایش تعداد افراد درگیر در فرایند تشخیص، درمان و مراقبت از بیمار، نارضایتی او افزایش خواهد یافت. بنابراین برخی از بیماران به دلیل ماهیت آموزشی بودن برخی از بیمارستان‌ها به آنجا مراجعه نمی‌کنند و به بیمارستان‌های غیر آموزشی مثل بیمارستان‌های دولتی غیر آموزشی، بیمارستان‌های تأمین اجتماعی یا بیمارستان‌های خصوصی مراجعه می‌کنند.
استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: عملکرد نظام سلامت با شاخص‌های عملکردی کلیدی قابل ارزشیابی است. صرفاً فقط با یک شاخص میزان هزینه نظام سلامت نمی‌توان ارزشیابی درستی از نظام سلامت داشت. به هر حال بخش خصوصی باید نقش کلیدی و بیشتری در ارائه خدمات سلامت داشته باشد. بخش خصوصی چابک است و می‌تواند خدمات سلامت را سریع، با کیفیت و با هزینه مناسب ارائه دهد. در مقابل، دولت باید نقش بیشتری در سیاستگذاری، تعرفه گذاری، تولیت، ارزشیابی و اعتباربخشی داشته باشد.
وی بیان می‌کند: وقتی تعرفه‌های بیمارستان‌های خصوصی منصفانه و قابل پرداخت باشد و بیمه‌های سلامت اجتماعی و خصوصی هزینه‌های بیماران را پرداخت کنند، بیمار خدمات سلامت با کیفیت را دریافت خواهد کرد، بدون این‌که از نظر مالی با چالش مواجه شود.
جمع‌بندی
کسی منکر زحمات پزشکان، پرستاران، کادر درمانی و خدماتی در مراکز آموزشی و درمانی نیست، اما وضعیت این بیمارستان‌ها آن‌قدر عجیب است و توجه به انتقادها آن‌قدر کم، که می‌شود در چند گزارش به آن پرداخت و در دو گزارش به آن خواهیم پرداخت. هرچند تولیت سلامت اعتقاد دارد که ادغام آموزش پزشکی توانسته منجر به ارتقای کیفیت شود، اما آن‌چه در عمل مشاهده می‌شود، این طور نیست و فقط کمیت را بهتر کرده است.
افزایش روزافزون دانشکده‌های پزشکی و قول‌هایی که به نمایندگان مجلس شورای اسلامی در این زمینه داده می‌شود، بدون در نظر گرفتن امکانات آموزشی انجام می‌شود. همین خودش یکی از بحران سازی‌ها در ارائه خدمات تشخیصی درمانی در مراکز دولتی است.
هرچقدر سازمان‌های بیمه‌گر پایه مانند سازمان بیمه سلامت و سازمان تامین اجتماعی به فکر خرید راهبردی خدمات سلامت باشند، وقتی خدمات با کیفیت در بیمارستان‌های آموزشی درمانی ارائه نمی‌شود، وقتی بیماران حتی از نظافت و هتلینگ این مراکز گلایه دارند، وقتی اساتید در این مراکز حضور ندارند و اجباری برای حضور آنها در نظر گرفته نمی‌شود، درد بی درمان بیمارستان‌های آموزشی درمانی لاعلاج می‌ماند.
نظر شما