به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، کتاب «شصت و سه: یادمانده‌های استاد حسین تهرانی» موسیقیدان، نوازنده نامدار تمبک، و پایه‌گذار ضرب‌نوازی نوین ایران به کوشش محمود رفیعیان نویسنده، نوازنده و مدرس سازهای کوبه‌ای با مقدمه میرعلیرضا میرعلی نقی پژوهشگر تاریخ موسیقی معاصر ایران با موضوع سرگذشتنامه و خاطرات هنرمندان، اساتید و دوستان این هنرمند فقید منتشر شده است.
سالشمار زندگی و فعالیت‌های هنری حسین تهرانی، یادمانده‌ها (خاطرات و سخنان اساتید، هنرمندان و شخصیت‌های شناخته شده و برجسته همچون فرهاد فخرالدینی، میلاد کیایی، حسین علیزاده، زنده یادان علینقی وزیری، روح‌الله خالقی، حسین قوامی، علی‌اصغر بهاری، علی تجویدی و امیرهوشنگ ابتهاج درباره حسین تهرانی، آثار و مقالاتی درباره این استاد فقید موسیقی همچون بررسی برنامه گل‌ها- با نمونه‌هایی از اجراهای حسین تهرانی) و گفت و گوها (گفت و گو با اساتید موسیقی و هنرمندان همچون زنده یاد عبدالوهاب شهیدی، اکبر گلپایگانی و حسین خواجه‌امیری درباره حسین تهرانی) از بخش‌های این کتاب است.
در بخشی از مقدمه کتاب «شصت و سه» به قلم میرعلیرضا میرعلی نقی می‌خوانیم: «می‌توان برای حسین تهرانی، در ساز تمبک و هنر تمبک‌نوازی، همان نقش و پایگاهی را تصور کرد که برای هنرمندان بنیانگذار و به قولی موسس در هنر خود، قائل شده‌اند. هنرمندانی که ساز در دست آنها زبانی تازه باز کرد، تکنیک‌های اجرا به نیروی نبوغ آنها، زیباشناسیِ تازه‌ای را رقم زد که هم پیوند عمیق ژنتیک خود را با میراث گذشته حفظ کرده بود و هم بدون آویختگی به عناصر نامتجانس با زیباشناسیِ گذشتگان- که غالبا ثمری جز آثار ثقیل و ناگیرا را ندارد- توانست دنیای موسیقایی تازه‌ای بیافریند که به نحوی صادق و موفق، به بیان‌کننده جهان احساسات درون آنها بود و در عین نوین بودن، بسیار «آشنا» می‌نمود.
پنجاه سال از درگذشت استاد حسین تهرانی می‌گذرد و زندگی هنری او، بیش از هشتاد سال است که با جاودانگی‌اش معنا می‌شود. تاریخ تمبک بی‌تردید به قبل و بعد از حسین تهرانی تقسیم شده است. یگانه ساز کوبه‌ای موسیقی دستگاهی ایران، پیش از او تنها به یک شکل محدود بود و بعد از او به تنوعی رنگین رسید. به طوری که هیچ تمبک‌نوازی از دستاوردهای او بی‌نیاز نیست. گرچه هیچ تمبک‌نوازی هم در مجموع شرایط هنری و انسانی به حد او نرسید.
کتاب حاضر، دسترنج دوستدار شخصیت اوست: محمود رفیعیان که خود نوازنده و معلم و مؤلف در هنر تمبک‌نوازی است. نزدیک بیست سال از زندگی او صرف گردآوری و تنظیم مطالب این کتاب شده است و جزئی‌ترین نکات مربوط به استاد از چشم او دور نمانده است. باشد که این دستاورد عاشقانه، پنجره‌ای پاک و روشن باشد به دنیای زندگی، هنر والا و سلوک پررنج مردی آفریننده و پاک‌نهاد که موسیقی ضربی ایرانی را شأنی و شوری و مقامی و منزلتی بخشید که نمایاندن آن کتابی مستقل و مفصل می‌خواست. کتابی که باید بگشاییم و بخوانیم و همراهش گوش کنیم به صدای سحرانگیز چوب و پوست و دودانگ سوخته حال دوست، که همنوا با سرانگشتان چالاک خود، مهر و معرفت بر روح آدمی نقش می‌زند.»
همچنین در این کتاب مرحوم علینقی وزیری نوازنده تار، آهنگساز، محقق و مولف موسیقی درباره حسین تهرانی بیان کرده است: «آقای حسین تهرانی هنرآموز هنرستان عالی موسیقی ملی ما است و در این هنرستان به هنرجویان تمبک و وزن‌شناسی تعلیم می‌دهد. برای اولین بار در سال ۱۳۲۹ یک ارکستر ضرب از شاگردان خود ترتیب داد. تمبک‌هایی که در این ارکستر نواخته می‌شد ابعاد مختلفی داشتند و به همین جهت دسته‌جمعی قادر بودند که نغمات ساده‌ای بنوازند. این اقدام نه تنها برای ایرانی‌ها جالب بود، بلکه در نظر خارجی‌ها نیز شگفت‌انگیز به نظر می‌رسید.
حاجی‌خان ضرب‌گیر یکی از نوازندگان ضرب بود و شهرت فراوانی داشت. ولی وقتی امروز تکنیک نوازندگی او را با نوازندگی حسین تهرانی مقایسه می‌کنم می‌بینیم جدا این دو قابل قیاس با یکدیگر نیستند. الحق باید حسین را مبتکر یک سبک نوازندگی تازه و متنوع و مدرسه‌ای شناخت. دینامیکی که در نوازندگی حسین هست، من در هیچ یک از نوازندگان گذشته ندیدم. حالت‌ها و نوانس‌ها که حسین به وسیله همین یک تکه پوست و چوب و به نیروی انگشتان توانا و مخصوصا احساس و فهم ضرب‌شناسی خودش نشان می‌دهد. اصلا همین ایجاد کردن یک ارکستر برای ضرب یکی از کارهای کاملا نوظهور و بدیع این مرد است و باید در این زمینه او را تشویق کرد.»
استاد حسین تهرانی موسیقیدان و نوازنده برجسته ساز تمبک سال ۱۲۹۰ در تهران متولد شد. وی از شخصیت‌هایی بود که در پیشرفت و مطرح شدن ساز تنبک در موسیقی ایرانی تاثیر بسیاری داشت. حسین تهرانی در سال اول تأسیس رادیو تهران در آن مؤسسه به فعالیت پرداخت و سال ۱۳۲۳ به مدرسه موسیقی کلنل وزیری راه یافت و تدریس تمبک را در آن مدرسه به عهده گرفت و کار خود را تا سال ۱۳۲۸ که هنرستان موسیقی ملی به همت روح‌الله خالقی آغاز به کار کرد، ادامه داد.
استاد تهرانی بیش از چهل سال تلاش کرد تا این ساز کوبه‌ای را از جایگاهی حاشیه‌ای در موسیقی، به رکن اصلی همه اجراهای سنتی درآورد. او در تمبک‌نوازی تحول‌های اساسی ایجاد کرد به طوری که می‌توان او را پایه‌گذار ضرب‌نوازی نوین ایران نام نهاد.
وی با ابداع تکنیک‌های جدید روح تازه‌ای به ساز تمبک بخشید؛ برای نخستین بار نت‌نگاری برای این ساز را انجام داد و نخستین کتاب آموزش تمبک را با همکاری هوشنگ ظریف، مصطفی کمال پورتراب و حسین دهلوی به چاپ رساند.
استاد تهرانی معتقد بود که ضرب قلب موسیقی ایرانی است. وی برای نخستین بار «گروه تمبک» را ایجاد کرد و برای آنها قطعاتی را تنظیم کرد که باعث پیشرفت و علاقه بیشتر هنرجویانش می‌شد. وی هفتم اسفند ۱۳۵۲ در ۶۲ سالگی به دلیل بیماری در بیمارستان دار فانی را وداع گفت. پیکر استاد تهرانی در آرامستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شده است.
محمود رفیعیان مولف کتاب «شصت و سه: یادمانده‌های زنده یاد استاد حسین تهرانی»، نوازنده تمبک، دف، سازهای کوبه‌ای و ضربی متولد ۲۸ اسفند ۱۳۵۶ در اصفهان است. وی از سال ۱۳۶۵ نزد مادرش با مقدمات تمبک‌نوازی آشنا شد تا آنکه پس از دو سال به طور جدی فراگیری این ساز را آغاز کرد.
رفیعیان از سال ۱۳۷۵ به کلاس جهانگیر ملک راه یافت و از شیوه، تجربه و اندوخته‌های او در نواختن تمبک، نکته‌های بسیار آموخت. وی سال ۱۳۷۶ همراه با استاد فرامرز پایور کنسرتی در اصفهان اجرا و در همان سال فعالیت هنری خود را با استاد محمد موسوی آغاز کرد و همراه با گروه عارفان برنامه‌های متعددی در تالار وحدت تهران و شهرهای دیگر اجرا کرد.
رفیعیان همچنین برنامه‌هایی را با اساتیدی همچون فضل‌الله توکل، زنده‌یادان جلیل شهناز، علی تجویدی، عبدالوهاب شهیدی و حسن کسایی اجرا و ضبط کرده است. رفیعیان سابقه تدریس در هنرستان موسیقی تهران و تالیف چندین کتاب از جمله «قطعاتی برای تمبک» و «ترنم تمبک (چند پارتیتور برای تمبک)» را نیز در کارنامه دارند.
کتاب «شصت و سه: یادمانده‌های استاد حسین تهرانی» در ۳۲۰ صفحه مصور، قطع وزیری، تیراژ ۵۰۰ نسخه و قیمت ۲۴۰ هزار تومان زمستان امسال به همت انتشارات شباهنگ در بازار نشر عرضه شده است.
نظر شما