به گزارش ایرنا، برای تحقق و اجرای صحیح این طرح برنامه ریزان در وزارت جهاد کشاورزی و دیگر وزارتخانه های مرتبط بدنبال این هستند که ضمن اعتماد آفرینی در قالب برنامه های آموزشی مناسب به بهره برداران و جامعه هدف که کشاورزان می باشند آگاهی لازم را داده و زمینه مشارکت و همراهی آنان را فراهم سازند.
این در حالیست که بی توجهی به طرح الگوی کشت سالهاست که نه تنها در استان کهگیلویه و بویراحمد بلکه در اغلب استانهای کشور به قصه پرغصه و تراژدی تکراری کشاورزان و بهره برداران و رنج های بی حاصل از کشت برخی محصولات غیراستراتژیک (صیفی)شده و این مساله به یکی از چالش ها و دغدغه های جدی مسئولان و متولیان امر در سطح ملی و استانی تبدیل شده است.
از سوی دیگر با افزایش روزافزون نیازها و استفاده نامحدود از منابع طبیعی محدود در سال های گذشته بخصوص در حوزه کشاورزی، مشکلاتی برای محیط زیست و منابع آبی و خاکی کشور در پی داشته است که برای پیشگیری و جلوگیری از تخریب منابع طبیعی، ضرورت برنامه ریزی هدفمند مطابق با منابع موجود را می طلبد.
بنابراین برای روشنگری نسبت به زمینه های لازم اجرای این طرح در استان کهگیلویه و بویراحمد میزگرد "الگوی کشت، چالش ها و پیش نیازها" با حضور مسوولان "جهاد کشاورزی"، "مرکز تحقیقات کشاورزی" و "آب منطقه ای" در خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز یاسوج برگزار شد.
ایرنا: همه ما اعتقاد داریم این طرح الگوی کشت یک طرح کلان و چند هدفه و نیاز به زمان و زیرساخت های لازم دارد که با برخورد عجولانه و چکشی نمی توان اقدام کرد، لذا لازم است فاز به فاز اقدام کرد با این اوصاف، رویکرد سازمان جهاد کشاورزی استان را نسبت به اجرای الگوی کشت توضیح دهید، همچنین پیش نیاز اجرای الگوی کشت در استان ما کدامند؟ و چه اقداماتی تاکنون انجام شده است؟
"علی معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: بالای نیم قرن (حدود ۵۵ سال) است که در کل کشاورزی دنیا بحث کشت قراردادی و اصلاح الگوی کشت مطرح بوده و از سال های سال است که در حال اجراست که به تبع آن در کشور ما نیز، در حال پیگیری بود.
هدف از اصلاح الگوی کشت در سه مولفه خلاصه می شود که شامل "نیاز جامعه"، "اقتصادی کردن تولید" و "شرایط اقلیمی هر منطقه" است، یعنی با در نظر گرفتن؛ ظرفیت، شرایط، مسایل زیرساختی و اقلیم و نیاز استان، تولید را به سمت اقتصادی کردن دنبال کنیم.
رویکرد این سازمان تاکنون در استان تماما مطابق با این الگوی پذیرفته شده نبود، که به صورت مصداقی اگر مثالی بزنیم ،کشت فراوان "گوجه فرنگی" بدون برنامه ریزی و بیش از نیاز را شاهد هستیم که این شیوه تولید به هیچ وجه اقتصادی نبود.
در منطقه "سپیدار" یاسوج که ظرفیت کاشت بادام را دارد چرا که نیاز آبی کمتری دارد ولی کل سطح زیر کشت آن منطقه را "سیب" کاشتند و رودخانه ای خشکی را در آنجا شاهد هستیم بنابراین الگوی کشت ما، متناسب با شرایط منطقه، توسعه نیافته است.
اگر نگاه کلی به طرح داشته باشیم، در ابتدا نیاز است آمایش سرزمینی انجام شود که بر اساس آمایش، اصلاح الگوی کشت را تعریف می کنیم اگرچه ما قبلا الگوی کشت داشتیم ولی حالا در صدد هستیم که اصلاح الگوی کشت را سرلوحه کار خود قرار دهیم.
از طرفی در حال حاضر، مساله امنیت غذایی در کل دنیا مطرح است که با منازعه ای که بین روسیه و اوکراین به وجود آمد و تاثیرگذاری آن روی کل امنیت غذایی دنیا اثرگذار بود.
به دلایل تحریم هایی که کشور ما درگیر آنها است، مهمترین مساله ای که ممکن است محدودیت برای کشور ایجاد کند امنیت غذایی است.
بر اساس نظریه مازلو که می گوید اساسی ترین نیاز انسان ها، آب و غذا و خوراک، مسکن و غیره است، اگر امنیت غذایی محدود شود امنیت کشور به خطر می افتد.
کشورهای سیاستمدار دنیا از جمله آمریکا ادعایی دارند که دولت ها را با ارز و ملت ها را با غذا مدیریت می کنیم که یکی از مولفه ی اساسی امنیت، همان امنیت غذایی است که برنامه جمهوری اسلامی ایران هم این است در یک مدت محدودی به اقتدار غذایی برسد.
مشاهده می کنید کشورهایی مثل آمریکا در تلاش است واردات گندم به ایران انجام نشود و لو هزینه ای هم پرداخت کنند، اما آیا واردات "خربزه" یا "هندوانه" را به ایران ممنوع کردند؟ چون اگر گندم نباشد نوعی قحطی اتفاق می افتد ولی هندوانه یا خربزه اگر نباشد مشکل چندانی اتفاق نمی افتد.
بنابراین اگر بخواهیم سیاست اصلاح الگوی کشت را بر اساس هدف های برشمرده آن؛ ("نیاز جامعه"، "اقتصادی کردن تولید" و "شرایط اقلیمی هر منطقه")، دنبال کنیم، لازم است برخی از محصولات غیر ضرور را کم، و بعضی از محصولات استراتژیک و ضرور را اضافه شود منتهی این نوع سیاست فرایند و شرایط خاص خود را دارد.
در مجموعه جهاد کشاورزی، شروع این طرح، با مرکز تحقیقات جهاد، آغاز شده است اگرچه در سطح کلان، وزارت جهاد کشاورزی یکی از دستگاه هایی اجرا کننده است و لازمه اجرای این طرح، یاریگری دیگر سازمان ها؛ نظیر: امور آب منطقه ای مدیریت آب را، وزارت کشور و دیگر وزارتخانه های مرتبط، می طلبد.
ایرنا: چه اهرم هایی برای اجرایی کردن طرح اصلاح الگوی کشت نیاز است؟
" معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: تمام کشورهای دنیا این سیاست ها را دارند که منابع اصلی خود را به راحتی از دست ندهند، ولی در استان ما به عنوان مثال، ۱۰ میلیون متر مکعب آب از سد "کوثر" (که بیشتر کاربری اش آب آشامیدنی است) را برای ۶۵۰ هکتار گوجه فرنگی "دشت لیشتر" گچساران، اختصاص دادند که به ازای هر هکتار گوجه فرنگی ، هفت هزار و ۶۰۰ متر مکعب آب، نیاز است و اگر به طور متوسط ۵۰ تن در واحد سطح، تولید داشته باشیم به ازای هر کیلویی ۱۵۲ لیتر آب مصرف می شود.
آبی هم که برای این محصول استفاده می شود آب شرب است که ترجیحا باید برای آب معدنی استفاده شود همه می دانیم کشور ایران مملو از آب شیرین است ولی دیگر کشورها به این آب آشامیدنی فوق العاده نیازمندهستند.
با این مثال ذکر شده، آیا در سطح کلان سیاست مناسبی اتخاذ شده که برای یک کیلوگرم گوجه فرنگی ۶۰۰هزار تومان، آب مصرف بشود؟ آیا این نوع سیاست اقتصادی است یا مبتنی بر توسعه پایدار است؟ اگرچه گوجه کاران شاید ناراحت باشند ولی می بینیم که درسطح کلان سیاست مناسب و منطقی نداریم بنابراین وظیفه داریم که منابع را به سمت کالاهای استراتژیک و با یک سیاست مبتنی بر توسعه پایدار، هدایت کنیم.
ایجاد مطلوبیت اقتصادی برای محصولات استراتژیک و محدودیت برای غیر استراتژیک
اگر قرار است برای گوجه فرنگی افزایش عوارض صادرات در نظر بگیریم آیا بهتر نیست عوارض را برای کالای های استراتژیک مثل گندم لحاظ شود؟ البته جهاد کشاورزی در این خصوص طرح و برنامه ای(کشت قراردادی و جهش تولید) مد نظر دارد اگرچه قرار نیست کشاورز را با محدودیت، فشار و دستور به سمتی هدایت شود بلکه هدف ایجاد کردن مطلوبیت اقتصادی برای محصولات استراتژیک و ایجاد محدودیت برای محصولات غیر استراتژیک.
هدایت کشاورز به سمت کشت محصولات استراتژیک، با ارائه مشوق ها
به عنوان نمونه، کودهایی فسفاته که در اختیار کشاورز قرار می گیرد یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان قیمت تمام شده است که به کشاورز برای کشت گندم به صورت یارانه به قیمت ۶۰۰ هزار تومان ارایه می شود.
یا کشاورز را در طرح کشت قراردادی گندم، حمایت می کنیم از مجانی کردن بیمه محصولات، یارانه کود شیمیایی، و سایر اقدامات دانش بنیان( نظیر مشخص کردن ناظر کشت و نوع محصول که افزایش تولید در واحد سطح را افزایش دهد).
همچنین در طرح جهش تولید دیمزارها، با ارایه تکنولوژی های جدید و یک سری مشوق هایی به کشاورزان ارائه می شود تا با نظارت کارشناسان جهاد کشاورزی میزان تولید در واحد سطح افزایش یابد.
در کنار این طرح ها، و با توجه به ظرفیت خوب استان به خصوص میزان بارندگی مناسب، تنوع محصول هم ایجاد می کنیم (همانند گیاهان علوفه ای، کُلزا و ..) بنابراین با ارائه مشوق ها کشاورز به سمت کشت محصولات استراتژیک هدایت می شود.
ایرنا: سیاست "کشت قراردادی" نیاز بازار و هم فروش محصولات کشاورزان را در اولویت برنامه های خود دارد و شاید توسعه پایدار اولویت نباشد ولی با طرح "اصلاح الگوی کشت" با در نظر گرفتن اهداف متعدد، ولی هدف اصلی آن توسعه پایدار است به نظر می رسد سازگاری ندارد چطور می توان کشت قراردادی را دنبال کرد که در خدمت طرح الگوی کشت باشد نه مانعی بر سر راه آن؟
" معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ناسازگاری و مانعی مشاهده نمی شود، چرا که ما تصمیم داریم "کشت قرار دادی" را به همه محصولات تعمیم دهیم اگرچه با گندم شروع کردیم.
البته "طرح الگوی کشت" همان طور که اشاره شد مرحله به مرحله انجام می شود و نواقص همگام برطرف می شود مثلا همزمان لازم است آب منطقه ای بر همه چاه های کشاورزی کنتور هوشمند نصب کند که با مدیریت بتواند جلوی افزایش مصرف آب را گرفت.
در بحث خرید قراردادی گندم سازمان بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی پشتیبان این قضیه است و سال های بعد با امکان راه اندازی زیرساخت ها همچون فعال شدن گمرک برای افزایش صادرات محصولات ، هوشمندسازی چاههای کشاورزان و دیگر موارد کشت ها توسعه یابند.
درصد محصولات استراتژیک دنیا به صورت کشت قرار دادی است اما در ایران کمتر از ۲ درصد است و مهمترین سیاست کشت قراردادی این است تا زمانی که کشاورز مطمئن نباشد محصولی که تولید می کند چه کسی آن را به صورت تضمینی خرید می کند شروع به کشت نکند.
در مرحله بعد، لازمه این کار این است که کارخانه های مرتبط با محصولات تولید شده، ایجاد شود که هم تسهیلات لازم دراختیار کارخانه ها قرار داده شود که در مقابل ملزم باشند محصولات کشاورزی تولید شدن در استان را، خریداری کنند و با این تدبیر هم نوع محصول و هم حجم سطح کشت محصولات مشخص می شود.
بنابراین منابع مان را در راستای نیازها و مقدورات و زیرساخت های موجود در استان به تدریج و حداکثر تا پنج سال ساماندهی کنیم که کشاورز دغدغه "فروش محصول" و "تامین نهاده ها و سرمایه در گردش" را نداشته باشد گرچه کشاورز با نظارت کارشناس و تلاش خودش باید تلاش کند که میزان تولید در واحد سطح به کیفیت بیانجامد.
بعد از مرحله جهت دهی و سامان دهی، مراحل متعالی در این طرح وجود دارد و می توان به سمت تولید محصول صادراتی و کیفی سازی و ارگانیک رفت، بنابراین باید منابع را در راستای تامین نیازها مدیریت شوند و تولید را اقتصادی را دنبال کرد.
ایرنا: برای اجرای الگوی صحیح کشت در استان نیاز به پیش نیازهای است مهمترین آنها را بفرمایید؟
" معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: در وهله نخست بحث "مدیریت و ساماندهی" است که بعضی از محصولات کم و برخی دیگر بیشتر شوند همینطور سطح زیر کشت ۲۳ محصول آبی و ۱۱ محصول دیم را در استان، باید مشخص کرد و برای رسیدن به این هدف باید کشت قراردادی را دنبال کنیم.
کشت قراردادی یکی از مولفه های اصلاح الگوی کشت است و یکی از اهرم هایی است که در اختیار جهاد کشاورزی استان قرار دارد.
برای شروع موفقیت آمیز کشت قراردادی در استان، صنایع تبدیلی و تکمیلی متناسب با ظرفیت و نیاز استان (حداقل برخی به صورت استان و قسمتی هم به صورت ملی) راه اندازی شود.
برای نمونه در سال آینده هماهنگی ها انجام شود که بانک الزام شود تسهیلاتی در اختیار کارخانه "اُکسین فرایند" گچساران قرار دهد تا تولید "کُلزای" استان افزایش یابد چرا که نیاز همین کارخانه ۴۰ هزار تن است ولی تولید کلزای استان تنها ۲ هزار تن است و مابقی نیازها خود را از استان ها همجوار تامین می کند.
پس اگر سیاست ما مطابق با کشت قراردادی باشد، باید تلاش کرد که کل نیازهای این کارخانه با مدیریت کشت، تامین شود.
پس علاوه بر ایجاد زمینه تامین تسهیلات برای دستگاه پشتیبانی کننده، شرایط ویژه ای و محدودیت های برای برخی از محصولات در نظر گرفت مثلا آب منطقه ای کنترل های لازم، بر مصرف آب محصولات کشاورزی آب بر را بیشتر کند همینطور نظارت دقیق تر بر میزان و نوع محصول برای صادرات بیشتر شود.
بنابراین اجرای این طرح الزامات زیادی دارد که باید بتدریج و متناسب با شرایط استان دنبال شود.
اصلاح الگوی کشت از گندم آغاز شده و هشدار داده شده است که جهادکشاورزی برای برخی محصولات محدودیت قائل می شود همان طور که گوجه کاران ما امسال با افزایش بی رویه تولید گوجه، و عوارض گمرکی با مشکلات فروش مواجه شدند که امسال تلاش کردیم این مشکلات با رایزنی رفع شود ولی در سال های آینده نه تنها از کشاورزی که مطابق با سیاست های ابلاغی تولید نمی کند، حمایت نمی شود بلکه عوارض سنگینی نیز، برای فروش محصول وی لحاظ می شود.
ایرنا: آیا پهنه بندی و اطلاعات لازم عرصه های زمین های زراعی و زارعان در استان مشخص شده است؟
" معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: تقریبا تمام نقاط استان با (یو تی ام) پهنه بندی شان مشخص شده و کارشناس پهنه هم مشخص است.
مثلا امسال برای کشت جهش تولید ۶۰ هزار هکتار تعهد استان بوده است که به ۶۶ هزار هکتار یعنی ۱۱۰ درصد تعهد رسیده است. و مشاهده می کنیم برای اولین بار، استان درطرح "جهش تولید" رتبه نخست و همچنین در "کشت قراردادی"، و "کاداستر" رتبه های اولی نیز هستیم.
ایرنا: موانع و چالش های پیش روی طرح اصلاح الگوی کشت در استان کدامند؟
" معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد گفت: استان ما با همه استان های کشور متفاوت است، در استان ما هنوز زیرساخت های لازم برای برخی از محصولات کشاورزی را نداریم که نبود صنایع تبدیلی یکی از چالش پیش روی سازمان جهاد کشاورزی است.
البته اقدامات خوبی در بحث سردخانه های استان امسال در حال انجام است، چرا که از از ابتدای انقلاب تاکنون ظرفیت سردخانه های استان تنها ۱۶ هزار تن بوده است که برای امسال مجوز ۲۳ هزار تن صادر شده است.
همچنین، محدودیت حمایت بانک ها از پشتیبانان برای تسهیلات، یکی دیگر از مشکلات پیش روی سازمان است که باید بانک ها همکاری کنند ولی در استان، تاکنون همکاری خوبی در این رابطه از سوی بانک ها وجود ندارد.
مباحث فرهنگی و تبیین و قانع سازی، ماهیت و اهداف طرح اصلاح الگوی کشت است که لازم است در رسانه ها اطلاع رسانی است.
ایرنا: در ابتدا بفرمایید: سهم کشاورزی از مصرف آب در استان چند درصد است و چه میزان آب مصرف می شود و حد معقول برای مصرف آب چه مقدار است؟ بر اساس سند مدیریت منابع آب استان، آیا منابع آبی موجود در استان نیاز الگوی کشت را تامین می کند؟
حسن ظهیرنژاد سرپرست معاونت حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای: شرکت آب منطقه ای نهایت همکاری و تعامل را در پیشبرد اهداف این طرح مهم خواهد داشت.
یکی از اهداف اصلی موضوع اصلاح الگوی کشت مدیریت منابع آب است و این مهم در بخش آب زیرزمینی بیشتر از بخش های آب سطحی خود را نشان می دهد چرا که این منابع استراتژیک ما هستند.
بر اساس آخرین آمار تقریبا ۲ هزار و ۸۵۲ حلقه چاه مُجاز در استان وجود دارد که از این تعداد ۲ هزار و ۱۱۶ حلقه کشاورزی با تخلیه ۹۸ میلیون متر مکعب است.
و تعداد چاه های غیرمُجاز یک هزار و ۶۲ حلقه چاه در استان وجود دارد که از این میزان ۶۰۵ حلقه چاه کشاورزی بوده و ۶۰۰ مورد دیگر صنعت، شرب و خدمات و... است.
درصد مصرفی آب در حوزه کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد استان ۸۰ درصد است و مصوباتی در حوزه حفاظت در خصوص سازگاری با کم آبی داشتیم که بر اساس این مصوبات الگوی کشت مناطق استان را مشخص کردیم و این سازگاری در برنامه های کاری ما است اگرچه جهاد کشاورزی هم زحمت و برنامه هایی دراین خصوص دارد ولی هنوز میزان مصرف آب کشاورزی با این شیوه منطقی و قابل قبول نیست.
دستیابی به "الگوی کشت"نیازمند اعتماد مردم به جهاد کشاورزی و آب است
حتی در یک زمانی مصوبه الگوی کشت سازگار با مناطق استان را به جهاد کشاورزی استان ارایه شده که مورد قبول قرار نگرفته و پذیرفتن این الگوی کشت پیشنهادی آب منطقه ای را، منوط به ابلاغ وزارت دانستند.
برای سال های سال است که شرکت آب منطقه ای استان خواهان اجرای طرح الگوی کشت بوده است و تازمانی که اعتماد سازی مردم به جهاد کشاورزی و آب حاصل نشود، موفق به اجرای این طرح نخواهیم شد تشویق شوند تا از هدر رفت آب و موارد مشابه در کشت های سنتی جلوگیری شود.
این درحالی است که رئیس سازمان جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد معتقد است حق آب کشاورزی استان بسیار بیشتر از وضعیت موجود است.
معتمدی پور" رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان، با اعتراض به آمار اعلام شده از آب منطقه مبنی بر ۸۰ درصد مصرف آب در حوزه کشاورزی، گفت: بدلیل زیرساخت های معیوب در استان و همچنین واگذاری حقابه این استان به استان های دیگر، آمار امور آب منطقه ای چه در سطح استان و کلان؛( آماری که در خصوص مصرف آب کشاورزی استان می دهد)، واقعی نیست و برای توجیه کار خودش این آمار ۸۰ درصدی را اعلام می کند.
ایرنا: بر اساس سند مدیریت منابع آب استان، آیا منابع آبی موجود در استان نیاز الگوی کشت را تامین می کند؟ به آمار کنتور های هوشمند هم اشاره کنید؟
ظهیرنژاد سرپرست معاونت حفاظت و بهره برداری آب منطقه ای گفت: اگر به سمت الگوی کشت حرکت کنیم لازم است برخی از محصولات تولیدی فعلی، از چرخه کشت خارج شوند و محصولات جدید جایگزین شود.
تحلیل رییس جهاد کشاورزی در خصوص کشت گوجه مناسب بود اگرچه در خصوص آب ناقص و جای بحث دارد چرا که ارزش گذاری آب بیش از این موارد است و بر می گردد به نادیده گرفتن جایگاه"ارزش اقتصادی آب" در برنامه ریزی است بنابراین اگر این ارزش را همانند جوامع بین المللی مد نظر داشته باشیم، مطمئنا کشاورزی به سمت تولید بهینه هدایت خواهد شد.
آب منطقه ای استان، چند سال است که الگوی کشت را از جهاد کشاورزی، به صورت مکرر مطالبه می کند که گوش شنوایی نیست
البته اجرای الگوی صحیح کشت، نیاز به هماهنگی دستگاه های متولی دارد و زمانبر است.
یک درصد خرید تضمینی در کشور، پاسخگوی نیاز امروز نیست و نخواهد بود و جزو هدر رفتن آب و منابع چیزی در پی ندارد و این ایرادها به همه حوزه ها و همچنین به امور آب، وارد است
وی بدون اینکه به آمار کنتور های هوشمند نصب شده و تعدادی که باید نصب شود، پاسخ دهد،گفت: آب منطقه ای استان در تلاش است نصب کنتور هوشمند در مزارع مختلف آبی کشاورزی را دنبال کند چرا که باید کل چاه های برشمرده مجاز، به کنتور هوشمند مجهز شوند و چاه های غیر مجاز پر شوند که برای پر کردن این چاه ها با موانعی مواجه هستیم.
ایرنا: اولا ضرورت اجرای طرح اصلاح الگوی کشت را بیان کنید ؟ و یکی از سوال های مهم الگوی صحیح کشت (چه بکاریم و کجا بکاریم) آیا پایشی از ظرفیت های زمین های زراعی استان انجام شده، که این زمین ها مناسب چه کشتی هستند و محصول مناسب ظرفیت زمین های زراعی مشخص شده؟
نصرت الله حیدرپور رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: اینکه مردم چی بکارند و چی نکارند به سیاست جهاد کشاورزی کهگیلویه و بویراحمد بر می گردد و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی نمی تواند مردم را اجبار کنند که چه بکارند و چه مواردی را نکارند.
هر چقدر هم علمی پیشنهاد داده شود بسته به درآمد کشاورز خودش تصمیم می گیرد که چه بکارد ، حتی یارانه دولتی اگر هم به کشاورز داده نشود از بازار آزاد تهیه می کند چون هر چقدر هم گران بخرد برایش می ارزد و درآمد دارد.
وی با اشاره به کشت گوجه فرنگی در استان گفت: مردم به این دلیل گوجه فرنگی می کارند چون درآمدی بسیار بیشتر از گندم در پی دارد.
ابتدای کار است و باید محدودیت ایجاد کرد یعنی همان کود یک میلیون و ۶۰۰ تومانی را هم باید محدودیت ایجاد کرد ما در امورات امروز دو فاکتور داریم که شامل انگیزه و اهرم است.
جهاد کشاورزی در مسیر دادن انگیزه است مثل دادن یارانه اما از اهرم هایشان به خاطر تبعات اجتماعی استفاده نمی کنند.
وی در خصوص چرا اجرای الگوی کشت ضرورت دارد، افزود: تقریبا در ۵۰ سال اخیر تقریبا از بعد از انقلاب ۱۳۵۷ سطح برداشت کل محصولات زراعی ما ۱۱ میلیون هکتار است که ۵.۷ درصد میلیون هکتار آن آبی و ۶.۱ درصد میلیون هکتار دیم بوده است.
سطح برداشت از این مقدار ۹.۴ میلیون هکتار بوده است و در حال حاضر به ۱۳ میلیون هکتار رسیده است.
چرا به این سبک شروع به رشد کرده ایم؟
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: ما در سال ۵۷ جمعیت کشور حدود ۳۰ میلیون نفر و اکنون به بیش از ۸۴ میلیون نفر رسیده است و آن موقع بنا بود افزایش تولید را به تناسب افزایش سطح زیر کشت بالا بیاوریم و از تمام منابع استفاده شد.
وی ادامه داد: تمام زمین ها استفاده شد، سپس تسهیلات دادند و سطح اراضی آبی افزایش پیدا کرد اما سطح اراضی دیم کاهش پیدا کرد.
برای نمونه در حوزه گچساران وقتی آب در دشت های مختلف رفته است اراضی که شرایط آبی نداشتند آب به آن ها دادند و به سطح اراضی آبی اضافه و از سطح اراضی دیم کاسته شد.
در برخی سال ها سطح زیر کشت خیلی بالا بود و برخی سال ها بسیار پایین آمد دلیلش هم بحث منابع آبی است.
بخشی از آن را شرکت آب منطقه ای و مابقی را هم نزولات آسمانی تعیین می کند و بیشترین تغییرات در سطح زیر کشت را سال های ۸۸ و ۸۰ داشته ایم و بیشترین کاهش در سال ۱۳۸۷ بوده است.
یعنی حدود ۳۳ درصد کاهش داشت و افزایش ها هم بین ۲۰ تا ۴۰ درصد بوده است.
این مهم به ما می گوید که کشاورزی ما نگاه به بارندگی دارد و اگر قرار باشد بحث کشت قراردادی تنها برای گندم باشد بحث پایداری رها می شود.
زمانی می توانیم کشاورزی پایدار داشته باشیم که اگر قرار است ۶۰ هزار هکتار گندم قرارداد داشته باشیم حدود ۳۰ هزار هکتار هم کلزا داشته باشیم و تناسبی وجود داشته باشد.
در بحث تولید در دوره بعد از انقلاب در سال ۱۳۵۷ کل تولید محصولات زراعی مان حدود ۱۳.۳ میلیون تن بوده است که این آمار در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ حدود ۷۵ میلیون تن رسیده است و با در نظر گرفتن دیگر محصولات کشاورزی به ۱۲۰ میلیون تن می رسد.
بیشترین تولید را ما در سال هایی داشته ایم که بیشترین بارندگی ها وجود داشته است و بیشترین تغییرات تولید استان سال ۱۳۸۷ بوده است زیرا حدود ۱۸۶ میلی متر میانگین بارندگی استان بوده است.
باران نبود و شرایط بحرانی بود حتی در شهرستان کهگیلویه باغات مردم با تانکر آبرسانی می کردند.
شرکت آب منطقه ای برای افرادی که می خواهند باغ بکارند پروانه آب صادر می کند اما این افراد در دامنه ها کشت می کنند و اراضی کشاورزی نیست.
اگر پروانه زراعی صادر شود چرا فرد باغ می کارد که باید توسط آب منطقه ای بررسی شود که در استان این قبیل موارد زیاد است.
صدور پروانه ها در راستای همان بحثی که صادر می شود اجرایی شود و نباید اجازه ندهند تغییر کاربری دهند.
سهم محصولات مختلف کشاورزی چقدر بوده است؟
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تاکید کرد: سهم محصولات مختلف تقریبا ۷۳ درصد از کل سطح زیر کشت کل کشور غلات (گندم و جو و ذرت) است و سایر محصولات که باید همپای این موارد بیاید مثل محصولات جالیزی بسیار درصد پایینی است که این موضوع یک ایراد بوده و در طرح اصلاح الگوی کشت دیده شده است.
حیدرپور عنوان کرد: در بحث تولید، سهم تولید گندم در غلات ۷۱ درصد بوده زیرا قوت غالب مردم است و اگر یک روز نان در کشور نباشد غیر قابل تصور است.
میزان گندم در سال ۱۳۵۷ حدود ۳.۷ میلیون تن بوده است ولی به طور متوسط نرخ رشد سالانه آن بالا بوده تا به ۹.۳ میلیون تن در سال ۹۲ و سال ۸۵ و ۸۶ به ۱۶ میلیون تن رسیده است.
سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در سطح کشور همان ۱۱ و نیم میلیون هکتار سطح زیر کشت است و کل تولید سال ۹۹ حدود ۷۵ میلیون تن بوده است که تقریبا ۹۳ درصد از تولیدات سال ۱۴۰۰ کشور در اراضی آبی به دست آمد و ۶.۷ درصد دیم بوده است.
با توجه به اینکه ۵۰ درصد اراضی کشت استان ما دیم و ۵۰ درصد دیم است این مهم تعادل خوبی ندارد.
سال زراعی گذشته سطح کل زیر کشت ۳۳ هزار هکتار آبی ( حدود ۶ دهم سطح زیر کشت کشور ) و سطح دیم آن ۱۱۵ هزار هکتار بوده است.
در خصوص سطح زیر کشت استان در رده ۲۲ کشور است اما از نظر تولید کهگیلویه و بویراحمد (دیم و آبی) با ۲۵۷ هزارتن محصولات زراعی و متاسفانه در رده آخر است.
چهار دهم درصد کل تولیدات کشور را داریم و در رده آخر هستین که دولت مردمی سیزدهم این مشکل را در استان شناسایی و نسخه شفابخش طرح اصلاح الگوی کشت و کشت قراردادی را مطرح کرد.
سال ها پیش به جهاد کشاورزی اعلام کردیم که کارخانه روغن نباتی گچساران از زمین دولتی استفاده کرده و ملزم بود پشتیبانی کند اما مواد مصرفی اش را از خارج از استان تامین می کرد.
کارخانه های زیادی همچون کارخانه روغن نباتی گچساران در استان فعالیت دارند.
کشاورزی در این استان به شدت معیشتی است و به صورت درآمد پایدار به آن نگاه نمی کنند و بیشترمی خواهند مالکیت زمین ادامه داشته باشد زراعت می کنند.
شرایط اقلیمی استان چگونه است؟
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: بارندگی تاثیر مستقیم بر کشت دارد، شهرستان های استان از لحاظ بیشترین میزان بارندگی در میانگین طولانی مدت به ترتیب بویراحمد با ۷۹۱، لنده ۷۴۹، دنا ۶۹۲، باشت ۶۱۸، چرام ۵۲۴، کهگیلویه ۴۹۸، گچساران ۴۳۰ و بهمئی ۴۰۲ میلی متر بوده اند.
میزان بارندگی استان نسبت به سایر استان ها و حوزه های اقلیمی خوب است اما پراکنش مطلوبی بارندگی های استان ندارند.
آذرماه بارندگی در استان وجود دارد و مردم محصول می کارند ولی ۲ ماه بعد بارندگی وجود ندارد این فاصله دو ماهه سبب می شود تولید پایین بیاید.
پراکنش ضعیف و نامرتب وضعیتی سینوسی را در استان ایجاد می کند و ایراد ایجاد می کند که باید با آن مقابله کنیم.
بالاترین میزان بارندگی استان در آذرماه اتفاق می افتد که بیشترین بارندگی در شهرستان بویراحمد و خرداد، تیر، مرداد، شهریور و مهر بارندگی چندانی وجود ندارد و آبان ها هم مطلوب است.
موضوعی که کشاورزان بویراحمدی رعایت نمی کنند این است که زود نمی کارند و منجر به کاهش تولید شان می شود یعنی کشاورز بویراحمدی باید در مهر ماه کشت خود را انجام داده باشد و گرنه بازدهی مطلوبی نخواهد داشت.
راهکار غلبه بر این حالت سینوسی چیست؟
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد گفت: دنیا با این مسئله به صورت علمی رفتار کرده است که منابع آب و خاکش را حفظ کند و نسل های آینده هم بهره مند باشند، سال ۱۹۷۳ کشاورزی حفاظتی مطرح شد که معیاری است در واقع کشاورزی سنتی به نوین تبدیل می شود.
در سال ۱۹۷۳ در سطح ۲.۸ میلیون هکتار این طرح آغاز شد که اثرات بسیار خوبی داشت و اکنون به ۲۱۰ میلیون هکتار در دنیا رسیده است.
در کشاورزی حفاظتی سه اصل شامل بدون شخم کاشتن، عاری نبودن سطح زمین از بقایای گیاهان و همه جانبه گرایی و تناسب بین محصولات تولیدی رعایت شد و این طرح موفق بود.
موضوع دام باید کنترل شود و هیچ راهی جز این وجود ندارد زیرا اگر دام کنترل نشود سطح زمین از بقایای گیاهی عاری می شود.
سازمان جنگل ها نگاه درآمدی به منابع طبیعی دارد یعنی پروانه چرا و دام می دهد تا درآمدی برای خزانه داشته باشد و نگاه سازمان حفاظت محیط زیست نگاه حفاظتی است و نباید کسی به منابع طبیعی دست درازی کند که نگاه های متفاوتی است.
اکنون در شکل قراردادی دولت فعلی حمایت از کشت گندم کرده است و در سال ۱۳۹۸ قیمت گندم حدود چهار هزار تومان بوده که در ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ۱۲ هزار تومان و ۱۴۰۱ به ۱۳ هزار تومان رسید و جهش بسیار خوبی داشت.
باید دیگر محصولات از جمله کلزا و حبوبات و محصولات علوفه ای باید کاشته شود تا دام تغذیه، زمین مستعد بماند.
تحقیقات ما نشان داده ارقامی را که استان دارد با یک آب و یا دو آب به تولید بالای ۶ تن می رسد بنابراین جا دارد شرکت آب منطقه ای به خوبی از اهرم هایش استفاده کند.
چنانچه بخواهد به همین نحو کشاورزی ادامه داشته باشد مصرف آب بسیار بالا می رود و برای نمونه در دشت لیشتر گچساران آب بیش از حد هدر می رود.
با توجه به روند رشد جمعیت پیش بینی شده میزان تولید در تمامی محصولات کشور اکنون ۱۲۵ میلیون تن است که با توجه به رشد صعودی جمعیت روز به روز تولید باید افزایش یابد که باید بحث کیفیت، ساماندهی محصولات مد نظر قرار گیرد.
الگوی کشت بهترین نسخه برای تولید محصولات کشاورزی وامنیت غذایی مطرح شده است.
نظر شما