فولاد مبارکه؛ در مسیر تحقق صنعت سبز و توسعه پایدار

به گزارش ایراسین، شرکت فولاد مبارکه متعهد به حفظ محیط‌زیست، احترام به حقوق آیندگان، ذی‌نفعان، به حداقل رساندن ردپای محیط‌زیستی خود در راستای دست‌یابی به صنعت سبز و توسعه پایدار است. آموزش، فرهنگ‌سازی، پایش و کنترل، به‌روزآوری تجهیزات، بهینه‌سازی فرایندها و استفاده از فناوری‌های نو، با استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان، همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی جهت انجام پروژه‌های تحقیقاتی و تنظیم تعاملات محیط‌زیستی ازجمله رسالت‌ها و سیاست‌های این شرکت است.

چشم‌انداز صنعت فولاد شامل تأمین نیاز داخلی، افزایش تنوع در تولید محصولات، استفاده از فناوری‌های نوین، تحقق بهره‌وری منابع انسانی و مصرف انرژی در سطح جهانی و رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی است. بااین‌حال به‌منظور توسعه بلندمدت صنعت فولاد کشور لازم است ابتدا ظرفیت موردنظر توسعه صنعت فولاد تعیین و راهکارهای لازم برای رسیدن به آن، با شناسایی عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار ترسیم شود.

حسین مدرسی‌فر مدیر HSE شرکت فولاد مبارکه معتقد است فولاد مبارکه از تکنولوژی احیا مستقیم استفاده می‌کند که هیچ آلودگی ندارد. در دنیا این تکنولوژی به‌عنوان صنایع دوستدار محیط‌زیست معرفی ‌شده است. در فولاد مبارکه از کوره‌های قوس الکتریکی استفاده می‌شود. مزایای کوره قوس برای حفاظت از محیط‌زیست بیشتر است. در بحث حفاظت از محیط‌زیست اقدامات خوبی در صنعت فولاد مبارکه انجام شده است. ما در تکنولوژی مورداستفاده در فولاد از تکنولوژی گران‌تری به نسبت کوره بلند استفاده کرده‌ایم و هدف نهایی ایجاد کمترین مخاطره برای محیط‌زیست است.

فولاد از چه طریقی صدمات به محیط‌زیست را کاهش می‌دهد؟

هر صنعتی در هرجایی که می‌خواهد ایجاد شود، باید مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی درباره آن اعمال شود. بعد از مطالعات ارزیابی است که کار و فعالیت آغاز می‌شود. انتخاب درست مکان یا مکان‌یابی مناسب مراحل بعد است. انتخاب تکنولوژی مرحله مهمی است که اینجا موردتوجه است. به همین خاطر بعد از انجام جانمایی باید مناسب‌ترین تکنولوژی را استقرار داد. در بسیاری از کشورهای دنیا، فولاد به روش کوره بلند تولید می‌شود. تکنولوژی کوره بلند آلودگی زیست‌محیطی بیشتری نسبت به تکنولوژی‌ای که فولاد مبارکه استفاده کرده، دارد. بعضی از تکنولوژی‌ها ذاتا دوستدار محیط‌زیست هستند. به‌عنوان‌مثال، در این شرکت‌ها برای تولید آهن اسفنجی از گازهای احیایی استفاده می‌شود. فولاد مبارکه از تکنولوژی احیامستقیم استفاده می‌کند که هیچ آلودگی‌ای ندارد. این تکنولوژی در دنیا به‌عنوان صنایع دوستدار محیط‌زیست معرفی‌شده است. در فولاد مبارکه از کوره‌های قوس الکتریکی استفاده می‌شود. مزایای کوره قوس برای حفاظت از محیط‌زیست بیشتر است. در بحث حفاظت از محیط‌زیست اقدامات خوبی در صنعت فولاد مبارکه انجام شده است. ما در شرکت فولاد مبارکه به هدف حفظ محیط زیست از تکنولوژی گران‌تری به نسبت کوره بلند استفاده کرده‌ایم.

جانمایی فولاد مبارکه با چه رویکردی صورت گرفته است؟ آیا می‌توانست در موقعیت بهتری استقرار یابد که آب کمتری مصرف کند؟

فولاد مبارکه در بحث جانمایی و انتخاب تکنولوژی مشکلی ندارد و با توجه به شاخص‌های مختلف جانمایی هوشمندانه‌ای نیز دارد. این شرکت از ۳۰ سال گذشته تا امروز در حال تولد فولاد است و برای اینکه بگوییم در این ۳۰ سال چه اقداماتی انجام شده است باید به سیر صعودی تولید در شرکت فولاد مبارکه نگاه کنیم. شرکت فولاد مبارکه در ابتدای کار برای تولید حدود ۴/۲ میلیون‌تن فولاد طراحی شد. برای تولید این ۴/۲ میلیون‌تن ۴۵ میلیون مترمکعب آب پیش‌بینی شده بود. امروز ظرفیت اسمی تولید ما در فولاد مبارکه ۲/۷ میلیون‌تن است که در حقیقت به تولید تا حدود ۹ میلیون‌تن نیز می‌رسد. این در حالی‌است که از ۴۵ میلیون مترمکعب آب پیش‌بینی شده برای این مقدار تولید هم‌اکنون تنها نزدیک به ۱۳ میلیون مترمکعب آن از رودخانه برداشت و مصرف می‌شود. این نشان می‌دهد بااینکه تولید تقریبا ۴ برابر شده است، مصرف آب شرکت فولاد مبارکه یک‌چهارم شده است. اینکه این ارقام به‌سادگی به دست نیامده نیازمند دقت و بررسی است. می‌توان گفت مباحث محیط‌زیستی در ۶ سال اخیر بیش از همیشه موردتوجه فولاد مبارکه بوده است و نزدیک به یک میلیارد دلار هزینه در این زمینه طی این ۶ سال صورت گرفته است. از عمده‌ترین پروژه‌های محیط‌زیستی که مورداستفاده فولاد بوده می‌توان به استفاده از پساب شهری اشاره کرد. اکنون فولاد مبارکه پساب ۹ شهر اطراف خود را خریداری کرده و از این طریق بخشی از نیاز آبی خود را تأمین می‌کند. فولاد مبارکه با کمک به سیستم جمع‌آوری فاضلاب و تأسیس تصفیه‌خانه‌های شهری و خط انتقال آب، این آب را به مخازن موردنیاز وارد کرده است. این کار نزدیک به ۶۵۰ میلیارد تومان هزینه داشته است. اکنون نیز شرکت فولاد مبارکه در حال انعقاد قرارداد با ۸ شهر دیگر در راستای تصفیه پساب شهری و انتقال آن به فولاد مبارکه است. با توجه به این سرمایه‌گذاری وسیع و ورود پساب به فولاد مبارکه، تلاش داریم این آب به طور کامل جایگزین برداشت از آب رودخانه شود.

مهم‌ترین بخش فولاد که آب بیشتری مصرف می‌کند چه بخشی است و برای مدیریت بهتر این بخش‌ها چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟

عمده مصرف آب فولاد برای سیستم‌های خنک‌کننده است. پیش‌تر این سیستم‌ها به‌صورت باز بودند و آب به‌صورت بخار از سیستم خارج می‌شد، اما اکنون سرمایه‌گذاری جدی و کلانی صورت گرفته است تا آب به‌صورت بخار هدر نرود و کار خنک کردن سیستم‌ها به‌صورت هیبریدی و به‌صورت خشک و مرطوب انجام شود. با همه این موارد، پروژه‌های بسیار زیادی در این راستا انجام شده و رقمی بالغ بر ۳ هزار میلیارد تومان در این زمینه هزینه شده است. اکنون پروژه‌ای با هزینه بالغ بر ۴ هزار میلیارد تومان دیگر نیز در حال انجام است. به دلیل اهمیت آب و کمبود آن در کشور در فولاد مبارکه تمهیداتی اندیشیده شده که کمترین میزان مصرف آب به ازای تولید را داشته باشیم. اکنون عدد ۲/۲ مترمکعب به ازای هر تن تولید فولاد است. این رقم رتبه اول در میان تمامی فولادسازان دنیاست. تصفیه آب و پساب در شرکت فولاد مبارکه بسیار جدی دنبال شده است و با انتقال پساب ۹ شهر اطراف و راه‌اندازی تصفیه‌خانه مدرن موفق، به سرآمدی در کاهش مصرف آب بدل شده است. با استفاده از ۷ تا ۸ مرتبه بازچرخانی آب، به کمترین مقدار نیاز مصرف یعنی ۲/۲ مترمکعب به ازای یک تن فولاد رسیده‌ایم. اقداماتی مثل ایجاد تصفیه‌خانه‌های متنوع صنعتی، بهداشتی، استحصال آب از پساب شهرهای اطراف با روش‌های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک، اسمز معکوس (RO)، اولترا فیلتراسیون، شناورسازی با هوای محلول (DAF)، گندزدایی با تابش فرابنفش (UV)، ایجاد شبکه‌های انتقال،بازچرخانی، بهینه‌سازی و کولینگ تاورها، نیروگاه سیکل ترکیبی، نیروگاه خورشیدی و... ازجمله اقدامات دیگر در این زمینه است.

کنترل آلودگی هوا، خاک و پسماندها در مدیریت صنعت فولاد مبارکه چگونه انجام می‌شود؟ آیا ما شاهد اثر آلودگی فولاد بر زمین و هوا در اطراف کارخانه نیستیم؟

در بحث کنترل آلودگی هوا ما سیستم‌های مختلف تصفیه و جمع‌آوری گردوغبار را در فولاد مبارکه ایجاد کرده‌ایم. پروژه‌هایی که خیلی سنگین و پرهزینه بوده‌اند. نزدیک به ۳ هزار میلیارد تومان هزینه برای مدیریت تولید گردوغبار صرف شده است. در زمینه حفاظت از خاک و هوا پروژه‌های زیاد دیگری داریم. همچنین ما در فولاد مبارکه مطالعاتی بر روی خاک اطراف فولاد مبارکه تا شعاع ۶۵ کیلومتری انجام داده‌ایم که از طریق آن تأثیرات صنعت فولاد را بر زمین‌های اطراف بررسی کنیم. طبق نتایج خوشبختانه فولاد تأثیر آلاینده‌ای بر زمین‌های پیرامون خود نداشته است. این پروژه‌ها با کمک دانشگاه‌های بی‌طرف بیرونی و در آزمایشگاه‌های بین‌المللی انجام شده‌اند و تأییدیه جهانی دارند.

در زمینه مدیریت پسماند، فولاد مبارکه رویکرد اقتصاد چرخشی را در دستور کار خود قرار داده است و با این رویکرد ما تمام مواردی را که به‌عنوان پسماند از پروسه تولید خارج می‌شود، مجدد به چرخه برمی‌گردانیم و دوباره مصرف می‌کنیم. این رویکرد نوینی در جهان است که به اقتصاد چرخشی معروف است و ما در مدیریت پسماند فولاد آن را مورداستفاده قرار می‌دهیم. پروژه‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌توانیم به بخشی از آن‌ها اشاره کنیم. اقداماتی همچون رطوبت‌دهی، پاشش شیر آهک، استفاده از وکیوم‌های صنعتی ثابت و سیار، استفاده از غبارگیرهای متنوع خشک و الکتروفیلترها، انواع شوت‌ها، انجام تعمیرات اساسی، جایگزینی تجهیزات، بگ‌فیلترها، سیکلون‌ها، اسکرابرها، بگ‌هاوس‌ها، سیستم‌های مه‌پاش، کاورهای متنوع روی نوار نقاله‌ها انتقال بار، سالن‌های سند بلاست، و انواع غبارگیرها، بازیافت حرارتی نیروگاه، پروژه حمل کنسانتره، نصب انواع فیلترها و... ازجمله مواردی است که می‌توان در این زمینه نام برد.

همچنین برای کنترل آلودگی هوا، نصب دستگاه‌های آنلاین پایش کیفی هوا، نصب دستگاه‌های آنلاین اندازه‌گیری بر روی دودکش‌ها، نصب سیستم اسکادای برای مدیریت دیتاها و اندازه‌گیری و پایش دوره‌ای ازجمله موارد موردتوجه در شرکت بوده است.

در موضوع مدیریت پسماندها که شامل سرباره، انواع لجن‌ها، انواع ضایعات فلزی، انواع پودرها و پوسته بوده به‌صورت حرفه‌ای عملیات‌های بازچرخانی صورت گرفته است. در این زمینه می‌توان به مدل‌های مدیریت پسماند در قالب جداسازی، جمع‌آوری، انتقال، کاهش، استفاده مجدد، بازطراحی، امحا، فراوری، فروش و... اشاره کرد.

استراتژی مدیریت محیط‌زیست در فولاد مبارکه چگونه است؟

شرکت فولاد مبارکه اصفهان در راستای دست‌یابی به توسعه پایدار به‌عنوان یک سازمان متعالی، الگوی ذهنی خود را مبتنی بر اخلاق، ارزش‌های شفاف و بالاترین استانداردها قرار داده است و در عمل، اصول اخلاقی را درون فرهنگ خود نهادینه کرده است که قادر است در راستای پایداری محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی حرکت کند. در این راستا مدیریت محیط‌زیست شرکت بر اساس فلسفه وجودی، خط‌مشی و اهداف سازمانی، با نظارت بر رعایت موازین و مقررات محیط‌زیستی، افزایش آگاهی و توانمندسازی کارکنان، واکنش در شرایط اضطراری و همچنین مشارکت مشتریان و ذی‌نفعان در فعالیت‌های محیط‌زیستی که به جامعه محله‌ای، منطقه‌ای، کشوری و جهانی کمک می‌کند، در راستای دست‌یابی به سازمان متعالی سبز قدم برمی‌دارد.

چشم‌انداز پنج‌ساله محیط‌زیستی فولاد را چگونه ترسیم کرده‌اید؟

سند پنج‌ساله مدیریت محیط‌زیست فولاد مبارکه تنظیم شده که قرار است با امضای مدیرکل سازمان حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان و مدیرعامل فولاد مبارکه به مرحله اجرا برسد. این سند نیز می‌تواند از اقدامات شاخص فولاد مبارکه برای تعریف جایگاه زیست‌محیطی این شرکت در دنیا با رویکرد توسعه پایدار رونمایی کند. پایداری محیط‌زیست، الفبای توسعه پایدار است. در این راستا سعی شد چارچوب سند چشم‌انداز پنج‌ساله شرکت فولاد مبارکه اصفهان برمبنای سیستم‌های مدیریت محیط‌زیست (EMS) به شناسایی فعالیت‌ها و جنبه‌های محیط‌زیستی آن بپردازد و جهت حذف، کاهش و کنترل آن‌ها و بهبود عملکرد محیط‌زیستی خود، براساس شاخص‌های پایداری تعیین‌شده، متناسب با معیارهای مدل تعالی محیط‌زیستی (۲۰۲۰ EFQM) اقدامات اصلاحی تعریف کند و جهت بازنگری منظم، سیستماتیک و جامع در زمینه فعالیت‌های خود و نتایج آن، براساس منطق رادار در مدل EFQM، فرایند خودارزیابی را انجام دهد.

در زمینه اقدامات جانبی دیگر در حوزه مدیریت محیط‌زیست و موفقیت‌ها و... به چه مواردی می‌توانید اشاره کنید؟

فولاد مبارکه در طول این سال‌ها با اخذ بالاترین نشان جامعه سبز اروپا و بنیاد جهانی انرژی، بالاترین نشان کیفیت محیط‌زیست از بنیاد بین‌المللی EFQM، دریافت تندیس زرین کیفیت محیط‌زیست از سازمان بهره‌وری تعالی، پیاده‌سازی ۱۴۰۰۱ ISO، پیاده‌سازی ۴۵۰۰۱ ISO، پیاده‌سازی ۹۰۰۱ ISO، پیاده‌سازی ۵۰۰۰۱ ISO، پیاده‌سازی ۱۰۰۰۴ نشان‌ها و جوایز مهمی در حوزه مراقبت از محیط‌زیست دریافت کرده است.

علاوه بر این در شرکت فولاد مبارکه تلاش شده که مرزنگهدار طبیعت باشیم. شرکت فولاد مبارکه با ۱۶۰۰ هکتار فضای سبز و جنگل‌ها و بیش از ۲۵۰۰ هزار درخت و درختچه، ایجاد تنوع زیستی با کاشت انواع گیاهان و زیستگاه انواع حشرات، پرندگان، خزندگان و...، جذب CO۲ و کاهش آن، مرطوب نگه‌داشتن هوا و خنک نگه‌داشتن پلوم هوا، آبیاری قطره‌ای با استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده در شرکت و... تلاش دارد سهم خود را در بهبود وضعیت طبیعت به‌خصوص طبیعت پیرامون خود ایفا کند.