ایران حلقه تکمیلی سازمان همکاری شانگهای

به گزارش روز یکشنبه ایرنا، در اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای(SCO) که ۲۴ و ۲۵ شهریور در سمرقند برگزار شد روند عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در این سازمان تکمیل و همچنین تصمیم به آغاز روند پذیرش بلاروس به عضویت سازمان همکاری شانگهای گرفته شد، تفاهم نامه هایی برای اعطای وضعیت شرکای گفتگو به مصر و قطر، بحرین، کویت، امارات متحده عربی، مالدیو و میانمار نیز به امضا رسید.  

در این اجلاس که ایت الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز حضور داشت، به صورت رسمی، عضویت کامل ایران در سازمان شانگهای توسط رییس جمهوری ازبکستان اعلام که با تشویق حاضران همراه شد.

خانواده سازمان همکاری شانگهای شامل سه گروه دولت است: کشورهای عضو، ناظران و شرکای گفتگو. برای عضویت کامل باید دو مرحله اول را طی کنید. امروزه به دلیل تصویر مثبت سازمان همکاری شانگهای و عدم جهت گیری آن علیه کشورها و سازمان های ثالث، علاقه فزاینده ای به سازمان همکاری شانگهای وجود دارد. این نشان دهنده شکل گیری یک «مرکز قدرت» ژئوپلیتیکی جدید با دستورکار خلاقانه نزدیک به بسیاری از کشورهای جهان است.

رشید علی اف، دبیرکل سابق سازمان همکاری شانگهای به آسیا پلاس گفت: دلایل زیادی برای جذب سازمان همکاری شانگهای وجود دارد. بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، سازمان همکاری شانگهای را به‌ عنوان مرکز به‌سرعت در حال تکامل دنیای چندقطبی می‌دانند که قادر به مقاومت فعالانه در برابر خطرات جهانی و منطقه‌ای است.

وی تصریح کرد: پتانسیل کل کشورهای سازمان همکاری شانگهای نیز آشکار است که با استفاده از منابع خود، توسعه پایدار کشورهایی را که جمعیت آنها تقریباً نیمی از جمعیت جهان است را تضمین می کند.

افزایش وزن سازمان همکاری شانگهای در امور جهانی نیز به نفع اقتدار سازمان است، از جمله از طریق ایجاد مشارکت های قوی با سازمان ملل متحد، با ساختارهای تخصصی آن و سایر سازمان های بین المللی.

علی اف اظهار داشت: همه اینها، از جمله رویه تصمیم گیری صرفاً بر اساس اجماع، برای سایر کشورها بسیار جذاب است، زیرا مظهر نگرش جدیدی به روابط بین الملل مبتنی بر "روح شانگهای" است. با این حال، سازمان همکاری شانگهای که نه یک بلوک نظامی-سیاسی و نه یک اتحادیه اقتصادی است، مردم را با آرمان ها و اصول خود جذب می کند.

وی افزود: نه رویارویی و نه دشمن تراشی، بلکه یک منافع مشترک برای حل مشترک مشکلات حاد زمان ما بوجود می اورد، سازمان همکاری شانگهای قدرت آن  صرف نظر از اندازه، پتانسیل نظامی و اقتصادی، برابری و وحدت کشورهای عضو آن است.

«شیرعلی ریزیون»، کارشناس علوم سیاسی نیز گفت:  انگیزه اصلی کشورها از گسترش همکاری با ساختارهای سازمان همکاری شانگهای و احتمال عضویت کامل در سازمان را می توان به شرح زیر ارزیابی کرد:

اول اخذ ضمانت های امنیتی و چتر مالی و اقتصادی.امروزه نظام مدرن روابط بین الملل در وضعیت عدم اطمینان و بحران قرار دارد. بنابراین، بسیاری از کشورها علاقه مند به تضمین امنیت خود و در دسترس بودن یک بالشتک اقتصادی و مالی هستند.

بنابراین، انگیزه کشورهای مذکور برای همکاری در قالب های مختلف با سازمان همکاری شانگهای و کسب عضویت در میان مدت را می توان تمایل آنها به گسترش سیاست خارجی خود در مواقع بحران و عدم اطمینان ارزیابی کرد.

ثانیاً حفظ توازن بین دولت های مخالف در همکاری با سازمان های منطقه ای. عضویت هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای پدیده ای دشوار و در عین حال نادر است، زیرا هر دو کشور از زمان استقلال با یکدیگر مخالف بوده و روابط پیچیده ای دارند.

پذیرش ایران به عنوان عضو کامل سازمان همکاری شانگهای در سمرقند باعث افزایش علاقه کشورهای رقیب تهران به این سازمان می شود تا تعادل همکاری و عضویت در سازمان های منطقه ای حفظ شود. این عامل باعث افزایش توجه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس به سازمان همکاری شانگهای خواهد شد. زیرا عضویت هند و پاکستان در سازمان همکاری شانگهای تعادل همکاری آنها را با سازمان های منطقه ای حفظ می کند. اگر ارمنستان و جمهوری آذربایجان همکاری خود را با ساختارهای سازمان همکاری شانگهای گسترش دهند و قصد دارند در میان مدت به این سازمان بپیوندند، انگیزه آنها نیز حفظ تعادل همکاری های منطقه ای است.


ثالثاً تقویت مواضع کشورهای بزرگ در سازمان. سایر کشورهایی که قصد گسترش همکاری با سازمان را دارند و می‌خواهند به عضویت آن درآیند دارای ویژگی‌های زیر هستند: جایگاه محدودی در عرصه بین‌المللی دارند، مشروعیت دولت‌هایشان زیر سوال است  یا همکاری می‌کنند.  

شیرعلی ریزیون تصریح کردسابقه ۲۱ ساله سازمان همکاری شانگهای نشان می دهد خود را به عنوان یک سازمان جدی، قابل اعتماد و رقابتی در مواجهه با چالش ها و تهدیدهای جهانی تثبیت کرده است و همین روحیه به گسترش آن کمک می کند.

عبدالغانی ممدزی اف، کارشناس سیاسی هم اظهار داشت:  در سال های اخیر تغییرات عمده ای در جهان رخ داده است. برتری مطلق غرب در حال از بین رفتن است، بسیاری هستند که می خواهند نه تنها به سازمان همکاری شانگهای، بلکه به بریکس، این دو سازمان غیر غربی نیز بپیوندند.

پس از پیوستن هند و پاکستان به سازمان همکاری شانگهای، سایر کشورها نیز توجه خود را به عضویت در این سازمان جلب کردند. و از سال گذشته روال پذیرش ایران در سازمان آغاز شد. امسال در اجلاس سمرقند، ایران به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای درآمد. همچنین بلاروس نیز از هم اکنون اقداماتی را برای پیوستن به این سازمان آغاز کرده است.

لازم به ذکر است که کشورها بلافاصله به این سازمان نمی پیوندند و هر کشور برای پذیرش باید سه مرحله را طی کند. در عین حال، یک محدودیت دیگر وجود دارد - کشوری که تحت تحریم های سازمان ملل قرار دارد، حق پیوستن به سازمان همکاری شانگهای را ندارد.

وی گفت: برای همه روشن است که یک نظام دوقطبی دوباره در جهان شروع به کار خواهد کرد و کشورها نمی خواهند از این روند دور بمانند و تمایل دارند به سازمان های منطقه ای و فرامنطقه ای بپیوندند. این به آنها اجازه می دهد تا از تحریم ها و حملات مسلحانه ابرقدرت ها محافظت شوند.

سازمان همکاری شانگهای یک سازمان نظامی نیست. با این حال، تحت نظارت کشورهایی مانند چین، هند و روسیه قطعاً مزایای خاصی را برای اعضای سازمان به ارمغان می‌آورد.