گره کور کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از زندگی مردم

به گزارش ایرنا، همه کسانی که دست کم ۲ دهه پیش متولد شده‌اند و کودکی خود را به یاد می‌آورند تصویر سفره‌های پارچه‌ای خرید نان و زنبیل‌های میوه و تر بار را به خاطر دارند  اما در سرعتی نه چندان آهسته کیسه‌های رنگارنگ و کوچک و بزرگ پلاستیکی این سبک پسندیده خرید را کنار زدند و جای خود را در پیشخوان نانوایی‌ها و فروشگاه‌های مختلف باز کردند.

در این روند اعتقاد "پیشگیری بهتر از درمان" غایب بود و استفاده از کیسه‌های پلاستیکی چنان نهادینه شد که دیگر استفاده از سبک‌های گذشته خرید مانند همراه بردن زنبیل، ظرف غذا و سفره‌ پارچه‌ای در اذهان غریب و غیر مرسوم شد؛ طوری که امروز ایران در میان ۱۰ کشور پرمصرف کننده نایلون و دیگر بسته‌بندی‌های پلاستیکی قرار دارد.

حالا چند سالی است که زنگ‌های هشدار برای کاهش استفاده از کیسه پلاستیکی به صدا در آمده است و دستگاه‌های متولی، سمن‌های زیست‌ محیطی و برخی از طبیعت دوستان توصیه‌هایی را به منظور جای گرفتن در فرهنگ مردم مطرح کرده و در این مسیر پویش‌هایی عمومی به راه انداخته‌اند اما موفقیت این فعالیت‌ها چندان چشمگیر نبوده و  در همچنان  بر پاشنه مصرف نایلون‌ها و آسیبی می‌چرخد که به سلامت انسان و اکوسیستم طبیعی می‌زند.
قطره قطره پلاستیک‌هایی که کوهی از آسیب به اکوسیستم زمین می‌سازند

هر چند مصرف بالای کیسه‌های پلاستیکی هر روز پیش چشم‌ها ماست اما برای ارائه نمایی یک سطح بالاتر از چیزی که می‌بینیم  از چند فروشگاه زنجیره‌ای و نانوایی آمار روزانه مصرف ‌شان را پرسیدیم؛ صندوقدار فروشگاه زنجیره‌ای افق کوروش در خیابان شهید ماهینی بوشهر می‌گوید: روزانه ۳۵۰ فاکتور فروش حضوری و چهل تا ۵۰ فاکتور غیر حضوری داریم اما مصرف روزانه نایلون‌ها بیش از ۵۰۰ عدد است چرا که برخی از مشتریان در هر خرید ۲ یا سه کیسه بر می‌دارند.

او ادامه می‌دهد: ندیده‌ام که هیچ یک از مشتریان با خود سبد یا چیز دیگری بیاورد و همه از کیسه‌های پلاستیکی موجود استفاده می‌کنند.

این تنها یکی از فروشگاه‌های استان بوشهر است، حالا می‌توان با یک ضرب ساده پی برد که روزانه چه حجمی از کیسه‌های پلاستیکی گریبان زمین را می‌گیرد؛ استان بوشهر به گفته رئیس اتاق اصناف بوشهر، بیش از ۴۵ هزار واحد صنفی در این استان وجود دارد، و بنا به آنچه دیده‌ایم در همه آنها رویه همین است.

نانوایی لواش خیابان خواجه‌ها یکی دیگر از واحدهایی است که مصرف پلاستیک را در آن رصد کردیم، متصدی این نانوایی هم گفت روزانه به طور معمول ۲ بسته۱۰۰ تایی به مشتریان می‌دهیم بیشتر مردم نان را در همین کیسه‌ها می‌برند،

آقایی که شاهد این گفت‌وگو بود و از قضا خود پارچه‌ای سفید رنگ برای پیچیدن نان به همراه داشت، می‌گوید: در بهترین حالت مردم کیسه پلاستیکی با خود می‌آوردند که اینطور حداقل یک پلاستیک کمتر مصرف می‌شود.

برای محاسبه باری که کیسه‌های پلاستیکی به دوش سلامت محیط زیست و مردم استان می‌گذارد، خوب است بدانید که در این استان بوشهر با بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت ۷۰۷ نانوایی فعالیت می‌کنند. 

تهدید نامرئی برای زنجیره غذایی

بدتر آنکه بسیاری از همین کیسه‌های پلاستیکی هنگامی که پر از خوراکی‌ها و دیگر اقلام همراه مردم به طبیعت می‌روند، پس از خالی شدن رها می‌شوند و به تهدیدی چندصد ساله برای اکوسیستم و زیستمندان آن می‌شوند.

رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی استان بوشهر می‌گوید: زباله‌های پلاستیکی زمانی که در طبیعت رها می‌شوند از طریق روان‌آب و رودخانه‌ها وارد دریا می‌شوند و مشکلات بزرگی برای برای جانداران دریایی به وجود می‌آورند.

آنطور که مریم قائمی به خبرنگار ایرنا توضیح می‌دهد علاوه بر اینکه بسیاری از جانداران مانند لاکپشت‌ها به اشتباه از این مواد تغذیه می‌کنند که حیات آنها را به خطر می‌اندازد، مشکل بزرگ دیگر اینکه پلاستیک‌ها در فرآیندهای زیستی و غیر زیستی، ریز و ریزتر می‌شوند تا به میکروپلاست‌هایی تبدیل شوند که با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند.

به گفته او میکرو پلاست‌ها وارد بدن نخستین چرخه جانداران دریایی (پلانگتون‌ها) می‌شوند، آنها غذای ماهی‌های کوچک و سپس بزرگتر می‌شوند و در انتها به زنجیره غذایی انسان‌ها نیز راه می‌یابند.

رئیس مرکز اقیانوس شناسی بوشهر این چالش را "بسیار جدی" می‌داند و از آن به عنوان یکی از آسیب‌هایی نام می‌برد که اکوسیستم خلیج فارس را تهدید می‌کند.

کیسه‌های پلاستیکی رنگارنگ و به نظر بسیار کاربردی ما انسانها اما علاوه بر آب تهدیدی برای خاک هم هست، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر معتقد است اثر ماندگار کیسه‌ها و دیگر مواد پلاستیکی رها شده در طبیعت باعث آلودگی خاک و تاثیر منفی بر بافت آن می‌شود.  

به گفته فرهاد قلی ‌نژاد علاوه بر آلودگی و اثر پلاستیک‌ها بر دریا و اقیانوس، یک آسیب و خطر زیست محیطی مشابهی وجود دارد که بسیار کم مورد توجه قرار گرفته است اما پتانسیل خطر بالایی دارد و آن آلودگی کشاورزی حاصل از پلاستیک(Agricultural plastic pollution) است و تحقیقات نشان می‌دهد که  خاک‌های کشاورزی ممکن است مقادیر بیشتری میکروپلاستیک نسبت به اقیانوس‌ها دریافت کنند؛ با تخریب کُند، مواد پلاستیکی به خاک رسیده و وارد زنجیره غذایی می شوند.

اما آسیب کیسه‌های پلاستیکی به تلخند گفته می‌شود "در خانه هر ایرانی یک کیسه پلاستیکی پر از کیسه پلاستیکی وجود دارد"، به اینجا خاتمه نمی‌یابد و به اذعان همه مصاحبه شونده‌های این گزارش در حالتی ملموس‌تر در هنگام قرار گرفتن مواد داغ مانند نان و یا ظرف آش و حلیم‌های صبحانه در آن به طور مستقیم سلامت انسان را تهدید می‌کند.

به گفته قلی‌نژاد در این صورت پلیمرهای پلاستیک آزاد می‌شود و مستقیم با غذای انسان ترکیب می‌شود.

او که در روز زمین پاک به اهمیت تغییر در تفکر افراد برای کاهش میزان استفاده از پلاستیک سخن می‌گفت، بیان کرد که از سال گذشته پویش‌هایی تشویقی برای استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای خرید از سوی این اداره کل آغاز شده است و در این راستا تاکنون در چند نوبت کیسه پارچه در سطح نانوایی‌ها و فروشگاه‌ها توزیع شده است.

عیسی صفوی رئیس دبیرخانه سلامت و امنیت غذایی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر درباره اثری که کیسه های پرکاربرد این سالهای ما بر سلامتمان می‌گذارد، به خبرنگار ایرنا توضیح می‌دهد: کیفیت کیسه های پلاستیکی و نوع موادی که در آن ریخته می‌شود ۲ مولفه ای است که تعیین کننده میزان اثرگذاری بر سلامت افراد است. 

نگهداری مواد خشک و دارای آنتی اکسیدان در این کیسه‌ها کمترین آسیب را در پی دارند و کیسه های بازیافتی در کنار مواد مایع و داغ بیشترین اثر سوء.

قوانین ضد پلاستیک، حلقه مفقوده کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی

به گفته او اثر منفی این کیسه ها بر دیگر موجودات زنده بیشتر هم هست چرا که بشر تنها به صورت شیمیایی متاثر می شود اما دیگر موجودات هم فیزیکال و هم شیمیایی. 

به اعتقاد  صفوی وجود واحدهای متعدد پتروشیمی در کشور، ایران را در مصرف پلاستیک پیشرو کرده است. 

او معتقد است که فقدان قوانین ضد پلاستیک در کشور مانع از به نتیجه رسیدن هدف کاهش کیسه‌های مخرب محیط زیست و سلامت هم میهنان است.

صفوی می گوید: نبود این قوانین کارایی توصیه‌های عمومی را ناکافی کرده است.

او پیشنهاد می‌کند: قوانینی تصویب شود که به عنوان نمونه توزیع کیسه‌های پلاستیکی در نانوایی‌ها ممنوع شود، چرا که به اعتقاد او اگر چنین قوانینی وجود نداشته باشد نمی توان انتظار اثرگذاری کافی دیگر اقدامات را داشت.

لزوم پرهیز از انفعال در برابر کیسه‌های مخرب پلاستیکی

اما حالا که قوانین دربرابر این آسیب‌های جاری سکوت کرده است، یک به یک ما می توانیم فعالانه کیسه‌های پلاستیکی مخرب سلامت بشر و حیات محیط زیست را کنار بگذاریم. 

در این راستا توصیه‌هایی که از لا به لای مصاحبه با مسئولان، سمن های زیست محیطی و مردم شنیدیم را در بسته‌ای تقدیم میکنیم تا شاید در این مسیر کارگر افتد: