به گزارش ایرنا، مسجد پا درخت سوخته یکی از مساجد خیلی قدیمی در دل یکی از پر رفت آمد ترین بازارهای اصفهان و در خیابان عبدالرزاق، کوچه خیاط‌ها، بازار هارونیه واقع‌شده است.درست در یک نقطه سه‌راهی و کسبه اطراف آن بیشتر عمده‌فروش لباس هستند. این مسجد فاصله زیادی تا بر خیابان اصلی یعنی عبدالرزاق ندارد اما به دلیل بافت قدیمی آن چندان ماشین‌رو نیست و بیشتر ترددها پیاده و یا با دوچرخه و موتورسیکلت همراه است.
این اثر وقفی ۱۲ مهر ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۲۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
به گفته کارشناسان و اصفهان شناسان اطلاعات دقیقی از گذشته مسجد پا درخت سوخته(حاج قاسم علاف) اصفهان و اینکه چرا عنوان "پا سوخته" به خود گرفته است در دسترس نیست اما طبق روایات قدیمی مشابه درگذشته‌های خیلی دور در کنار این اماکن مقدس و مساجد درختان بزرگ و قدیمی بوده است که مردم به هر دلیلی آن را مقدس دانسته و نذر و نیاز و یا دخیل و شمعی روشن می‌کردند تا به حاجت خود برسند که طعمه حریق شده است و شاید یکی از دلایل نام‌گذاری این مسجد به همین دلیل بوده است که درگذشته دور که شکل و شمایل امروزی را نداشته است درختی مقدس و قدیمی در حوالی آن دچار سوختگی شده و همین نشان این مسجد قدیمی شده و تا به امروز به همین نام محلی باقی‌مانده است.
در کتاب" بخشی از آثار ملی اصفهان"، مسجد پا درخت سوخته جزو مساجد عهد قاجاریه معرفی‌شده است.اما تنها تاریخ موجود در بنا سال ۹۷۵هجری قمری را نشان می‌دهد و به در قدیمی آن مربوط می‌گردد و کتیبه سردر مسجد به نام ابوالفتح سلطان میرزا پسر شاه‌طهماسب اول صفوی هست که بانی مسجد بوده است.
سر در ورودی و در نفیس چوبی مزین به تزیینات منبت مسجد نیاز به حفاظ ضد سرقت دارد
ارزش این بنای تاریخی نه‌تنها به خود بنای داخلی مسجد که به در و سر در آن و لزوم حفاظت از آن برمی‌گردد، چنانکه«مهدی نجار اعرابی» پژوهشگر تاریخ اصفهان در خصوص آن گفت: متأسفانه به این بنا در منابع مکتوب، بسیار اندک پرداخته‌شده و شاید در حد چند خط بیشتر نباشد و رد چندانی از این مسجد در منابع، موجود نیست اما موضوع اصلی امروز آسیب‌های موجود به این بنا مدنظر است.
وی افزود: مشکل اصلی این مسجد که باید زود به آن رسیدگی شود، مرمت اصولی سر در و حفظ بقایای کاشی‌کاری زیبای آن و نگهداری در چوبی نفیس آن است که در اصفهان شاخص هست زیرا ارزش بنا، بابت قدمت تاریخی‌اش است که به دوران شاه‌طهماسب برمی‌گردد و از عهد شاه‌طهماسب فقط چند مسجد در اصفهان به یادگار مانده است.
این پژوهشگر تاریخ اصفهان تصریح کرد: ارزش دوم این مسجد هنر کاشی‌کاری سر در ورودی آن و ارزش سوم، در نفیس چوبی مزین به تزیینات منبت آن است که نمونه مشابه مسجد از آن دوران عهد شاه‌طهماسب، به‌غیراز مسجد پا درخت سوخته می‌توان به مساجد ذوالفقار و قطبیهِ اشاره کرد که البته وضعیت نگهداری آن‌ها به‌مراتب بهتر از مسجد پا درخت سوخته است.
وی ادامه داد: سر در تاریخی مسجد ذوالفقار در محله نیم آورد بازار اصفهان، در حصاری فلزی قرارگرفته و از گزندها مصون است و همچنین سر در مسجد قطبیه در جریان تعریض خیابان طالقانی، دوره پهلوی تخریب و کاشی‌های آن به چهل‌ستون منتقل گردید اما این مسجد با همان وضع رهاشده است.
اعرابی گفت: درباره مسجد تاریخی پا درخت سوخته،در منابع مکتوب، سخن چندانی به میان نیامده ولی به‌هرروی این مسجد، از آثار عهد شاه‌طهماسب صفوی بوده که در چوبی و کهن‌سال آن به مورخ ۹۷۵ هجری قمری برمی‌گردد که متأسفانه در اثر بی‌توجهی و بی‌مهری‌های فراوان و نیز مرمت‌های غیراصولی و غیر کارشناسانه بسیار در معرض خطر جدی قرارگرفته است که سازمان میراث فرهنگی باید بسیار سریع نسبت به حفظ و نگاهداری این اثر مهم تاریخی اقدام کنند.
برخی از کسبه بازار پیرامون مسجد نیز از قدمت این مسجد و ارزشمند بودن آن اطلاع داشتند و عنوان کردند که نماز یومیه در این مسجد برگزار و توسط خادم این مسجد نگهداری می‌شود اما معتقد بودند ازلحاظ مسائل امنیتی چندان حفظ و حراست خاصی از این مسجد نمی‌شود و خود در قدیمی نیز چندان محکم نیست و امکان اینکه مورد سوءاستفاده افراد سودجو قرار بگیرد، هست.
سازمان میراث فرهنگی باید فکری برای حراست و عدم سرقت آثار تاریخی کند
مرتضی فرشته نژاد از پیشکسوتان و کارشناسان بازنشسته میراث فرهنگی نیز در گفت‌وگو با ایرنا درباره این مسجد قدیمی گفت: سرقت آثار تاریخی در اصفهان زیاد وجود دارد و پیش‌ازاین نیز درهای منبت مسجد شهشان واقع در خیابان ابن‌سینا براثر بی‌توجهی مسئولان میراث فرهنگی به سرقت رفت و نامه‌نگاری‌ها به وزارت خانه سازمان میراث فرهنگی برای حفظ و حراست از آثار تاریخی و چرایی بی‌توجهی‌ها بی‌نتیجه ماند.
وی افزود: برای حفظ و حراست از آثار تاریخی یک شورایی که یک عضو آن از سازمان میراث فرهنگی و دیگری اداره اوقاف و امور خیریه باشد، نیاز است ؛ زیرا بسیاری از بناها و تمام مساجد موقوفه وقف نامه‌ای برای پشتوانه مالی دارند که برای نگهداری و حفظ آن باید هزینه شود که در این خصوص باید از اداره اوقاف کمک گرفت.
این استاد سابق دانشگاه هنر اصفهان راجع به‌عنوان مسجد"پا درخت سوخته" تصریح کرد: در قدیم درختان قدیمی و بزرگی داشتیم که برای مردم تقدس، مهم و ارزشمند و به آن اعتقاد داشته‌اند که آن زمان احتمالاً یکی از درختان مجاور این مسجد دچار سوختگی شده و همین نام به اسم مسجد مانده است.
وی در مورد مسجد پا درخت سوخته گفت: این مسجد یکی از مساجد اولیه اصفهان بوده؛ زیرا شکل‌گیری اصفهان از این منطقه با توجه به مرکزیت آن بوده است و لذا ازلحاظ قدمت بسیار بااهمیت و مربوط به دوران شاه‌طهماسب است که در نزدیکی آن نیز مسجد خواجه نظام الملک مربوط به دوران سلجوقی نیز وجود دارد که باید حفظ و حراست شود.
فرشته نژاد تأکید کرد: سازمان میراث فرهنگی باید فکری برای حفظ و حراست این آثار تا قبل از اینکه مورد سرقت قرار بگیرد داشته باشد؛ زیرا وقتی آثار به سرقت رفت، به‌راحتی جبران نمی‌شود چنانکه سرقت از درب‌های مسجد شهشهان جبران نشد.
مالکیت، حفاظت و تامین مالی امور مساجد بر عهده اوقاف است
محمدعلی هاشمی مسئول پایگاه یگان حفاظتی اداره میراث فرهنگی شهرستان اصفهان درباره مسئولیت حفاظت از مساجد ثبتی ازجمله مسجد "پا درخت سوخته" و حراست آن توسط سازمان میراث فرهنگی اظهار داشت: حفاظت اولیه این مساجد بر عهده هیات امنای مسجد است اما در مورد نصب حفاظ فلزی برای در قدیمی این مسجد باید موضوع بصری آن نیز مدنظر قرار گیرد.
وی افزود: البته برای برخی از مساجد در همان حوالی نرده‌های فلزی برای حفظ و حراست نصب‌شده است اما در کل مالکیت این مسجد و تأمین هزینه‌های آن با اداره کل اوقاف و امور خیریه است و فقط ما به‌عنوان کارشناس مرمت می‌توانیم برای نحوه مرمت و حفاظ آن وارد عمل شویم.
مسئول پایگاه یگان حفاظتی میراث فرهنگی اداره شهرستان اصفهان تصریح کرد: حفاظت این بنا بر عهده اداره کل اوقاف و امور خیریه است ؛ زیرا تمامی این مساجد دارای مغازه‌های وقفی برای رفع امورات مسجد دارند و فقط برای استعلام نحوه مرمت با سازمان میراث فرهنگی باید مشورت کنند.
وی ادامه داد : ما بازدید روزانه از مساجد داریم و با کسبه و هیات امنا مساجد در ارتباطیم و نامه‌نگاری بودجه‌ای هم برای مرمت و هم حفاظت انجام می‌شود که برای این مورد خاص نیز باید مسئول و متولی مسجد بررسی و درنهایت به‌صورت مشارکتی و یا الکترونیکی برای حفاظت آن تصمیم‌گیری شود.
هزینه سرقفلی رقبات کفاف هزینه مسجد رانمی هد؛میراث فرهنگی باید وارد عمل شود
اما حجت‌الاسلام‌والمسلمین اصغر توسلی معاون حقوقی اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان در گفت‌وگو با ایرنا درباره حفظ و مرمت بناهای اوقافی و تاریخی گفت: هر جا که مسجد، حسینیه،امامزاده و مکان مذهبی باشد ازلحاظ مالکیت طبق ماده ۳ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف وامورخیریه وبنابر شخصیت حقوقی مصرح در قانون متعلق بر هر موقوفه محسوب می‌شود و چنانچه منبع درآمدزا به‌عنوان موقوفات آن نیز وجود داشته باشد باید صرف اموری که واقف مشخص کرده است هزینه و به مصرف برسد.
وی درباره مسجد قدیمی پا درخت سوخته بیان داشت: با توجه به اینکه این مکان مقدس به‌عنوان مسجد و جزء بناهای میراثی و با قدمت بالاست و هزینه‌های زیادی جهت حفظ و نگهداری آن موردنیاز است و درآمد رقبات موقوفه مسجد پاسخگوی هزینه‌های روزمره را به دلیل قلت رقبات و داشتن سرقفلی متصرفان ندارد؛ باید در این خصوص اداره میراث فرهنگی نیز در جهت تخصیص اعتبار جهت این مکان و مکانه‌ای مشابه اقداماتی انجام دهد.
معاون حقوقی اوقاف اداره کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان تصریح کرد:چنانچه مکان مقدس به ثبت میراث فرهنگی رسیده باشد، برای حفظ، نگهداری و حراست ازلحاظ قانونی اجازه هر نوع تعمیرات و حفظ و نگهداری آن باید زیر نظر کارشناسان میراث فرهنگی انجام و اعتباراتی نیز برای تعمیرات و نگهداری این امکان در نظر گرفته شود تا جوابگوی هزینه‌های آن باشد.
بر پایه برخی برآوردها استان اصفهان دارای بیش از ۲۲ هزار اثرتاریخی است و از قطب‌های گردشگری فرهنگی در ایران به شمار می رود.
نظر شما