نقش جوامع محلی در رونق صنعت پرنده‌نگری

ایران به علت وسعت زیاد، پستی و بلندی و موقعیت جغرافیایی خاص دارای اقلیم متنوعی است از این رو گونه های گیاهی و جانوری زیادی را در خود جای داده است در این میان پرندگان سهم زیادی در این تنوع زیستی دارند به طوری که ایران به تنهایی به اندازه تمام قاره اروپا پرنده دارد، در واقع تنوع به حدی است که ایران را به یکی از مناطق خاص در این زمینه تبدیل کرده و موجب شده مورد توجه علاقه مندان به تماشای پرندگان قرار گیرد.

با اینکه ایران در منطقه خشکی از جهان قرار گرفته و بخش زیادی از سرزمین آنرا مناطق بیابانی و نیمه بیابانی تشکیل می دهد اما به علت داشتن اقلیم های متنوع ( همزمان در یک نقطه امکان اسکی و نقطه ای دیگر امکان شنا وجود دارد ) و ارتفاعات مختلف، از تنوع زیستگاهی زیادی برخوردار است از این رو گونه های بسیاری از جمله پرندگان جذب این طبیعت زیبا و پربرکت می شوند، از سوی دیگر ایران در مسیر راه اصلی مهاجرت هزاران پرنده قرار دارد، گونه‌هایی که از شمال، شمال غرب و شمال شرق وارد ایران شده و از جنوب و جنوب غرب ایران خارج می‌شوند، بر این اساس از ۸ هزار و ۷۰۰ گونه پرنده شناخته شده در جهان ۵۳۲ گونه آن در ایران شناسایی شدند که از این تعداد ۲۲۵ گونه در سرزمین ما زندگی و زاد و ولد می کنند.

پرندگان نسبت به گونه های دیگر جانوری از تنوع زیادی برخوردارند از این رو همواره مورد توجه انسان قرار گرفته اند بر همین اساس چند سالی است که صنعت پرنده نگری در کشورهای مختلف دنیا رونق یافته و ایران هم پتانسیل خوبی در این زمینه دارد؛ البته هستند کشورهایی مانند استرالیا، اندونزی، فیلیپین، کلمبیا و برزیل که تعداد پرندگان اندمیک آنها قابل مقایسه با ایران نیست اما کشور ما به علت موقعیت خاص جغرافیایی و دارا بودن اکوسیستم های متنوع مانند تالاب ها، جنگل، دشت و کوه باعث شده تا در همه فصول و برای پرنده‌نگرها دارای جاذبه باشد.

ایران دارای تالاب های زیادی است از این رو ظرفیت بسیاری برای توسعه صنعت پرنده نگری دارد، علاوه بر این تعداد زیادی از تالاب ها در مسیر مهاجرت شمال به جنوب پرندگان مهاجر قرار دارد که این خود ظرفیت خوبی برای رونق این صنعت در کشور است.آمارها نشان می دهد حدود ۳۴۰ گونه از پرندگان ایران مهاجرند که حدود ۱۰۰ گونه از آنها مهاجر عبوری از کشور ما هستند که این توان پتانسیل خوبی برای راه اندازی صنعت پرنده نگری است، این واژه در قرن بیستم وارد دنیای طبیعت گردی شد و امروزه در کشورهای اروپایی به ویژه انگلستان و آلمان جایگاه ویژه ای دارد اما  در ایران با این همه توانایی چندان شناخته شده نیست. دهه ۸۰ بود که پرنده نگری در ایران مطرح شد و با وجود این مدت طولانی اما متاسفانه هنوز آنطور که باید رونق نگرفته است.

این در حالی است که صنعت پرنده نگری نیازی به هیچ تخصصی ندارد و می توان با کمترین امکانات از دیدن پرهای زیبا و رنگارنگ یک زنبورخوار ریش قرمز یا سهره سینه سرخ و شنیدن آواز زیبای بلبل ها در فصل بهار و یا کوبیدن مداوم دارکوب به درخت لذت برد و به خلسه رفت و برای مدتی از دنیای شلوغ و پرهیاهوی زندگی شهری دور شد، این حتی توصیه روانشناسان و درمان گران طبیعت است که با قرار گرفتن در طبیعت از استرس روزانه خود بکاهید.

قطعا دیدن جوجه پرندگانی که تازه سر از تخم بیرون آورده اند و مادرشان با چه عشقی از آنها مراقبت می کنند دیدنی است، پروازشان در دسته های مختلف و منسجم عظمت و زیبایی بی حد و حصر طبیعت را یادآوری می کند، ایران هم با دارا بودن انواع تالاب ها به این بخش قوت می بخشد که می توان با برنامه ریزی اصولی این صنعت را در کشور رونق داد البته خوشبختانه مدتی است که توجهات به این سمت سوق داده شده و یکی از تالاب هایی که به عنوان اولین مرکز پرنده نگری ایران شناخته شده تالاب کانی برازان در آذربایجان غربی است که با مشخصه های مرکز پرنده نگری فعالیت می کند، همچنین برای مجموعه تالاب های آلاگل، آلماگل و آجی گل در استان گلستان مرکز اطلاع رسانی به شکل کومه های ترکمنی و تالاب زریوار در کردستان احداث شده و برای احداث چنین مرکزی در تالاب چغاخور چهارمحال و بختیاری نیز برنامه ریزی شده است.

به اعتقاد کارشناسان شبه جزیره میانکاله، تالاب فریدونکنار، تالاب میقان، سایت پرنده نگری تالاب قره قشلاق بناب آذربایجان شرقی، جزیره قشم، تالاب زریبار در مریوان کردستان و مرداب انزلی برخی از مناطق مناسب برای پرنده نگری هستند.

مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران در گفت و گو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: ایران دارای تالاب های زیادی است از این رو ظرفیت بسیاری برای توسعه صنعت پرنده نگری دارد، علاوه بر این تعداد زیادی از تالاب ها در مسیر مهاجرت شمال به جنوب پرندگان مهاجر قرار دارد که این خود ظرفیت خوبی برای رونق این صنعت در کشور است.

مهری اثنی عشری افزود: همچنین به دلیل مسافت های طولانی که گروه های پرندگان مهاجر طی می کنند نیاز دارند که بین راه استراحتگاه هایی داشته باشند تا تجدید قوا و تغذیه کنند، حتی در استراحت های طولانی تر ممکن است این پرندگان لانه سازی و زادآوری هم داشته باشند.

وی اظهار داشت: وقتی پرندگان در مسیر مهاجرت هستند بر اساس علائم بیولوژیکی به مکانی می رسند که طبق روال هر سال، محل استراحتشان و سایت زمستان گذرانی آنها بوده، بنابراین خیلی مهم است که آن تالاب آب کافی داشته باشد و از کیفیت مطلوب و امنیت کافی برای ماندن این پرندگان برخوردار باشد.

وی ادامه داد: در برخی تالاب های پایلوت بر اساس پایه کاری که رویکرد زیست بومی است برنامه جامعی تعریف شده است که با همکاری دست اندرکاران برای تالاب ها تدوین می شود که بر اساس آن و اقدامات اولویت دار برای برخی تالاب ها و به طور خاص پرنده نگری و مباحث مرتبط با گردشگری جامع محور، پایلوت هایی را به انجام رساندیم از جمله در تالاب های شمال غرب کشور و تالاب های اقماری دریاچه ارومیه فضاهایی را برای گردشگران و بازدید از تالاب در فصول مهاجرت پرندگان فراهم کردیم که توسعه آن می تواند موجب جذب گردشگر شود.

در تالاب های شمال غرب کشور و تالاب های اقماری دریاچه ارومیه فضاهایی را برای گردشگران و بازدید از تالاب در فصول مهاجرت پرندگان فراهم کردیم که توسعه آن می تواند موجب جذب گردشگر شود.مدیر ملی طرح حفاظت از تالاب های ایران تاکید کرد: با ظرفیت سنجی های صورت گرفته تلاش شد تا مدیریت و محوریت این مساله بر عهده جامعه محلی گذاشته شود تا نفع آن هم به جامعه محلی و هم محیط  زیست منطقه برسد، مثلا اگر قرار است مراکز بازدید و یا سکوهای پرنده نگری در تالابی ایجاد شود تا گردشگران بتوانند ارتباط بهتر و قوی تری با تالاب برقرار کنند و تجربه پرنده نگری بهتری داشته باشند ، این فرایند توسط جوامع محلی و علاقه مند به موضوع مدیریت شود.

وی اظهارداشت: همچنین حفظ امنیت زیستگاه پرندگان مهاجر هم مساله مهمی است تا پرندگان فضایی امن و به دور از استرس و اختلالات انسانی داشته باشند که می تواند به رونق این صنعت کمک کند، از جمله کارهایی که برای این حوزه انجام شده این است که ما به منظور کاهش صید و شکارهای غیر مجازی که در مناطق انجام می شود برنامه های آموزشی متعددی را برای جوامع محلی اطراف تالاب ها پیش بینی کردیم و تاکنون چندین جلسه را بر برگزار کردیم.

اثنی عشری گفت: یک مساله مهم در این زمینه آتش زدن نیزارها و شکار پرندگان است ، معمولا پرندگان تلاش می کنند تا در نیزارهایی که متراکم ترند لانه سازی و زاد آوری کنند که با آتش زدن نیزارها لانه های این پرندگان یا جوجه ها که هنوز قدرت پرواز ندارند در آتش سوزی های عمدی و غیر عمدی از بین می روند بنابراین جوامع محلی در این مساله می توانند نقش مهم و موثری داشته باشند، حواسشان باشد اگر گردشگرانی از بیرون وارد منطقه و خارج شدن آتشی از آنها باقی نماند تا آتش سوزی راه نیفتد و اگر آتشی روشن شد در اولین فرصتی که مطلع شدند از بروز و توسعه آن جلوگیری کنند و مسوولان را در جریان قرار دهند چون شبانه روز در آنجا حضور دارند از این رو بهترین افرادی هستند که می توانند در منطقه نظارت داشته باشند و این مساله اثرگذاری آنها بر حفظ تالاب ها را چند برابر می کند.

9014