به گزارش گروه علم و آموزش ایرنا، شرکت‌های دانش‌بنیان که این روزها زیاد از آنها می‌شنویم، شرکت‌هایی هستند که با توسل به نیروی انسانی ماهر و دانش‌آموخته دانشگاهی و با استفاده از فناوری سطح بالا به محصول و در نتیجه ثروت می‌رسند.
هر چند طی سال‌های اخیر خبرهای بیشتری از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران می‌شنویم، قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ ماده و شش تبصره پنجم آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید، پس از تایید شورای نگهبان همان سال به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد و سال ۱۳۹۲ اولین فهرست از شرکت‌های دانش بنیان به تصویب کارگروه ویژه رسید.
امروز شرکت‌های دانش‌بنیان بر اساس آمار معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به حدود ۶۶۰۰ شرکت رسیده که این شرکت ها بر اساس ماهیت و فعالیت‌شان، به دو گروه شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی و نوپا و دانش‌بنیان‌های نوپا یا تولیدی نیز بر اساس نوع فعالیت، پیچیدگی و اهمیت فناورانه در سه گروه نوع یک، نوع دو یا نوع سه دسته بندی شده‌اند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های گوناگون فناوری از جمله فناوری زیستی، کشاورزی، صنایع غذایی، دارو، فرآورده‌های پیشرفته تشخیص و درمان، مواد پیشرفته، محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی، ماشین‌آلات پیشرفته، تجهیزات پزشکی، برق، الکترونیک، فوتونیک، مخابرات، فناوری اطلاعات و ارتباطات، نرم‌افزارهای رایانه‌ای و خدمات تجاری‌سازی بیش‌ترین حجم از تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان را ارائه می‌دهند.
سهم هر کدام از این عرصه ها از زیست بوم فناوری و نوآوری متفاوت است؛ به طور مثال حوزه «کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی» با ۲۷۷ مجموعه، «دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان» با ۴۰۸ مجموعه، مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی» با ۹۳۵ مجموعه، ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته» با یکهزار و ۴۶۶ مجموعه، وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی» با ۲۳۶ مجموعه، سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک» با یکهزار و ۴۰۳ مجموعه، «فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای» با ۱۵۴۱ مجموعه، «خدمات تجاری‌سازی» با ۳۳۱ مجموعه و صنایع فرهنگی، خلاق و علوم انسانی و اجتماعی» با ۱۱ مجموعه نقشی موثر در این حوزه دارند.
در حالی که سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور در سال ۱۳۸۹، حدود ۲ هزار میلیارد ریال بود در سال ۱۴۰۰ میزان فروش شرکت‌های دانش‌بنیان از ۹۰۰ هزار میلیارد فراتر رفت که رشدی بیش از ۴۵۰ درصدی را نشان می‌دهد. با وجود این به گفته معاون فناوری ونوآوری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سهم اقتصاد دانش بنیان در تولید ناخالص ملی کشور بر اساس آمارها بین ۰.۴ تا ۴ درصد است و این در حالی است که در سند چشم انداز ۱۴۰۴ باید این آمار به ۵۰ درصد برسد.
همین آمار نشان می‌دهد میزان موفقیت این شرکت‌ها، اشتغال‌زایی آنها با توجه به توان اقتصاد داخلی و سهم آنها از تولید ناخالص داخلی در کشور هنوز کافی نیست و حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۱، سال جدید را سال «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نام گذاری و بر تولید دانش‌بنیان و متکی بر دانش و پیشرفت های علمی همچنین تولید اشتغال‌آفرین تاکید کردند.
شرکت های دانش بنیان که عمدتا با ابتکارها و سرمایه‌گذاری‌های فردی کار خود را آغاز می‌کنند، در ادامه حتی با وجود برخورداری از تسهیلات مختلف با مشکلاتی هم در زمینه های مختلف از اعطای مجوز تا دشواری های صادرات محصولات و غیره روبرو هستند. پرونده خبری دانش‌بنیان‌ها؛ چالش‌ها و دستاوردها پای صحبت فعالان این شرکت‌ها در حوزه‌های مختلف نشسته است.
از اولین شرکت‌های دانش‌بنیان بودیم
امیر بهشتی نماینده شرکت دانش بنیان پارس فناوران رادین در گفت وگو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا در مورد فعالیت این شرکت توضیح داد: شرکت ما در زمینه تولید پمپ های صنعتی فعالیت می کند. فعالیت ما دو بخش دارد؛ بخش اول بخش پروژه هاست که شامل طراحی و ساخت و قسمت دوم محصولات ماست که در حوزه نفت، گاز، فولاد و معدن دو پمپ صنعتی لوب و اسلاری را در سایزهای مختلف می سازیم.
فعالیت مان را از سال ۹۱ شروع کردیم، سال ۹۳ اولین محصول و سال ۹۵ دومین محصول را ساختیم و از آن زمان مشغول کامل کردن سایزهای مختلف این پمپ ها بودیم.
وی در مورد این محصولات توضیح داد: یک نوع از پمپ های ساخته شده یعنی پمپ‌های لوب برای اولین بار در ایران تولید شدند که جریان لزج تمیز را پمپاژ می کنند و در صنایع دارویی، نفت و غذایی استفاده می شوند.
وی افزود: نوع دیگر پمپ های مقاوم به سایش هستند که می توانند آب را با ذرات جامد پمپاژ کنند؛ این نوع پمپ را قبل از ما یک سازنده ایرانی ساخته بود ولی به لحاظ مهندسی طوری آن را بهینه کردیم که زمان بیشتری کار می کنند.
بهشتی گفت: ابتدا کار را با یک نفر شروع کردم که هر دو در رشته مکانیک دانشگاه امیرکبیر تحصیل کرده ایم. شرکت فناوران رادین سال ۹۳ جزء اولین شرکت هایی بود که بعد از ارزیابی توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دانش بنیان شد. حدود ۴۵ نفر در دفتر مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه امیرکبیر و در کارگاه شرکت در شهرک صنعتی چهاردانگه مشغول به کار هستند.
وی ادامه داد: اولویت ما بیشتر کارخانه و توسعه دادن کارخانه بود، فعلا هم دفتر در پارک علم و فناوری دانشگاه امیرکبیر مستقر است.
بهشتی در مورد بازار محصولات این شرکت گفت: با صنایع مختلف نفت و گاز و فولاد و معدن کار می کنیم. بعد از تحریم ها که بازار نفت و گاز ایران ضعیف شد، بیشتر محصولات مان را به حوزه های فولاد و معدن عرضه کردیم ولی قبل از آن با پتروشیمی های ماهشهر و عسلویه بیشتر کار می کردیم.
وی در مورد استفاده از تسهیلات ارائه شده برای شرکت های دانش بنیان اظهار داشت: از برخی طرح ها مانند حضور در نمایشگاه یا خرید نرم افزار استفاده کرده ایم ولی از برخی طرح ها و تسهیلات هم با اینکه مسیر را رفتیم، نتوانستیم استفاده کنیم.
تورم و نرخ ارز؛ دو مساله شرکت‌های دانش‌بنیان
بهشتی در مورد مهمترین چالش های شرکت های دانش بنیان اظهار داشت: مهمترین مساله ای که بقای شرکت دانش بنیان را به خطر می اندازد، تورم است. تورم باعث می شود همه برنامه ریزی ها به هم بریزد. از طرف دیگر نرخ ارز ثابت یا مستقل از تورم است؛ یعنی نرخ ارز با نرخ تورم و متناسب با آن تغییر نمی کند و مستقل از آن است.
برای نمونه اکنون ۲ سال است که تورم حدود ۴۰ درصد در کشور داریم؛ ولی نرخ دلار روی ۲۸ تومان ثابت مانده است. این وضعیت باعث می شود موقعیت شرکت در بازار داخل و خارج و از نظر رقابت پذیری تغییر کند.
وی ادامه داد: بزرگترین کمک به این شرکت ها و کلیه شرکت ها و بخش تولید و نه فقط دانش بنیان ها، تثبیت وضعیت اقتصادی است که بشود برنامه ریزی کرد. همه طرح های دیگر که وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار می‌کند، برای توسعه شرکت ها ذیل این موضوع قرار می گیرد. زیرا تنها در این صورت شرکت می تواند سودآوری داشته باشد و بهای خود را حفظ کند.
نماینده شرکت پارس فناوران رادین در مورد صادرات محصولات این شرکت اظهار داشت: ما به برخی کشورها صادرات کرده ایم؛ ولی مشکلی که در این زمینه داریم افزایش قیمت تمام شده محصول ایرانی به دلیل تورم بالا و ثابت بودن محصول خارجی به دلیل تثبیت قیمت دلار است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا قیمت بالای ارز موجب سودآور بودن صادرات نمی شود، توضیح داد: این واقعیت در سال های گذشته باعث شکل‌گیری بسیاری از تولیدکننده ها در چند سال قبل شد؛ اما اگر وضع به همین منوال باشد که در چند سال اخیر بوده؛ به این صورت که داخل کشور تورم حدود ۴۰ درصد داریم، ولی نرخ ارز ثابت است؛ این سوال پیش می‌آید که تولیدکننده ها چند سال می توانند به این روند ادامه دهند.
بهشتی تاکید کرد: این وضع باعث می شود شرکت های ایرانی حاشیه رقابت پذیری را از دست بدهند. در صنایع فولاد و معدن یکی از اتفاقات بعد از افزایش قیمت دلار این بود که بازار فولاد و معدن بسیار جذاب شد و رغبت بیشتری برای خرید از سازنده های داخلی وجود دارد.
نظر شما