درد و دل‌هایی از جنس افراد کم‌درآمد/ ضرورت توجه به نظام چندلایه تامین اجتماعی

به گزارش خبرنگار گروه جامعه ایرنا، هر زمان که از خیابان ولیعصر رد می‌شوم، تنها چیزی که توجه‌ام را جلب می‌کند بانویی است که با داشتن سن و سال زیاد چند سبد بزرگ روی زمین می‌گذارد و لباس‌های زنانه را روی آنها پهن می‌کند، او مانند مردان داد نمی‌زند، بیصدا در کناری از خیابان فقط دستفروشی می‌کند، هیچ جلب توجهی به خود ندارد اما از چشمانش مشخص است که بی‌صبرانه منتظر آمدن بانوانی است که از او خرید کنند.

هرگاه که ماموران شهرداری هم از کنار دستفروشان این منطقه رد می‌شوند بارها و بارها دیده‌ام که همه را به نوعی به جمع کردن بساط مجبور می‌کنن اما با این بانوی دستفروش کاری ندارند، اگرچه در کنار این بانو، زنان دیگری هم هستند که دستفروشی می‌کنند اما فقط اوست که نگاه خشمگین ماموران شهرداری هم نمی‌تواند به سمتش هدایت شود و بی‌دردسر به کارش ادامه می‌دهد.

این بانوی میانسال دلگرم به فروش بسیار اندک خود در این روزگار است؛ مانند این بانو کم نیستند اما با زندگی سر جنگ ندارند؛ تلاش می‌کنند تا دست نیاز به سوی دیگری دراز نکنند.

درد و دل‌هایی از جنس افراد کم‌درآمد

روزگار غریبی است هرکسی مشکلی دارد و جنس مشکلات ما انسان‌ها هم با هم متفاوت است، انگار دیگر همدیگر را نمی‌شناسیم، زمانی که یک دستفروش برای جلب توجه دیگران فریاد می‌زند تا شاید کالاهایی را که دارد زودتر بفروشد و درآمدی کسب کند، یکی آن‌طرف تر صدای اعتراضش بلند می‌شود و جلوی فروش او را می‌گیرد.

روی خوش زندگی برای برخی وارونه است، گاهی باید چنان غرق در مشکلات باشی و شاید باید آنها را ناچیز بدانی تا مشکلات کمرت را خم نکند و بار سنگین زندگی بر دوش ما نباشد تا آن وقت این همه سختی را با نگاهی امیدوارکننده پشت سر بگذاری.

رضا که هر روز در یکی از چهارراه‌های شلوغ شهر تهران دستفروشی می‌کند، درآمدش از این کار را بسیار ناچیز می‌داند و می‌گوید: حدود ۵۰ سال سن دارم، سه فرزند پسر و یک دختر دارم، اگرچه دستفروشی کفاف زندگی‌ام را نمی دهد اما چه باید کرد زندگی همین است با پستی و بلندی‌هایی که شاید از آن درس عبرت نگیریم هیچ‌گاه موفق نخواهیم شد.

با وجود اینکه فرزندانم هم من را برای هزینه های زندگی یاری می کنند اما دخل و خرجم نمی خواند، دستفروشی زمانی می‌تواند در زندگی امثال ما تاثیرگذار باشد که بتوانیم با این شغل درآمدی هم داشته باشیم اما اکنون به خاطر شرایط اقتصادی، این شغل هم دردی از ما دوا نمی‌کند.

وی گفت: بیشتر اوقات توان پرداخت بخش زیادی از هزینه های زندگی‌ام را ندارم، می‌خواهیم که نگاه دولت به سمت مردم کم‌درآمد و نیازمند جامعه باشد تا با توجه بیشتر به این قشر ما هم بتوانیم باری از مخارج زندگی را از روی دوش خود برداریم، این روش زندگی چنان سخت است که انگار این شغل شریف دستفروشی را هم باید بوسید و کنار گذاشت.

وی اظهارداشت: این روزها شرایط زندگی مردم با گذشته بسیار متفاوت است همه چیز گران و درآمد برخی از مردم بخاطر تاثیرات کرونا در جامعه کمتر شده، انتظار داریم  به ما که از نظر اقتصادی درآمد کمتری داریم توجه بیشتری شود تا دیگر لنگ نیازهای روزانه نباشیم و بخشی از هزینه‌های زندگی ما هم جبران شود.

جنس متفاوت مشکلات اقشار کم‌درآمد

اقشار کم درآمد و قشر ضعیف جامعه از جنس دستفروشان، کارگران، پارکبانان، افراد نگهبان در ساختمان‌ها و برخی دستگاه‌ها، زنان سرپرست خانوار و دیگر اقشار از این دست، مشکلات متفاوتی دارند که شاید شنیدن این صحبت‌ها که درد و دلی بیش نیست، برای آنها مهم باشد. آنها مشکلات خود را هر کدام به گونه ای توصیف می‌کنند.

یکی از مشکلاتی که مردم برای آنها ایجاد می‌کند، دیگری از دستفروشانی که جا را برای دیگران تنگ می‌کنند و آن یکی هم از نگاه منفی جامعه به این اقشار می گوید، هرکدام درد دلی داشتند که شنیدنی بود اما همه اینها انتظار دارند که مشکلات آنها با نگاه مثبت دولت به این قشر و توجه به شرایط اقتصادی کشور حل شود.

پای صحبت کارگری می نشینم که حدود پنج سال در یکی از پمپ بنزین‌های شهر تهران مشغول کار است؛ او هم از سخت شدن شرایط زندگی گله دارد و در واقع ساعت‌ها چشم به افرادی دوخته است که می‌خواهند باک ماشین خود را از بنزین پر کنند و می‌گوید: اگر من هم توان مالی خوبی داشتم شاید می‌توانستم بجای اینکه چشم به جایگاه بنزین بدوزم که ببینم فردی که بنزین می‌زند سراغ پرداخت پول از باجه‌های تعیین شده می‌رود یا نه؛ من هم با ماشین خودم در صف افراد منتظر می‌ایستادم و دیگر صبح تا شب مجبور نبودم که دیگران را تماشا کنم و از برخی مشکلات پیش رو جلوگیری کنم.

دستانش به زمختی دستان کارگران ساختمانی می‌ماند، روزانه ۱۲ ساعت از صبح تا شب کار می‌کند، حتی شیفت شبانه هم دارد، می‌گوید: اینکه مجبوریم شیفت روز و شب داشته باشیم همین قضیه کارمان را سخت تر می‌کند، اما درآمدی که ما داریم با این همه کار کفاف زندگی مان را نمی‌دهد، در این روزها هم که شاهد گرانی اغلب اجناس هستیم، روند زندگی ما با شرایط روزگار همخوانی ندارد.

او صاحب دو فرزند است، در یک خانه کوچک ۵۰ متری در پایین ترین نقطه شهر مستاجر است؛ می گوید: زندگی ما که درآمد زیادی از کار نداریم، بسیار سخت می‌گذرد اما همین که سالم هستم و رنج بیماری بر تن خود و اعضای خانواده‌ام سنگینی نمی‌کند خوشحالم فقط تنها خواسته‌ای که داریم این است که افراد جامعه اینقدر با هم متفاوت نباشند، چرا باید سطح درآمدی مردم اینقدر متفاوت باشد، این موضوع را از دولت مردمی می‌خواهم که برای مردم ضعیف از نظر درآمدی جامعه اقدامی مثبت انجام دهد.

یکی دیگر از شهروندان تهرانی که ۱۰ سال است شغل نگهبانی یکی از ساختمان های این شهر در حوالی خیابان ولیعصر را به عهده دارد می‌گوید: من با سه فرزند فقط ۶ میلیون تومان درآمد ماهانه دارم و پرداخت سه میلیون اجاره خانه از این مبلغ نیز زخمی دیگر بر زخم های زندگی ما اقشار آسیب پذیر اضافه کرده است.

او اضافه کرد: دولت تلاش دارد که وضعیت افراد کم توان را بهبود ببخشد؛ همه ما افرادی که تا حدودی با مشکلات اقتصادی بیشتری مواجه هستیم، انتظار داریم که توجه بیشتری به سمت این قشر باشد تا بتوانند وضعیت اقتصادی خود را تا حدودی سامان دهند.

یکی از مددجویان نهادهای حمایتی که همسرش به دلیل مشکلات فراوان جسمی دیگر توان هیچ گونه فعالیت در بیرون از منزل را ندارد، گفت: من تحت پوشش یکی از نهادهای حمایتی هستم اما با وجود داشتن دو فرزند مبلغ ناچیزی از این نهاد دریافت می کنم که کفاف زندگی چهار نفر را نمی دهد.

او که همسرش توان کار ندارد و زن سرپرست خانوار است، می گوید: مجبورم روزانه برای گذران زندگی، بیرون از خانه کار کنم و چون هیچ مهارتی ندارم در خانه دیگران کار می کنم که این هم بخاطر شرایط کرونا دیگر اجازه کار نداشتم چون هم می ترسیدم بخاطر فرزند کوچکم که حدود هشت سال دارد خطرناک باشد هم اینکه دیگر مردم در این شرایط تقاضای چندانی برای کار در خانه نداشتند.

زندگی بر نیازمندان سخت می گذرد، انتظار داریم که طرح های حمایتی دیگر نیز مثل اصلاح یارانه ها بستری برای بهبود شرایط اقشار کم درآمد شود و تقویت نظارت بر افزایش بی رویه قیمت‌ها به گونه ای ادامه یابد که ما هم بتوانیم نیازهای اولیه زندگی خودمان را تامین کنیم.

با این همه مشکلاتی که مردم کم‌درآمد و اقشار ضعیف جامعه دارند، یکی از اقداماتی که دولت برای دهک‌های مختلف جامعه انجام داده است، مردمی سازی یارانه ها است تا با این اقدام دهک‌های پایین جامعه هم بتوانند یارانه بیشتری نسبت به دیگر دهک دریافت کنند.

طرح مردمی سازی و توزیع عادلانه یارانه‌ها ۱۹ اردیبهشت‌ماه اجرا شد؛ تغییر رویکرد در اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به هفت قلم کالای اساسی و تصمیم دولت برای پرداخت یارانه نقدی به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان به دهک‌های یکم تا سوم و ۳۰۰ هزار تومان به دهک‌های چهارم تا نهم اقدامی است که دولت آن را اجرایی کرد.

دهک یک تا سه افراد تحت پوشش بهزیستی و کمیته امداد و کم‌درآمدترین اقشار جامعه را شامل می‌شود که به نوعی توان مالی کمتری برای پرداخت هزینه‌های جاری زندگی خود دارند که به همین منظور دولت سیزدهم این گروه از جامعه را بهتر دیده تا میزان بیشتری از یارانه را به این افراد تخصیص دهد. براساس اعلام وزیر اقتصاد، ۳۰ درصد از جمعیت کشور یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ۶۰ درصد دیگر، یارانه ۳۰۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد و ۱۰ درصد از جمعیت بی نیاز از کمک‌های حمایتی دولت هستند.

هدف از انتقال یارانه به انتهای زنجیره توزیع این بود که مستقیما مردم از این امکان بهره‌مند شوند و حلقه رانت و فساد تنگ تر شود؛ پرداخت مستقیم به مردم قدرت خرید را تا حدودی حفظ می کند تا فاصله طبقاتی بیش از این نشود و بساط برخی سودجویی ها جمع شود. فراموش نکنیم که این آغاز یک جراحی بزرگ اقتصادی است اما به اعتقاد کارشناسان و آنچه مردم نیز اشاره می کنند، به ترمیم با بسته‌های دیگر حمایتی نیز نیاز دارد. 

مردمی‌سازی یارانه‌ها برای توزیع عادلانه آن با هدف جراحی بزرگ اقتصادی به شیوه‌ای آغاز شد که سه دهک یک تا سه جامعه بیشتر مورد توجه قرار گیرد و گام اول در حمایت از قشر کم درآمد جامعه در دولت رقم بخورد؛ جراحی که به استدلال کارشناسان سخت و خطیر خواهد بود، اما می‌بایست به زودی انجام می‌شد.

تشریح نظام چندلایه تامین اجتماعی 

یکی از اقدامات دیگری که کارشناسان معتقدند می‌تواند در بهبود شرایط زندگی مردم به ویژه اقشار آسیب‌پذیر و کم‌درآمد جامعه تاثیرگذار باشد اجرای نظام چندلایه تامین‌اجتماعی است اما مزایای اجرای این نظام چندلایه چیست که رهبر معظم انقلاب نیز در سیاست‌های کلی تامین‌اجتماعی به این نظام تاکید کردند.

موضوع نظام چندلایه تأمین اجتماعی از سال ۱۳۸۳ با تصویب قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی براساس حکمی که در قانون برنامه سوم توسعه مطرح شد و حکم لزوم ایجاد نظام چندلایه تأمین اجتماعی همچنین در برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه کشور درج شد. در دو فراز دیگر به این موضوع پرداخته شد که یکی در آذرماه سال ۱۳۹۹ توسط مقام معظم رهبری در جلسه با سران سه قوه در ستاد هماهنگی اقتصادی حکم تشکیل نظام متمرکز تأمین اجتماعی تحت عنوان حوزه های امدادی، حمایتی و بیمه ای و بحث نظام چندلایه تأمین اجتماعی مطرح شد. 

همچنین در سیاست های کلی تامین اجتماعی که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد به نظام چندلایه تامین‌اجتماعی هم توجه داشتند و متولی اصلی آن اکنون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است و ملزم به تهیه برنامه جامع تحقق سیاست ها ظرف ۶ ماه است که باید آن را به هیات عالی نظارت در مجمع تشخیص مصلحت ارسال کند که این هیات و دبیرخانه مجمع فرایند تحقق سیاست های کلی را پیگیری خواهند کرد.

آمدن حکم ایجاد نظام چندلایه در سیاست های کلی تأمین اجتماعی نسبت به قوانین و سیاست هایی که قبلا در سطح مجلس و دولت ابلاغ شده بود از قوام و استحکام بیشتری برخوردار است و این در حالی است که دبیرخانه مجمع تشخیص و هیات عالی نظارت نیز بر تحقق این نظام چندلایه نظارت خواهند داشت.

راهکار کمک به نیازمندان اجرای نظام چندلایه تامین اجتماعی 

سیدحسن موسوی چلک رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: دولت در چنین شرایطی که وضعیت اقتصادی مناسب نیست و برای اینکه مساله نیازمندان را بهتر مدیریت کند باید نظام چند لایه تامین اجتماعی که در سیاست های کلی تامین اجتماعی هم به آن اشاره شده را اجرا کند.

به گزارش ایرنا، در سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب به موضوع نظام چندلایه تامین اجتماعی پرداخته شده است که در این سیاست‌ها لایه‌بندی امور امدادی، حمایتی و بیمه‌ای و سطح‌بندی خدمات با رویکرد فعال دولت بر اساس وسع و استحقاق مطرح شده است.

در این سیاست‌های  کلی تامین اجتماعی به امور امدادی از محل پوشش بیمه‌ای، مشارکت‌های مردمی و مساعدت دولت، امور حمایتی با هدف رفع فقر و آسیب اجتماعی و تضمین سطح پایه خدمات از محل منابع دولتی، عمومی و مردمی و امور بیمه پایه برای آحاد جامعه متناسب با وضع آنان از محل حق بیمه سهم بیمه‌شدگان، کارفرمایان و دولت تاکید شده است.

همچنین امور بیمه‌های مازاد و تکمیلی از محل مشارکت بیمه‌شدگان و کارفرمایان با مشوق‌های مالیاتی و پشتیبانی حقوقی دولت در فضای رقابتی، حفظ قدرت خرید اقشار ضعیف جامعه از طریق متناسب‌سازی مزد شاغلین، مستمری بازنشستگان و مقرری بیکاران و اعمال رویکرد مناسب برای زدودن جلوه‌های آشکار فقر و آسیب اجتماعی از محلات کم‌برخوردار شهری و مناطق روستایی و عشایری نیز مورد تاکید قرار داده شده است.

موسوی چلک درباره این نظام اینگونه توضیح داد و افزود: نظام چند لایه تامین اجتماعی از زمان اجرای برنامه دوم توسعه مطرح شد و اکنون مقام معظم رهبری نیز به آن اشاره کرده اند، در نظام چند لایه افراد را براساس بانک اطلاعات شفاف شناسایی، وضعیت آنها را مشخص و نیازها و مشکلات آنها شناسایی و براساس این مسایل اولویت بندی می شود و متناسب با شرایط و نیاز و وسعی که دارند سازو کار حمایتی آنها تعریف می شود.

وی خاطرنشان کرد: نظام چند لایه تامین اجتماعی براساس یک بانک اطلاعات شفاف و دقیق با شناسایی افراد تعریف شده است و در قالب این نظام شرایط آنها را بررسی کرده و براساس شرایط، امکانات و متناسب با نیاز سه سناریو را تعریف می کند، در مجموع در قالب این نظام چندلایه سه موضوع مساعدت، حمایت اجتماعی و در نهایت بیمه های اجتماعی پیش بینی می شود و این نظام می تواند راهکار اصلی برای نجات کشور و حمایت از خانواده های نیازمند باشد اما باید همه منابع در اختیار این نظام قرار گیرد و منابع آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان، سازمان اوقاف و امور خیریه و ستاد اجرایی فرمان امام چون منابع آنها برای مردم است، تجمیع شود چون بی دلیل نیست که رهبری تاکید کردند که همه قوا باید روی کار بیایند.

موسوی چلک ادامه داد: اگر همه پای کار آمدند و بانک اطلاعاتی به روز تشکیل و عزمی برای توانمندی فقرا و نیازمندان وجود داشت، آن وقت نظام چند لایه تامین اجتماعی و بر مبنای مدیریت درست منابع در کشور اجرا خواهد شد و آن زمان منابع هدفمندی به درستی و سر جای خود قرارمی گیرد و موضوع توانمندسازی بیشتر نیازمندان و کمتر شدن عدم چسبندگی به دولت را شاهد خواهیم شد و آن زمان می توانیم نظام تامین اجتماعی پویا و توانمند داشته باشیم.

زمانی که نظام چندلایه اجرا می شود، در نهایت به بیمه اجتماعی می رسد و افراد نیازمند هم توانمندتر خواهند شد چون در نظام چند لایه چسبندگی افراد به دولت معنایی ندارد و از مساعدت به حمایت و در نهایت بیمه های اجتماعی، مسیری است که برای نظام چند لایه تعریف شده است

وی خاطرنشان کرد: محرومیت زدایی و فقرزدایی همه به همین موضوع خلاصه می شود و شرط این است که آن را همه بپذیریم.