پنتاگون، سردمدار آموزش کودتاچیان در آفریقا

واژه «دژاوو» (déjà vu) یا «آشناپنداری» به وقوع رخدادهای مشابه در دوره های زمانی مختلف یا وجود چنین احساسی در فرد گفته می‌شود. به نظر می‌رسد این رویداد اکنون در مورد آمریکا در حد نظریه‌پردازی نیست و ایالات متحده مداخلات سیاسی آشکاری را که در دهه ۱۹۷۰ میلادی به ویژه در آمریکای لاتین انجام می‌داد را اکنون بار دیگر در مورد کشورهای آمریکای لاتین به اجرا در می‌آورد.

در چند سال اخیر کودتاهای مختلف به همراه آشوب‌های سیاسی عمیقی در برخی کشورهای آفریقایی رخ داده که به صورت آشکار دست عاملان واشنگتن یا افراد آموزش دیده در پایگاه های پنتاگون در آن آشکار است. دخالت کاخ سفید در آفریقا از دو دهه پیش به بهانه مبارزه با گروه‌های تروریستی شدت یافت اما واشنگتن نه تنها در هیچ یک از اهداف اعلامی خود موفق نبود بلکه تعداد گروه‌های تروریستی چند برابر شد.

در این دوره تعداد گروه‌های شبه‌نظامی از تعداد کمتر از انگشتان دو دست، اکنون به بیشتر از ۵۰ مورد رسیده است. میزان اقدامات خشونت‌بار این گروه‌ها نیز نسبت به یک دهه پیش چند برابر شده است.

تعداد رویدادهای خشونت‌آمیز در سراسر این قاره بیش از ۱۸۰۰ درصد رشد داشته و از ۲۸۸ مورد در سال ۲۰۰۹ به ۵۵۰۰ مورد در سال گذشته افزایش یافته است.جنگ ناموفق آمریکا علیه تروریسم

به نوشته نشریه «اینترسپت»، پس از یازده سپتامبر، ایالات متحده جهان را برای یافتن کشورهای به اصطلاح ضعیف و فضاهای غیرقابل کنترل جست‌وجو کرد تا مکان‌هایی که افراط‌گرایی خشن می‌توانست ریشه بدواند، پیدا کند. اما مشکل اصلی، ریشه‌های تئوریک این اقدام کاخ سفید است.
«مرکز مطالعات استراتژیک آفریقا» یک مؤسسه تحقیقاتی مهم پنتاگون که در مورد امنیت آفریقا پژوهش می‌کند به تازگی در گزارشی آورده است: پس از دخالت‌های کاخ سفید، ۷۰ درصد بر میزان رویدادهای خشونت‌آمیز مرتبط با گروه‌های تروریستی در کشوهای ساحل آفریقا افزوده شد که باعث ثبت رکورد جدیدی از خشونت افراطی در آفریقا در سال ۲۰۲۱ شده است. این اتفاق به صورت مستقیم با سیاست‌های پنتاگون در ارتباط است.

این یک نقل قول مصطلح است که ارتش ایالات متحده به طور رسمی، برای کمک به نفی عوامل درگیری و افراط‌گرایی در آفریقا، در حال عملیات است. در اواخر دهه ۲۰۱۰، ایالات متحده تقریباً ۳۰ پایگاه نظامی در سراسر قاره پراکنده داشت و اکنون کماندوهای آمریکایی حداقل در ۱۳ کشور آفریقایی مشغول فعالیت مستقیم بوده‌اند.   

مرکز آفریقایی پنتاگون تلفات اقدامات تروریستی در ساحل در سال ۲۰۲۱ را بیش از ۴۸۰۰ نفر اعلام کرد. این رقم ۱۷ درصد بیشتر از سال پیش و ۵۷ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ بود.«نیک تورس» خبرنگار تحقیقی و یکی از اعضای  The Nation Institute اعتقاد دارد بررسی چگونگی عملیات ویژه ایالات متحده در سراسر این قاره در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد نزدیک به ۵۰ گروه تروریستی در قاره فعال هستند اما پنتاگون فقط نام چند گروه محدود را به عنوان دشمن در حال جنگ مطرح می کرد.

برای ۲۰ سال، ارتش ایالات متحده شبه جنگ‌هایی را به عنوان بخشی از جنگ علیه تروریسم در سراسر قاره آفریقا به راه انداخته که تأثیر انسانی فوق العاده‌ای داشته است. مرکز آفریقایی پنتاگون به تازگی تلفات اقدامات تروریستی در ساحل در سال ۲۰۲۱ را بیش از ۴۸۰۰ نفر اعلام کرد. این رقم ۱۷ درصد بیشتر از سال پیش و ۵۷ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۰ بود. اکنون تعداد تلفات مرتبط با گروه‌های شبه نظامی افراطی در ساحل بیش از هر منطقه دیگری در آفریقاست.
بر اساس تجزیه و تحلیل این مرکز پژوهشی، تعداد رویدادهای خشونت‌آمیز در سراسر این قاره بیش از ۱۸۰۰ درصد رشد داشته و از ۲۸۸ مورد در سال ۲۰۰۹ به ۵۵۰۰ مورد در سال گذشته افزایش یافته است.
 این آمار، گذشته از میلیون‌ها کشته و آواره‌ای است که عملیات نیابتی کاخ سفید یا حملات هوایی در قاره آفریقا برجا گذاشته است.

مدرسه قاره آمریکا

بی‌ثباتی سیاسی، کودتای نظامی و شورش‌های مسلحانه‌ای که در کشورهای سومالی، نیجر، گینه، لیبی، مالی، بورکینافاسو و ... رخ داده نمونه‌هایی از دخالت‌های دولت آمریکا در امور کشورهای ساحل آفریقا هستند.
تارنمای «Antiwar» آورده است: در دو سال گذشته، افسران آموزش دیده توسط ایالات متحده حداقل چهار بار دولت‌های غرب آفریقا را سرنگون کرده‌اند. نشانه‌هایی وجود دارد که این افراد آموزش دیده، دیگر دولت‌های غیرنظامی را در بخش‌هایی از این قاره تضعیف کرده‌اند. اما مقام‌های نظامی ایالات متحده می‌گویند اطلاعات چندانی از این موضوع ندارند. فرماندهی آمریکا در آفریقا (AFRICOM) نیز در مورد علت افزایش کودتاها توضیحی نمی‌دهد.

سرلشکر «اندرو ام. رولینگ» فرمانده نیروهای ویژه ارتش آمریکا در جنوب اروپا و آفریقا بر این نکته تاکید دارد ک ههدف پنتاگون این است تا راهی را به روش آمریکایی به نمایش بگذارد و رهبرانی را برای انجام وظایف در چارچوب اصول اخلاقی ارتش آمریکا تربیت کند. جالب اینجاست که ارزش‌های یادشده در آفریقا، به ویژه در غرب قاره که افسران آموزش دیده ایالات متحده دست‌کم در حداقل هشت کودتای موفق نقش داشتند، دیده نمی‌شد. 

کشورهای غرب آفریقا همچون بورکینافاسو (سه بار)، گینه، مالی (هرکدام سه بار)، موریتانی و گامبیا هر کدام یک بار کودتا را تجربه کردند. به تازگی چهار کودتا به وسیله کارآموزان آمریکایی در بورکینافاسو (۲۰۲۲)، گینه (۲۰۲۱) و دو بار در مالی (۲۰۲۰ و ۲۰۲۱) هدایت شده است.

اینکه عاملانی آموزش‌های نظامی ایالات متحده را برای راه‌اندازی کودتاها در آفریقا دریافت کرده بودند، یادآور تاریخ طولانی «مدرسه آمریکا» (SOA) است. ارتش ایالات متحده آن مرکز آموزشی را در سال ۱۹۴۶ در فورت بنینگ، جورجیا تأسیس کرد.
در این مدرسه به‌روزترین تاکتیک‌های نظامی به ویژه در جنگ ضد شورش آموزش داده می‌شد اما این تنها مأموریت مدرسه نبود. علاوه بر آموزش نظامی پایه، در ظاهر هدف آموزش افسران کشورهای متحد در آمریکای لاتین ترویج ارزش‌های دموکراتیک و کنترل غیرنظامی ارتش بود. در طول پنج دهه بعد، SOA بیش از ۶۳ هزار سرباز از ۲۱ کشور را آموزش داد.

هدف پنتاگون از آموزش کودتاچیان آفریقا این است که رهبرانی را برای انجام وظایف در چارچوب اصول اخلاقی ارتش آمریکا تربیت کند.در دسامبر (بهمن‌ماه) سال ۲۰۰۰، شبکه ای‌بی‌سی‌ نیوز (ABC News) گزارشی را منتشر کرد که در آن عنوان شد در فهرست فارغ‌التحصیلان مدرسه قاره آمریکا، برخی از دیکتاتورهای آمریکای لاتین هم وجود دارند. دانش‌آموزانی همچون «مانوئل نوریگا» و «عمر توریخوس» از پاناما، «لئوپولدو گالتیری» از آرژانتین و «هوگو بانزر سوارز» از بولیوی از جمله افراد بوده‌اند.

علاوه بر اینکه مدرسه قاره آمریکا مرکز رشد کودتاچی‌های آینده بود، فارغ التحصیلان آن سوابق وحشتناکی در زمینه حقوق بشر هم داشتند؛ منتقدان این موسسه را با عناوینی همچون مدرسه‌ای برای دیکتاتورها، شکنجه‌گران و قاتلان مورد تمسخر قرار می‌دادند.

این مدرسه دیکتاتورهای شیلی و آرژانتین در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ را پرورش داده بود. «لزلی گیل» نویسنده کتاب «مکتب قاره آمریکا: آموزش نظامی و خشونت سیاسی در قاره آمریکا» در مصاحبه‌ای در فوریه(بهمن-اسفند) ۲۰۲۰ اظهار داشت اگر شما در مورد هر کشوری در آمریکای لاتین گزارش‌های حقوق بشری را مرور کنید، تقریبا هر کسی که به عنوان قاتل، دیکتاتور یا شکنجه‌گر نامیده می‌شود، از این مدرسه آمده است.
 

آفریقا تکرار تجربه آمریکای لاتین

سابقه کلی پرسنل نظامی آمریکای لاتین آموزش دیده در فورت بنینگ در دو دهه گذشته به طرز محسوسی بهبود یافته است اما اخبار منتشر شده از آفریقا نشان می‌دهد مشکل ممکن است خیلی راحت به عرصه دیگری منتقل شده باشد. رهبران AFRICOM ادعا می‌کنند که توان ردیابی فعالیت‌های افسران نظامی خارجی پس از پایان دوره آموزشی در موسسه‌های ایالات متحده را ندارند. اگر درست باشد، این مورد بسیار عجیب است. با این حال، داده‌هایی که تورس و سایر تحلیلگران گردآوری کرده‌اند نشان می‌دهد کودتاها و دیگر اقدامات غیردموکراتیک متعدد و رو به رشدی رخ داده‌اند.

یک شباهت نگران‌کننده دیگر بین تحولات آمریکای لاتین در طول جنگ سرد و تحولات کنونی در آفریقا وجود دارد. در مورد اول، رهبران نظامی ایالات متحده به دلیل نگرانی شدید از تهدید کمونیستی تمایل داشتند به سرنگونی دولت‌های در نیمکره خود و نقض حقوق بشر توجهی نکنند. اکنون به نظر می‌رسد ترس از قدرت افراط‌گرایی اسلامی در آفریقا موجب شد رهبران AFRICOM به انجام این کار نیز راضی شده‌اند.

دخالت ایالات متحده در سال‌های اخیر تنها باعث بی‌ثباتی بیشتر قاره آفریقا شده است. این دخالت از طریق افسران آموزش دیده توسط واشنگتن انجام می‌شود که کودتاهای زیادی را در آفریقا انجام داده‌اند.

به نوشته اینترسپت، در واقع از سال ۲۰۰۸ افسران آموزش‌دیده توسط ایالات متحده دست‌کم ۹ کودتا انجام داده‌اند. آموزش و پشتیبانی ایالات متحده به منطقه از طریق وزارت امور خارجه و فرماندهی آفریقا، بازوی وزارت دفاع در انجام عملیات نظامی در سراسر قاره جریان دارد.
پایگاه‌های نظامی پنهانی، عملیات‌های شنود و مأموریت‌های ویژه مخفی فاش شده نشان می‌دهند بازوهای دولت آمریکا تا چه اندازه در سراسر قاره - بسیار دورتر از آن چیزی که تصور می‌شود- گسترده شده‌اند. از سال ۲۰۰۵، ایالات متحده میلیاردها دلار کمک امنیتی برای ارتقای ثبات در غرب آفریقا تزریق کرده است. همچنین ایالات متحده به طور منظم تیم‌های کوچکی از کماندوها را برای مشاوره، کمک و همراهی با نیروهای محلی و حتی نبرد در منطقه مستقر و سلاح، تجهیزات و هواپیما فراهم آورد. این سازمان انواع مختلفی از آموزش، مشاوره و کمک را از طریق فرماندهی عملیات ویژه آفریقا، که بر تقویت قابلیت‌های ضد تروریسم کشورهای غرب آفریقا متمرکز است، ارائه می‌کند.

در بخش ذیل چند نمونه از این کودتاها و مجریان آن بیان می‌شود؛ اتفاقاتی مشابه در سومالی، نیجر، لیبی، مالی و ... رخ داده است اما در این گزارش به صورت خلاصه موضوع در بورکینافاسو و گینه به صورت نمونه بیان می‌شود.

بورکینافاسو با کودتا آشناست و از زمان استقلال این کشور از فرانسه در سال ۱۹۶۰، کودتاهای زیادی در آن رخ داده است. با این حال تعداد کمی از مردم غرب آفریقا می‌دانند که این رهبران کودتا از کجا آمده‌اند و بسیاری از آنها توسط دولت ایالات متحده آموزش دیده‌اند.

آخرین کودتا در بورکینافاسو توسط یک نظامی انجام شد که حداقل در ۱۲ تمرین آموزش نظامی ایالات متحده شرکت کرده است.سرهنگ دوم «پل هانری ساندائوگو دامیبا» رهبر جدید بورکینافاسو در ۲۴ ژانویه(۴ بهمن) ۲۰۲۲ پس از برکناری رئیس‌جمهوری منتخب این کشور قدرت را به دست گرفت. او سپس به عنوان رئیس‌جمهوری جدید سوگند یاد کرد و به مردم کشور اطمینان داد امنیت و صلح را باز می گرداند اما اتفاق چندانی رخ نداده است.

جالب اینجاست که دامیبا رهبر یک گروه کوچک و ناشناخته بود که منتخب مردم را سرنگون کرد. دامیبا همچنین یک سرباز بسیار آموزش دیده است که بیشتر آموزش‌های خود را نزد متخصصان دولت آمریکا کسب کرده؛ به گفته فرماندهی آمریکا در آفریقا، دامیبا حداقل در ۱۲ تمرین آموزشی ایالات متحده شرکت کرده است.

در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۲۰، او در یک برنامه آموزشی سالانه عملیات ویژه به نام تمرین Flintlock شرکت کرد. در سال ۲۰۱۳ دامیبا در دوره آموزشی و کمک در عملیات اضطراری آفریقا، یک برنامه آموزشی توسط وزارت امور خارجه پذیرفته شد. در سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ نیز او در یک جلسه آموزشی اطلاعات نظامی برای افسران آفریقایی با حمایت ایالات متحده شرکت کرد و در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ نیز در درگیری‌ها با یک عنصر پشتیبانی نظامی غیرنظامی وزارت دفاع ایالات متحده در بورکینافاسو شرکت کرد.

تابستان گذشته، کلاه سبزهای آمریکایی برای آموزش یک واحد نیروهای ویژه به رهبری سرهنگ «مامدی دومبویا» افسر جوانی که در لژیون خارجی فرانسه نیز خدمت کرده بود، وارد گینه شدند.
در ماه سپتامبر(شهریور) اعضای واحد دومبویا به همراه کماندوهای آمریکایی به کاخ ریاست جمهوری یورش بردند و «آلفا کوند» رئیس‌جمهوری ۸۳ ساله کشور را برکنار کردند.

اگرچه همکاری و آموزش‌های پنتاگون با کودتاچیان، دولت آمریکا را به دلیل نقض حقوق بشر در آمریکای لاتین رسوا کرد، اکنون بی‌تفاوتی آشکار سلسله مراتب نظامی ایالات متحده نسبت به تکرار رفتار مشابه فارغ‌التحصیلان آفریقایی برنامه‌های آموزشی ایالات متحده، چشم‌انداز یک رسوایی مشابه را ایجاد می‌کند.

بیشتر آمریکایی‌ها نمی‌دانند دلارهای مالیاتی آنها در مکان‌هایی دوردست برای ایجاد هرج‌ومرج و رنج مردم مصرف می‌شود. این‌ها پیامدهای سیاست‌های شکست خورده ضد تروریسم ایالات متحده بوده که بارها در کشورهای گوناگون اجرا شده است.