سقز؛ نگین تاریخ کردستان

به گزارش ایرنا هنوز بر سر اینکه شهر سقز چند هزار سال قدمت دارد اختلاف نظر است، عده ای سقز را سه هزار و ۵۰۰ ساله و برخی هم هفت هزار ساله قلمداد می کنند، در هر حال سقز با وجود بنا و مکان های تاریخی به نگین تاریخ کردستان معروف است.

سقز از دیرباز مهد تاریخ و فرهنگ بوده است و با گذشت زمان این ۲ ویژگی به وفور نمایان شده و جلب توجه کرده است، به گونه ای که امروز سقز بعنوان نگین تاریخ کردستان معروف شده است و مردم این دیار این عنوان را یدک می کشند.

وقتی از کوچه پس کوچه های مرکز شهر عبور می کنید و خانه های با بافت گَلی و قدیمی می بینید، تاریخی بودن این منطقه خود به خود در ذهنتان تداعی می شود، گویی که به هزاران سال برگشته اید و در تونل زمان راه می روید، "شاره‌بانی"، "به‌رگاراج"، "تپه‌مالان"، "شیوی جوتیاران" و "چه‌می ولی‌خان"، محله های قدیمی شهر سقز هستند که هنوزم هنوزه مصداق تاریخ سقز را نشان می دهند.

سقز دارای مکان های تاریخی همچون قلعه زیویه، مسجد دو مناره، حمام قلندر، مسجد شیخ مظهر، عمارت فیض اله بیگی، حمام حاج صالح، کاروانسرای تاجوانچی، مسجد روستای ترجان، مسجد تمبر بیگ، بازار بزرگ، عمارت کمانگر و چندین بنای تاریخی دیگر است که می تواند گردشگران داخلی و خارجی را به سوی خود کشانده و مورد توجه عموم قرار بگیرد.

در میان مردم کردستان مسجد یکی از رایج‌ترین اماکن عمومی و در درجهه اول اهمیت قرار دارد، سقز در مقایسه با دیگر شهرهای استان، دارای شمار بیشتری مسجد می‌باشد که بیشتر آنها تاریخی بوده و قدمت بالاتر از صد سال دارند. در این شهر شمار زیادی صوفی از طریقت‌های قادریه و نقشبندیه زندگی می‌کنند که هر کدام دارای تکایا و خانقاه‌های مخصوص خود هستند.

قلعه زیویه

یکی از جاذبه های گردشگری تاریخی کردستان است که به عنواد نماد قدمت این شهرستان شناخته می شود، این تپه تاریخی، در روستای زیویه و در حدود ۵۵ کیلومتری سقز قرار دارد. باستان شناسان قدمت این تپه باستانی که بر روی یک تپه مرتفع قرار دارد را به قرون نهم تا هفتم قبل از میلاد مسیح و دوران حکومت مادها نسبت می دهند.

قلعه ای که به دلیل ارتفاع زیادش نسبت به زمین های مجاور، بر تمام اطرافش احاطه دارد، این محوطه باستانی، یکی از با ارزش ترین آثار برجای مانده از دوران مادها در کشور و یکی از مکان های تاریخی مشهور در خاورمیانه است.

قلعه دژ شامل تالارها، حیاط، اتاق‌های متعدد، تالار ستوندار، انبار غله، ورودی اصلی و پلکان سنگی است. ساختمان سه طبقه زیویه از روی شواهد غیرقابل انکار همان ساختمانی است، دیوارهای بنا با سنگ‌های مخصوص تراشیده شده و دیوار خشتی بر روی پی‌ها با مقیاس‌های دقیق هندسی و معادلات ریاضی ساخته شده است.

قطر دیوارهای ساختمان چندین برابر قطر دیوار ساختمان‌های کلنگی امروز و پهنای آن بیشتر از دو متر است، ساختمان سه طبقه به شکل ساختمان‌های مهندسی‌ساز امروزی است و دارای پنجره و راهروهای متعدد و خیلی بزرگ، ایوان یا بالکنی زیبا و جالب، دوازده سر ستون سنگی با چند ستون سنگی، و دو دروازه سنگی حجاری شده بسیار بزرگ بوده است.

حمام حاج صالح

حمام حاج صالح در میانه بافت تاریخی و بازار سقز در خیابان فخر رازی واقع گردیده است این حمام تاریخی شامل ورودی و هشتی بنیه، سرویس بهداشتی، گرمخانه خلوتی، نظافت خانه، خزانه، منبع آب و توان را در خود دارد.

مصالح بکار رفته در ساخت حمام حاج صالح شامل سنگ لاشه، سنگ مرمر، آجر و ملات گل آهک و ساروج است، این مکان تاریخی در سال ۱۳۸۲ توسط داره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان به تملک در آورده شده است و تاکنون چندین فصل مرمتی در این حمام انجام گرفته است.

این مکان تاریخی در حال حاضر بافت تاریخی خود را حفظ کرده است ولی با گذشت زمان تغیراتی در آن صورت گرفته است که علاوه بر کوچک تر شدن آن، ورودی اصلی حمام نیز تغییر کرده است.

این حمام تاریخی هم اکنون بصورت آزمایشی بعنوان نمایشگاه تصاویر و اسناد تاریخی شهر سقز دایر است و گردگشران و مهمانان نوروزی علاوه بر بازدید از این مکان تاریخی، از دیدن تصاویر و اسناد تاریخی سقز جویا شدند.

مسجد دو مناره

مسجد دو مناره در اصلی ترین و قدیمی ترین بخش بافت تاریخی شهر در خیابان امام خمینی سقز قرار گرفته است و یکی از مکان های تاریخی دیگر سقز است، عناصر تزئینی این بنا شامل گره چینی آجر کاشی زرد رنگ که معرف سبک هنری دوره افشاریه و زندیه می باشد، این بنا تقریباً نقش های مربع شکل دارد و در ساخت آن از آثاری همانند خشت خام، ملات گل، سنگ های لاشه آجر و چوب استفاده شده است.

شبستان مسجد با ارتفاع ۲ متر و ۸۰ سانتی متر همانند بیشتر مساجد منطقه ای کردستان روی چهار ستون چوبی تقریباً مدور با سرستون چوبی تکیه داده است. در جانب شرق و غرب در امتداد محراب دو مناره آجری بسیار زیبا وجه تسمیه مسجد نیز ساخته شده است، حوضخانه این مسجد در منتهی الیه ضلع جنوبی مسجد مجزا از آن ساخته شده است.

این مسجد منظره زیبایی در شهر سقز دارد و با توجه به اینکه در وسط شهر قرار گرفته دسترسی آسانی را برای گردشگران به وجود آورده است.

حمام و عمارت فیض اله بیگی قلندر

حمام و عمارت تاریخی فیض اله بیگی قلندر از بناهای شاخص شهرستان سقز است که در میانه بافت مسکونی روستای قلندر در فاصله  ۳۵ کیلومتری سقز واقع شده است.

تاریخ ساخت این دو بنا به دوره قاجاریه بر می گردد و به لحاظ داشتن قدمت و دارا بودن ویژگی های معماری سنتی و بومی منطقه در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

عمارت فیض اله بیگی دارای عرصه‌ای به مساحت ۲ هزار  مترمربع و حیاطی بزرگ با آبنما و فضاهای جنبی است که در یک طبقه قرار گرفته و دارای ایوان بلند با ۱۰ ستون چوبی در نمای اصلی است و از جمله تزئینات این بنا می‌توان به تزئینات چوبی و درب و نرده‌ها اشاره کرد.

این ۲ بنا به مرمت نیاز دارند و در حال حاضر وضعیت حمام روستای قلندر مناسب نیست و اگر مرمت های لازم صورت بگیرد می تواند به یکی از پر بازدیدترین مکان های تاریخی سقز تبدیل شود.

قرآن شیخ حسن مولان آباد

قرآن خطی شیخ حسن مولان آباد دارای قدمت بیش از ۳۱۶ سال است و به مرور زمان و بر اثر عوامل مخرب محیطی و نیز مرمت های غیر علمی دچار آسیب های فراوانی شده بود.

قرآن تاریخی روستای مولان آباد از جمله نسخ خطی منحصر بفرد کلام الله مجید است که شامل ۳۰ جزء کامل قرآن بوده و بر روی کاغذ دست ساز آهار زده به ابعاد ٦۰×۴۰ سانتی‌متر و با خط نسخ کتابت شده است.

براساس حواشی صفحه مربوط به سوره  ناس، نام کاتب قرآن رسول بن یحیی بن ملا زکریا است و سرپرست و ناظر کتابت آن شیخ حسن از شیوخ صاحب نام منطقه و ساکن روستای مولان آباد سقز بوده است که تاریخ آغاز کتابت سال ۱۱۱۶ هـجری قمری بوده و در سال ۱۱۲۷ هجری قمری به اتمام رسیده است.

این اثر تنها حاوی متن قرآن نبوده بلکه برخی از مطالبی که به حوزه دانش‌های قرآنی مرتبط است در آن درج گردیده و در کل مجموعه ای شامل متن قرآن، ترجمه فارسی، تفسیر فارسی و عربی است.

در کنار این مکان های تاریخی و بازار بزرگ، شهرستان سقز دارای طبیعت زیبا و مناظر بکری است که در فصل بهار با رویش مجدد طبیعت نمایان می شوند. رودخانه زیبای سقز که شهر را به ۲ قسمت کرده است و وجود پارکهای زنجیره ای در جوار آن، منظره زیبای را به وجود آورده است.

سدهای شهید کاظمی، چراغ ویس، پیست اسکی ، آبشار خورخوره و چندین مکان گردشگری دیگر نیز می تواند به زیبای های این شهر اضافه کند و گردشگران از این مکان ها دیدن کنند.

علاوه بر این مناطق گردشگری سقز دارای چندین روستای گردشگری همچون، ترجان، مولان آباد، پارسانیان، کسنزان و روستاهای اطراف سد شهید کاظمی است که در فصل بهار طبیعت بسیار زیبای دارند.

سقز با بیش از ۲۲۶ هزار نفر جمعیت دومین شهرستان پر جمعیت استان کردستان است که در ۱۹۰ کیلومتری شمال سنندج مرکز این استان قرار دارد.