براساس لغت‌نامه دهخدا، خنداب در اصل کندآب بوده است، به نحوی که جریان رودخانه در این روستا کُند می شده و اصل لغت کُند بوده که به خنداب تبدیل شده است، عامل دیگر برای نام‌گذاری خنداب وجود رودخانه قره‌چای است که در گویش محلی خنداب به معنی قندآب یا آب شیرین بوده است.
این شهرستان دارای ۲ شهر خنداب و جاورسیان و ۲ بخش قره چای و مرکزی، پنج دهستان به نام‌های اناج، سنگ سفید، جاورسیان ، خنداب و دهچال است این شهر تا سال ۱۳۶۸ بخشی از اراک بود که بر اساس تقسیمات کشوری اینک به عنوان شهرستانی مستقل معرفی شده است.
شهرستان خُنداب یکی از شهرستان‌های تازه تأسیس در استان مرکزی ایران است. زبان رایج در خنداب ترکی محلی است که شغل اصلی ساکنان این منطقه کشاورزی و باغداری می‌باشد.
در گذشته‌ای نه چندان دور یک رودخانه به نام قره چای از میان این شهر عبور می‌کرده که به دلایل مختلف، سطح آب زیر زمینی کاهش یافته و به یک رودخانه فصلی تبدیل شده‌است.
پیشینه شهر خنداب
با توجه به محیط مناسب جغرافیایی در این منطقه حداقل از دوره‌های آغاز اسلامی تاکنون در این محدوده شهر مهمی شکل نگرفته است که بیانگر شرایط نامناسب امنیتی در این محدوده بوده است.
وجود دالان طبیعی دشت شراء شرایطی را به وجود آورده است، وجود گروه‌های لر، ترک، فارس در محدوده خنداب مبین مسیر حرکت اقوام و سکونت‌گزینی آنان در این محدوده است.
وجود قلعه و حصار در این منطقه نشانگر وجود نوع زندگی مبتنی بر غارت و دفاع بوده و وجود امامزاده در خنداب و همچنین نوشته دانشمند عالی‌قدر مرحوم ابراهیم دهگان سند تاریخی مستند و گواه روشن بر قدمت تاریخی خنداب است.
مهمترین محصول این منطقه انگور است که به صورت کشمش فرآوری شده و به کشورهای دیگر صادر می‌شود. باغات سیب و گوجه و هلو از دیگر محصولات این منطقه است. همچنین لوبیا، گندم و یونجه کشت می‌شود.
دراین منطقه اکثر باغداران انگور محصولات خود را به صورت تیزاب کشمش می‌کنند و به کارخانه‌های غربال گری و تولید کشمش جهت صادرات به کشورهای دیگر می‌فرستند.
درگذشته دور مردم این منطقه به صورت خود کفا امرار معاش می‌کردند از کشت تمام محصولات صیفی جات، غلات و گندم تا پخت نان و پرورش حیوانات خانگی برای استفاده از لبنیات و گوشت و پشم در گذشته زنان علاوه بر خانه دارو نگهداری حیوانات خانگی به بافتن فرش دستی نیز علاقه می‌ورزیدند اما با گذشت زمان، صنعتی شدن، و ارتقا این بخش به شهرستان فقط در بعضی از مناطق کوچک این شهرستان می‌توان بافت قبلی و زندگی روستایی را مشاهده کرد. این شهرستان هم‌اکنون دارای مراکز عالی و دانشگاهی معتبر نیز می‌باشد.
صنایع دستی خنداب
صنایع دستی شهرستان خنداب شامل صنایع دستی چوبی (معرق، منبت، محرق)، بافت‌های داری و زیراندازها (گلیم گل برجسته و فرش) می‌شود.
جاذبه‌های طبیعی شهرستان خنداب
حمام مصطفوی
حمام «مصطفوی» مربوط به دوره پهلوی اول است و در شهرستان اراک، بخش خنداب، شهر خنداب، محله حصار، خیابان شهید رجایی واقع شده است. حمام مصطفوی توسط سید حاج آقا علی مصطفوی فرزند حاج آقا «محمد مصطفوی» به میراث فرهنگی اهدا شد. حمام تاریخی «مصطفوی» با قدمتی ۲۰۰ ساله، یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان خنداب می باشد.
گرمابه یا حمام عمومی از جمله مکان‌هایی حائز اهمیت در نزد ایرانیان بوده است و این دلیلی بر اهمیت نظافت روح و جسم در تاریخ و فرهنگ ایران به شمار می‌رود.
در طراحی ساختمان حمام‌ها با ایجاد راهرویی پیچ‌درپیچ در حدفاصل دهلیز و ورودی حمام با تعدیل تفاوت دمای سرد بیرون و دمای گرم داخل، مانع از سرماخوردن مراجعان می‌شدند. سقف اتاق‌های حمام، گنبدی شکل و دارای نورگیر است که به وسیله دریچه‌ای بسته می شود در ساخت این حمام به دلیل مقاومت آجر و سنگ از این مصالح استفاده شده است. این حمام تاریخی تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مورد استفاده عموم مردم شهرستان خنداب بوده است، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به کمک خیران و جهاد سازندگی حمام جدیدی ساخته شد و حمام مصطفوی تا سال ۱۳۸۷ که به ثبت ملی رسید، متروکه می‌ماند.
حمام تاریخی مصطفوی به صورت شیفتی اداره می‌شد و چون در زمان‌های گذشته مردم پول چندانی نداشتند در ازای استفاده از حمام به صندوق‌دار گندم و نان می‌دادند.
دره شراء
شراء در نشیب کوههای بلند پرسخاوت دامن گشوده است و بیش از ۸۰ روستای مصفا و حاصلخیز را در خود جای داده است. شراء به معنی شاهراه و در فرهنگ عامیانه مردم منطقه به معنای چراگاه و یا چهار راه می باشد.یکی از مهمترین مراکز توریستی در غرب خنداب در فصل بهار نگارخانه ایست با چشم اندازی بس دلکش و مناسب دارد نزدیک به شهر اراک و شازند در جوار شرقی استان همدان است.
رودخانه قره چای از ابتدای دره شراء تا انتهای آن جریان دارد و تمام سکونتگاه در اطراف آن قرار دارد و این منطقه از لحاظ کشاورزی بسیار مناسب است. در محدوده دشت شرا و خنداب مراکز زیستی و اقتصادی فراوانی بوجود آمده است.
تالاب آق‌گل
این تالاب در روستای قاسم‌آباد شهرستان خنداب بوده، در این روستا تالابی به نام آق گل وجود دارد که فصلی بوده و در اواخر فصل بهار خشک می‌شود، اما در ایام پاییز و زمستان دارای آب است و در گروه تالاب‌های با آب شیرین طبقه‌بندی شده است.
از اختصاصات این ناحیه ورود و توقف پرندگان مهاجر است که ۴۶ گونه از پرندگان ایران در این تالاب زندگی می‌کنند.
باغ‌های خنداب
باغ های مملو از انواع درختان میوه به خصوص هلو انجیری،سیب، هلو انگور، گردو و بادام درختی دره شراء، حد فاصل پل دو آب که روستاهای آباد در مسیر رودخانه دره رود شراء دارد از ابتدای بهار تا پایان فصل پاییز از مناظر دیدنی وستودنی برخوردار است.
چشمه «علی گذر» در ضلع غربی روستای مهرعلیا (مست بالا) در شهرستان خنداب واقع شده که در نزدیکی چشمه یک تخته سنگ با نقش فرو رفته در مرکز آن وجود دارد و برای مردم محلی مقدس است و در ایام بارندگی آب در آن جاری است.
منطقه شکار ممنوع پلنگاب نیز با وسعت ۲۳ هکتار در ۵ کیلومتری شهر خنداب وجود دارد که از نظر منابع آبی غنی و دارای بیش از ۶۰ چشمه وقنات است، در این منطقه ۱۲۶ گونه گیاهی از ۳۰ تیره گیاهی، ۲۷ گونه جانوری و۵۲ گونه پرنده شناسایی شده که حدود ۱۰ درصد پرندگان ایران و ۴۰ درصد پرندگان استان را شامل می شود.
روستای کهن و قدیمی به نام «آدشته» که متشکل از آتش + ده ( آتشکده ) است از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و مذهبی است و بزرگان محلی بر این باورند که نام صحیح و اصیل این روستا آتشکده می باشد و آن نیز اشاره به معبد زرتشتی کهن در این روستا دارد.
کانی‌های باستانی این روستا کوهی به نام کوه گبر و قلعه گبری است که در حال حاضر هنوز هم آثاری ازآن به جا مانده است، این روستا در ۳۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان قرار دارد و دارای آب و هوای سرد کوهستانی است و زبان مردم روستا فارسی است واغلب مردم به شغل کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و عمده محصول تولیدی نیز انگور و میوه است.
خنداب با جمعیت ۵۸ هزار و ۲۶۲ نفر در غرب استان مرکزی واقع شده است و با توجه به ظرفیت‌های خاص منطقه یکی از قطب های کشاورزی و گردشگری طبیعی استان مرکزی به شمار می‌رود.
نظر شما