کاهش خسارات سوانح طبیعی نیازمند برنامه راهبردی منسجم

دکتر فاطمه فلاحتی در گفت و گو با خبرنگار علم و آموزش ایرنا در پاسخ به این سوال که شناسایی، اولویت بندی و تعیین نحوه مداخله در روستاهای در معرض خطر سوانح طبیعی در کشور چه ضرورتی دارد، اظهار داشت: فراوانی سوانح طبیعی همچون سیل، زلزله، ریزش، رانش و غیره در برخی از نقاط روستایی کشور به گونه­ ای است که تداوم حیات اجتماعی اقتصادی ساکنان این مناطق را با نابسامانی و بحران مواجه می­ کند.

وی ادامه داد: روستاها در برابر سوانح و مخاطرات طبیعی آسیب ­پذیری زیادی دارند و هر سال حوادث طبیعی خسارات بسیاری را بر روستاها و اقتصاد کشور تحمیل می­ کند.

عضو هیات علمی پژوهشکده سوانح طبیعی توضیح داد: بند هشت ماده ۲۷ قانون برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران نیز در خصوص شناسایی روستاهای در معرض خطر سوانح طبیعی کشور تحت عنوان «شناسایی روستاهای در معرض خطر سوانح طبیعی برای اجرای طرح های ایمن سازی این سکونتگاه ­ها با همکاری دستگاه های مسئول و مشارکت مردم و نهادهای محلی، به نوعی که حداقل ۳۰ درصد روستاهای در معرض خطر تا پایان اجرای قانون برنامه ایمن سازی شوند»، بر این ضرورت تاکید دارد.

فلاحتی افزود: طبق چارچوب سند سندای می ­توان در خصوص پایش و ارزیابی و درک خطرپذیری سوانح و به اشتراک­ گذاری اطلاعات و نحوه تولید آن به منظور تقویت حاکمیت خطرپذیری سوانح و هماهنگی بین نهادها و بخش ­های مربوطه و مشارکت کامل و هدفمند ذینفعان با هدف کاهش خطرپذیری اقدام کرد و با بهبود دسترسی بلادرنگ به داده ­های قابل اعتماد، از فضا و اطلاعات موجود در محل، از جمله سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) استفاده کرد و با استفاده از نوآوری های فناوری اطلاعات و ارتباطات در راستای تقویت اندازه گیری، جمع آوری، تحلیل و توزیع داده‌ها پیش رفت.

مدیر گروه پژوهشی مخاطرات هیدرولوژیکی پژوهشکده سوانح طبیعی گفت: بنابراین سیستم های پشتیبان تصمیم در مدیریت بحران با مدیریت دانش در ارتباط بوده و مدیران را قادر می‌سازد تصمیم های آگاهانه و علمی­ تری بگیرند. برای این منظور باید اطلاعات کافی در مورد وضعیت موجود، اقدامات لازم و اولویت انجام آن­ها به منظور اتخاذ تصمیم صحیح وجود داشته باشد تا با تکیه بر اطلاعات مکانی و توصیفی موجود و انجام تحلیل ­های مورد نیاز، امکان تصمیم­ گیری ­های صحیح فراهم شود.

فلاحتی تاکید کرد: برای نخستین بار طرح ملی «شناسایی، اولویت بندی و نحوه مداخله در روستاهای درمعرض خطر سوانح طبیعی» در سطح روستاهای کل کشور، در پژوهشکده سوانح طبیعی اجرا شد.

وی افزود: در این طرح پس از تعیین معیارها و شاخص‌های موثر در ارزیابی مخاطرات اولویت دار در سطح کشور (زلزله، سیل، حرکات دامنه ­ای (زمین ­لغزش و رانش، خزش، سنگ افتان، فرونشست و فرو چاله و ماسه­ های روان) و اخذ اطلاعات مرتبط با روستاها از بنیاد مسکن استان‌ها و مدیریت بحران استان‌ها و نیز نقشه ­های مبنا از دستگاه‌های متولی، کل اطلاعات توسط یک گروه متشکل از کارشناسان مطالعات محیطی– اکولوژیکی (زمین شناسی و ژئومورفولوژی، اقلیم‌شناسی و هیدرولوژی)، علوم اجتماعی و برنامه ­ریزی روستایی تلفیق و بر اساس تحلیل چندمخاطره ­ای، فهرست روستاهای دارای ریسک بالای چند مخاطره هم زمان در سطح کشور به عنوان روستاهای اولویت اول برای بازدید و ارائه راهکارهای کاهش خطر مشخص شد.

عضو هیات علمی پژوهشکده سوانح طبیعی خاطرنشان کرد: در گام بعد هزار و ۳۳۰ روستای اولویت دار از نظر مخاطره در ۳۱ استان، توسط متخصصان حوزه های مختلف مورد بازدید میدانی و ارزیابی دقیق خطر قرار گرفت که فرم های ارزیابی میدانی به منظور برداشت یکسان و جامع اطلاعات توسط متخصصان مراجعه کننده برای بازدید میدانی با تشکیل جلسات کارشناسی و جمع بندی نظرات کارشناسان خبره در زمینه مخاطرات و مدیریت ریسک برای نخستین بار در کشور با رویکرد مدیریت چندمخاطره­ ای طراحی شد.

وی گفت: همچنین با طراحی و استقرار سامانه اطلاعات مکانی پایش و ارزیابی سکونتگاه های روستایی در معرض خطر، بر بستر وب­ جی‌آی‌اس (WEB GIS) همزمان با انجام بازدید روستاهای مورد اشاره، اطلاعات برداشت شده طبق فرم های برداشت میدانی در سامانه بارگذاری شد و با توجه به ویژگی های این سامانه از قبیل طراحی در محیط اوراکل، تعریف سطح دسترسی برای ذینفعان مختلف از سطوح ملی تا سطوح محلی، امکان به روز رسانی اطلاعات، دارابودن ماژول های مختلف، گزارش­ گیری، تحلیل مکانی مخاطرات و تولید نقشه­ های موضوعی و ترکیبی، بهره­ گیری از آن به عنوان سیستم پشتیبان تصمیم در تمامی مراحل مدیریت بحران، قبل، هنگام و پس از سانحه، در سطح کشور امکان­پذیر است.

مدیر گروه پژوهشی مخاطرات هیدرولوژیکی پژوهشکده سوانح طبیعی تاکید کرد: افزایش و تکمیل اطلاعات مورد نیاز در تحلیل های مرتبط با ارزیابی­ های ریسک همزمان با ورود اطلاعات برداشت شده در بازدید میدانی از سایر روستاهای درمعرض خطر کشور و نیز به روز رسانی اطلاعات­، به افزایش توانمند سازی جامعه درخصوص مدیریت ریسک سوانح طبیعی و افزایش سرعت و دقت در تجزیه و تحلیل اثرات، تصمیم ­گیری ­های مدیریتی و درنتیجه کاهش هزینه ­های بازسازی و بازتوانی منجر می شود.

وی اعلام کرد: در راستای ایجاد قابلیت ثبت برخط اطلاعات مورد برداشت در این سامانه، سیستم اپلیکیشن موبایل سکونتگاه های روستایی در معرض خطر نیز طراحی و بهره برداری شد.

به گزارش ایرنا، ایران در حالی ۶ درصد تلفات بلایا و سوانح طبیعی جهان را به خود اختصاص داده است که فقط یک درصد جعیت جهان را دارد و بر اساس مطالعات جهانی، خطر خسارات و زیان های اقتصادی ناشی از حوادث و بلایا در ایران سالانه به طور متوسط پنج میلیارد دلار است و با توجه به امکان وقوع ۵۳ مخاطره جزو ۱۰ کشور حادثه خیز جهان و چهارمین در آسیا است.

۵۳ مخاطره یا حادثه طبق سند راهبرد ملی مدیریت بحران ایران شناسایی شده اند که ۱۴ مخاطره اولویت‌دار آتش سوزی (جنگل ها و مراتع - صنعتی و ساختمانی)، آفات نباتی و بیماری های دام، طیور و آبزیان،  آلودگی هوا،  ازدحام جمعیت، بیابان‌زایی، بیماری‌های فراگیر انسانی، حرکات دامنه ای، حوادث حمل ونقل جاده ای، خشکسالی، زلزله، سیل، فرونشست زمین، گردوغبار و طوفان گردوخاک و موج سرما هدف‌گذاری شده اند که بسته به نیاز و با مخاطرات نوظهور احتمالی، قابلیت به‌روزرسانی دارد.