«بدون قرار قبلی» و یادآوری معناگرایانه مهر وطن

به گزارش ایرنا، وطن، اولین گهواره شیرخوارگی و آخرین بستر آسودگی انسان است. آنچه در این ۲ قطب زندگی می‌گذرد، هرجای جهان که باشد، هرگز نمی‌تواند تعلق قلبی و روحی انسان را با مام وطن بگسلد؛ زیرا که ریشه‌های او همین جاست و ریشه که گسسته شود، زندگی دیگر زندگی نیست.

همان‌جا که مولانا آواز غمگین نی را نفیر دورافتادگان از وطن می‌داند، همان‌جا نهایت کلام ادا شده است. انگار این پیوند عرفانی، با اولین پرتو خورشید وطن بر جان انسان جاری می‌شود و با اولین جرعه آب او در رگ‌ها جریان می‌یابد و خاکش...  خاکش را نمی‌توان به راحتی سرود؛ همان گوهری است که انسان را از آن سرشته‌اند.

عشق به سرزمین، مفهومی است که کهنه نمی‌شود. در قدیمی‌ترین اشعار، تا آثار شاعران معاصر، حکایت‌های گذشته تا به امروز و هرآنچه در طول تاریخ بر انسان گذشته، رد پای این عشق هویداست. از انگیزه سرایش شاهنامه تا درون مایه قصه‌هایش و علت بسیاری از ایستادگی‌ها، شهادت‌ها و فداکاری‌های تاریخ زندگی بشر، همین عشق به سرزمین است و این موضوع، همواره حرف برای گفتن دارد.

شاید همین وابستگی به هویت‌ها و ریشه‌ها است که تماشاگران «بدون قرار قبلی» را با چشم نمناک و حال دگرگون از سالن سینما بدرقه کرد.

این فیلم داستان پزشکی است که بعد از ۳۰ سال به همراه فرزند ۶ ساله خود که مبتلا به اوتیسم است، به ایران باز می‌گردد تا در مراسم خاکسپاری پدرش شرکت کند. او هرگز پدرش را ندیده و به دلیل بی‌تفاوتی او نسبت به دخترش در همه این سال‌ها از او دلخور است. اما سفرش به ایران و حضورش در زادگاه خود، لمس خانه و وسایلی که متعلق به پدرش است و مواجهه با ارثیه عجیبی که برای او به یادگار گذاشته است، یاسمین را به شناخت عمیق‌تری از پدر می‌رساند.

پدر یاسمین به هنرهای ایرانی مانند سفالگری و ساخت کاشی مشغول بوده است. این هنر اجدادی آن‌هاست و در قسمتی از فیلم مشخص می‌شود که بخشی از کاشی‌های حرم امام رضا (ع) را نیاکان یاسمین ساخته‌اند. این‌ موارد قرار است عمق تعلق یاسمین به این فرهنگ و آب و خاک را نشان دهد.

شعیبی در فیلم جدید خود به زیبایی با استفاده از نمادها، بی‌قراری در هجران وطن و آرامش در مکان‌هایی که هویت انسان را شکل می‌دهد به نمایش می‌گذارد. پدر و مادر یاسمین، می‌توانند نمادی از دوراهی و تشویش ذهنی انسانی باشند که در مهاجرت به سر می‌برد و یکی او را به سمت وطن و هویت اصلی‌اش می‌خواند و دیگری او را به زندگی در کشوری با امکانات بیشتر و بهتر تشویق می‌کند. اینکه در نهایت کدامیک پیروز می‌شود، مسلما در هر انسان متفاوت است اما موضوع غیرقابل انکار این است که حال خوش حقیقی، برای هرکس در دل سرزمین او رقم می‌خورد؛ همانطور که فرزند یاسمین در مواجهه با هرآنچه که نمادی از مدرنیته محسوب می‌شود و هویت ایرانی ندارد واکنش عصبی دارد اما نسبت به سفر با قطار، بازی در کنار حوض، خوابیدن زیر کرسی، حرم امام رضا(ع) و هر آنچه که حال و هوای ایرانی دارد روی خوش نشان می‌دهد.

فرزند یاسمین به دلیل بیماری‌اش توانایی حرف زدن ندارد. در تمام فیلم، او با کودکش به زبان آلمانی حرف می‌زند اما در نهایت این کودک چند کلمه به زبان فارسی می‌گوید و بدین ترتیب، تک تک عناصر و اتفاقات فیلم همراستا و با یک مضمون هستند.

بازیگران این فیلم، پگاه آهنگرانی، الهام کردا، مصطفی زمانی، و صابر ابر نیز با بازی روان و واقعی خود عمق ارتباط مخاطب با این فیلم را دوچندان می‌کنند و همه این موارد در کنار هم، «بدون قرار قبلی» را تبدیل به اثری خوب کرده است.

فروش بلیت فیلم‌های جشنواره فیلم فجر به صورت برخط از طریق سامانه‌های بلیت‌فروشی "ایران‌تیک" ، "سینماتیکت" و "گیشه هفت" برای شهروندان سمنانی امکان‌پذیر است.

برای اطلاع از ساعت و روز پخش فیلم های چهلمین جشنواره فجر در سینما یادمان سمنان اینجا و برای اطلاع از ماجرا و داستان هر فیلم اینجا را کلیک کنید.

بهره گیری درست کارگردان «بدون قرار قبلی» از موسیقی و فرهنگ فولکلور خراسان

یکی از بازیگران پیشکسوت تئاتر استان سمنان، بعد از تماشای «بدون قرار قبلی» به خبرنگار ایرنا گفت: من به سختی فیلمی را می‌پسندم اما این فیلم خیلی به دلم نشست.

احمد مرادی حقیقی بیان کرد: شعیبی در «بدون قرار قبلی» به خوبی از موسیقی و فرهنگ فولکلور خراسان هرچند کوتاه اما تاثیرگذار استفاده می‌کند و می‌تواند در روح و جان مخاطب اثر بگذارد.

وی افزود: بازی‌ها و ساخت این فیلم عرفانی بسیار روان و ساده است و مضمون بازگشت به هویت نیز به زیبایی به تصویر کشیده می‌شود.

مرادی حقیقی بیان کرد: نگران بودم که نکند انتهای فیلم به سمت معجزات اغراق‌آمیز برود که اکنون در ذهن مردم جایگاهی ندارد، اما تاثیر حرم بر یاسمین و فرزندش با ظرافت و واقعی پرداخته شده است و فیلم پایان زیبایی دارد.

«بدون قرار قبلی» احساس تماشاگران را برانگیخت

یکی از روزنامه‌نگاران استان سمنان نیز پس از پایان فیلم به خبرنگار ایرنا گفت: خیلی از این فیلم تاثیر گرفتم. گویی با دین این فیلم دلتنگ وطنم شدم با وجود اینکه در آن زندگی می‌کنم.

مرتضی دهرویه با بغض ادامه داد: وقتی حرم امام رضا (ع) را نشان داد، همه خاطراتم از این مکان، از کودکی تا به حال از مقابل چشمانم گذشت و انگار همه وجودم را آنجا حس کردم و... (بغضش شکست و دیگر ادامه نداد)

«بدون قرار قبلی»، ایرانی‌ترین فیلم جشنواره 

کارشناس مسئول امور سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان نیز درباره این فیلم به خبرنگار ایرنا گفت: ایرانی‌ترین فیلم چهلمین جشنواره فجر تا کنون «بدون قرار قبلی» است.

امیر رسولیان بیان کرد: شعیبی این فیلم را با استفاده از عناصر فرهنگی کشور تولید کرد و به همین دلیل، بیشتر تماشاگران از افراد متخصص تا مخاطبان عام، این فیلم را پسندیدند.

وی افزود: این فیلم قصه ما است. گرمی خانواده، هویت ایرانی و فداکاری‌هایی که مختص ایران است و هر ایرانی هرجای دنیا که باشد با آن ارتباط برقرار می‌کند و شعیبی برخلاف باقی کارگردانان دیگر، از روش‌های بومی برای جذب مخاطب استفاده کرد.

کارشناس مسئول امور سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان سمنان گفت: سنت‌ها، خاک و سفال، اعتقادات مذهبی و خانواده ایرانی در این فیلم به سادگی نمایش داده می‌شود؛ به طور مثال، در صحنه‌ای که یاسمین ماجرای طلاق خود را تعریف کرد و از بی‌وفایی همسرش گفت که به دلیل افسردگی او و فرزندش را ترک کرده است، ناگهان باران گرفت و دخترخاله او برای کمک به همسرش به حیاط رفت و بدین ترتیب تفاوت جنس ارتباط‌ها در ۲ خانواده نشان داده شد.

رسولیان بیان کرد: این فیلم به تماشاگران یادآوری کرد که چقدر زندگی با هویت واقعی، در حال انسان تاثیرگذار است. اما کاش این فیلم بیشتر مورد توجه مخاطبان قرار می‌گرفت چون قطعا بیشتر افراد با آن ارتباط برقرار می‌کنند.

انتقاد بعضی تماشاگران اغراق‌های «بدون قرار قبلی»

یکی از تماشاگران نیز از تماشای این فیلم ناراضی بود و به خبرنگار ایرنا گفت: من فیلم را دوست نداشتم چون شعارزده و کلیشه‌ای بود و می‌خواست به مخاطب القا کند که زندگی در خارج از کشور بد است و فقط زندگی در ایران می‌تواند حال خوبی به انسان بدهد.

محمد رضایی گفت: من علاقه زیادی به حرم امام رضا (ع) و کشورم دارم اما این فیلم اغراق شده و غیرواقعی بود و بر من تاثیری نداشت.

«بدون قرار قبلی» جای خالی فیلم‌های معناگرا در سینمای امروز ایران را پر کرد

یکی از فیلمسازان انجمن سینمای جوانان استان سمنان نیز به خبرنگار ایرنا گفت: «بدون قرار قبلی» را می‌توان فیلمی برای خاک ایران با چاشنی عرفان دانست که حتی اگر به جای مشهد و حرم امام رضا(ع) ، شهری تاریخی و یا شهری با مقبره‌های عرفای ایرانی نیز محوریت قرار می گرفت باز هم مفهوم خود را منتقل می‌کرد اما انتخاب یک شهر مذهبی تاثیرگذاری آن را بیشتر کرده است.

ایرج فرمانی بیان کرد: از ابتدای فیلم حضور یک پدر به عنوان شخصیتی مهم و اثرگذار حس می‌شود با آنکه تا پایان فیلم تصویری از او نمی‌بینیم و هر بیننده‌ای رفته رفته در ذهن خود چهره پدر را تصور می‌کند؛ این پدر می‌تواند نمادی از ایران باشد که هویت مردمش را شکل داده است و آنان را از هرجای دنیا به خود می‌خواند.

وی افزود: از آغاز فیلم با موسیقی فولکلور و تیتراژی که با خط نستعلیق به معرفی عوامل فیلم می‌پردازد تا دستی که خاک از زمین بر می‌دار، بیننده را برای دیدن فیلمی با موضوع وطن و دلبستگی‌های عمیق آن آماده می‌کند.

فیلمساز انجمن سینمای جوانان گفت: در ابتدای فیلم الکس، فرزند یاسمین، که مبتلا به اوتیسم است، مدام بی‌قراری می‌کند؛ حتی وقتی سوار هواپیما به سمت ایران حرکت می‌کند نیز این بی‌قراری به چشم می‌خورد تا اینکه اولین خنده او را زمانی می‌بینم که سوار بر قطار به سوی مشهد، که زادگاه اصلی مادرش است می‌رود.

فرمانی بیان کرد: این کودک در آلمان بسیار بی‌قرار است اما زمان‌هایی که در حیاط خانه قدیمی اجدادی‌اش با معماری ایرانی به همراه کودکانی از اقوام خود بازی می‌کند آرامش می‌گیرد و حالش بهتر است، همچنین نشستن زیر کرسی، گل‌های شمعدانی، خوردن انار به عنوان میوه‌ای ایرانی نیز باعث آرامش او می‌شود که همه این‌ها نشانه‌گذاری در فیلم است.

وی افزود: او وقتی ماکت یک شهرک مدرن را روی میز کار یکی از شاگردان پدربزرگش می‌بیند، شروع به تخریب آن می‌کند و همان زمان پیرمردی بر سر کارگرانی که در کنار خانه قدیمی او در حال ساخت و ساز ساختمان های بلندمرتبه هستند فریاد می زند، زیرا مدیر آن پروژه عمرانی به دنبال راهی است که خانه پیرمرد را که معماری ایرانی دارد خراب کند و جای آن هتل بسازد.

نشانه‌گذاری و نمادپردازی‌های متعدد

فرمانی ابراز داشت: همه این صحنه‌ها  نشانه‌هایی دارد که نه تنها به ما می‌گوید ایران و فرهنگ ایرانی آن باعث آرامش مردم این سرزمین است، بلکه در پس آن به ما گوشزد می‌کند که از این فرهنگ غنی در حال دورشدن هستیم.

وی افزود: در یکی از صحنه‌ها، عروسک مورد علاقه‌ الکس، که لحظه‌ای از خود جدا نمی‌کند، شباهت زیادی به شتر دارد. در صحنه‌ای که او در بیابان گله شتر می بیند، عروسکش را کنار می گذارد و به تماشای شیرخوردن بچه شتر می‌نشیند که خود نمادی از ثروت وطن است.

این هنرمند فیلمساز بیان کرد: همچنین خاطراتی که دخترخاله یاسمین از کودکی‌ او می‌گوید و بسیاری از نشانه‌های ایرانی در فیلم بر دل می‌نشیند؛ در این فیلم، کودکی که تنها با بازی تبلت آرام می‌شود، وقتی به سرزمین اصلی خود بازمی‌گردد، تنها با عناصر ایرانی و در آخر فیلم با دویدن در صحن حرم امام رضا(ع) به رهایی او از بی‌قراری اشاره می‌کند.

وی افزود: «بدون قرار قبلی» به فرهنگی ریشه دار در دل تک تک ایرانیان از هر قشری اشاره دارد و به عده ای که می‌گویند تنها امام رضا(ع) متعلق به آن‌هاست گوشزد می کند که این فرهنگ و علاقه از آن همه ایرانیان با هر عقیده و در هر جای دنیا است.

فرمانی بیان کرد: فیلم‌های معناگرا مدتی در سینمای ایران در معرض توجه کارگردانان قرار گرفت اما بعد کمرنگ‌تر شد. اکنون پس از چند سال «بدون قرار قبلی» می‌تواند به عنوان نمونه‌ای خوبی از این دست فیلم‌ها مانند «خیلی دور خیلی نزدیک» باشد.