گزینه های جایگزین در برجام، مهر تاییدی بر شکست رویکرد بایدن

جمهوری اسلامی ایران در مورد از سرگیری مذاکرات احیای برجام عجله ندارد و اعلام کرده است در اولین فرصتی که تشخیص بدهد گفت وگو ها را شروع می کند. برخی تحلیلگران غربی اعتقاد دارند ایران توانسته است خود را با شرایط سازگار کند و با پشت سرگذاشتن اوج قله فشار حداکثری اکنون چندان علاقه ای به احیای همان توافق برجامی که ممکن است هر دولتی در کاخ سفید بتواند آن را نقض کرده و منافع ایران را نادیده بگیرد، ندارد.

از طرف دیگر کاخ سفید به شدت در زمینه اجرای دوباره توافق هسته ای ۲۰۱۵ با ایران، بی تابی می کند. دولت بایدن سعی دارد به گونه ای کار توافق با ایران را نهایی کند تا با آسودگی بیشتری نیرو هایش را از خاورمیانه خارج کند و تمام تمرکز خود را به تقابل با چین و شرق آسیا معطوف سازد.

دولت آمریکا در این چارچوب سعی دارد از حربه های گوناگونی بهره ببرد؛ رسانه های جریان ساز غربی یک روز به واژه «به زودی» در سخنان «حسین امیر عبداللهیان» وزیر امور خارجه کشورمان حساس می شوند و مدتی با آب و تاب به آن می پردازند؛ اندکی بعد جریان سازی در مورد اعلام پیش شرط آزادی منابع مسدود شده از سوی تهران به صدر خبرها و تحلیل ها تبدیل می شود و سپس خبر رایزنی آمریکا با مقام های آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر می شود. همه این اقدامات در جهت تحت فشار قرار دادن ایران در افکار عمومی جهان صورت گرفته است. پس از این  تحولات واشنگتن دست به کار می شود و نمایندگان اتحادیه اروپا را به تهران گسیل می کند تا ایران را برای بازگشت بر سر میز مذاکره وین متقاعد سازند.

دراین شرایط نیز اما پیام های متناقضی از ایالات متحده صادر می شود. این اقدامات آمریکا درحالی صورت می گیرد که «آنتونی بلینکن» وزیر امورخارجه این کشور و «رابرت مالی» نماینده ویژه کاخ سفید در امور ایران از نامحدودنبودن دوره انتظار واشنگتن برای بازگشت تهران به توافق و بسته شدن پنجره مذاکراتی سخن می گویند. همزمان دولت آمریکا به صورت تلویحی از بررسی دیگر گزینه های خود در صورت شکست در احیای برجام سخن گفته است. در همین ارتباط رابرت مالی هفته گذشته به عربستان سعودی، امارات و قطر سفر کرد و با مقام های ارشد این کشورها در  زمینه سیاست های هسته ای ایران و  گزینه های مطلوب در صورت ناکام ماندن تلاش ها برای احیای برجام به رایزنی پرداخت و سپس موضوع بررسی های بیشتر کاخ سفید مطرح کرد. از طرف دیگر رژیم صهیونیستی با جنجال آفرینی از فعالیت های ایران، از آماده سازی یک برنامه جایگزین یا «Plan B» در صورت شکست تلاش های واشنگتن موج رسانه ای را به راه می اندازد. نخست وزیر رژیم صهیونیستی در همین حین از آمادگی برای انجام اقدامات سخت علیه ایران سخن می گوید.

این اظهارات درحالی بیان می شود که تحلیلگران چنین واکنشی را تخریب کننده جریان دیپلماسی ارزیابی می کنند زیرا اعتقاد دارند صحبت کردن از پلن بی از سوی سران این رژیم یا مقام های کاخ سفید باعث می شود که ایران هم به فکر تدارک برنامه های جایگزین برای خود باشد و به همین دلیل مسیر حل تنش پیچیده تر می شود.

کارشناسان، واکنش «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را که در کل گزینه جایگزین یا همان پلن بی را منتفی دانست، در همین چارچوب و باهدف مخالفت با پیچیده کردن شرایط ارزیابی می کنند. «بلومبرگ» در همین ارتباط نوشت آمریکا پلن بی در مورد ایران ندارد. طبق این گزارش، دریافت پاسخ «نه» از طرف ایران، جو بایدن را واداشت تا دوباره همان رویکرد «باراک اوباما» را که در دوره مذاکرات برجامی از جمله «همه گزینه ها روی میز است» استفاده می کرد، تکرار کند.

گزارش روزنامه «واشنگتن پست» نیز تصریح دارد که جو بایدن گزینه واقع بینانه ای را برای قانع کردن ایران ندارد. نویسنده این گزارش آورده است: رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران چند روز قبل اعلام کرد که دولت جدید ایران علاقه‌ای به بازگشت به مذاکرات وین نشان نمی دهد پس تیم بایدن بر روی طرح دیگری کار می کند.

واشنگتن پست اعتراف کرد که از همان ابتدا بعید بود که دولت آمریکا بتواند ایران را به دست کشیدن از تمام پیشرفت‌ های هسته‌ ای در مقابل لغو محدود تحریم‌ها متقاعد سازد زیرا این هدفی واقع‌بینانه نبوده است. نکته مهم گزارش اما مطرح کردن این موضوع است که دولت بایدن گزینه واقع بینانه ای را برای حل این پرونده ندارد.

تارنمای نشریه «نشنال اینترست» اعتقاد دارد مسائل پیش آمده در مورد برجام از پیامدهای سیاست های هزینه‌زای دولت ترامپ بوده است. طبق تحلیل، این ایالات متحده در زمان ریاست جمهوری جو بایدن است که باید آنچه را که ترامپ انجام داده بود تغییر دهد. به طور قطع خنثی کردن خسارت‌های دولت ترامپ تنها با امضای یک فرمان اجرایی از سوی بایدن امکانپذیر نیست. موانع سیاسی داخلی زیادی وجود دارد که بایدن باید آنها را پشت سر بگذارد، به ویژه آنکه دولت قبل در واشنگتن با ایجاد دیوار تحریمی و زدن برچسب های حقوق بشری و تروریستی به تحریم های هسته ای در عمل کار دولت بایدن را سخت کرد.

تحلیل این مرکز پژوهشی تصریح دارد البته دولت بایدن هم با افزایش انتظارات و تلاش برای اضافه کردن تعهدات ایران در حوزه های فراتر از موضوع هسته‌ای، این پرونده را برای خود پیچیده تر کرد. همه این مسایل در حالی رخ داده است که به نوشته این نشریه، ایران به دولت آمریکا در مورد رعایت مفاد هر توافقی در دولت های بعدی بی اعتماد است.

نشنال اینترست در این شرایط در مورد کارآیی و پیامدهای گزینه های جایگزینی که مقام های آمریکایی و اسراییلی از آن سخن گفته اند، آورده است اگر منظور آن ها اقدامات پنهانی علیه ایران باشد، این یک شکست برای دولت بایدن خواهد بود که برخلاف همه وعده هایی که داده بود، نتوانست از طریق مذاکره به اهداف خود برسد.