این تبعات در زمینه های گوناگون اعم از ارائه خدمات از سوی ادارات و بانک ها، دورکاری کارکنان، محدودیت ترددهای درون شهری و برون شهری، ممنوعیت برگزاری مراسم و میهمانی، اجباری شدن ماسک در ادارات، شیوه آموزش دانشگاه ها و مدارس، محدودیت ساعتی برای فعالیت اصناف و بازاریان و نظایر آن خود را نشان داد.
برای مهار جدی این بیماری، از ابتدای آذر ۱۳۹۹ طرح جامع هوشمند محدودیت‌های کرونایی از سوی کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا اجرا شد که در مرحله اول، دو هفته اعمال شد و با تغییر وضعیت قرمز برخی شهرهای ایران به وضعیت نارنجی، برخی محدودیت ها تغییر پیدا کرد. پس از اجرای طرح مذکور نحوه اجرای محدودیت ها برای هر استان و شهری بر اساس آمار وضعیت شیوع بیماری متفاوت اعمال می شود.
برای تحقق محدودیت‌های کرونایی، تصمیماتی از جمله درباره ارایه خدمات الکترونیکی از سوی ادارات و بانک ها و همچنین دورکاری کارکنان گرفته شد تا مانع تجمع مردم شود؛ با این حال این تصمیمات دارای آثار دوگانه در زندگی اجتماع داشته و در برخی زمینه ها همچنان ادامه دارد.
۱- ارایه خدمات الکترونیکی از سوی ادارات و بانکها
انجام کارهای مختلف بانکی از جمله برداشت پول از حساب و واریز آن به حساب دیگری، کارت به کارت کردن، افتتاح و بستن حساب، رفع اشکال کارت بانکی و تمدید تاریخ به دلیل انقضای کارت های عابر بانک، دریافت کارت هدیه و عابربانک، پرداخت اقساط وام، خرید شارژ، پرداخت قبوض، گرفتن سفته های بانکی، انجام کارهای مربوط به دریافت وام بانکی، حضور برای ضمانت وام بانکی و انواع و اقسام مراجعات به دلایل گوناگون به شعب، بانک موجب می شود مشتریان به بانکها مراجعات متعددی داشته باشند. در صورت الکترونیکی شدن خدمات بانکها، فرصت مناسبی برای کاهش مراجعات حضوری به آنها ایجاد خواهد شد.
علاوه بر بانکها، مردم برای گرفتن مجوزهای مختلف کاری به دستگاه‌های اجرایی گوناگون از جمله شهرداری‌ها، اداره ثبت(احوال و اسناد)، دفاتر حقوقی و قضایی، شوراهای حل اختلاف، دادگستری و سایر ادارات مراجعات حضوری متعددی دارند که با وجود بحران کرونا، اهمیت و ضرورت تحقق دولت الکترونیک و ارائه خدمات الکترونیکی بیش از پیش احساس می شود.
اگر بانکها چند سالی است در رقابت با هم برای جذب مشتری و سرمایه بیشتر، اقدام به ایجاد زیرساخت های لازم برای پیاده سازی و ارائه خدمات الکترونیکی کرده اند؛ ولی باید بر این واقعیت اذعان داشت که علاوه بر تایید نقاط قوت ارائه خدمات اینترنتی و الکترونیکی از سوی بانکها و برخی از دستگاه‌های اجرایی نمی توان از نقاط ضعف آن چشم پوشید.
با وجود مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور، محدودیت های اعمال شده در چند ماه اخیر و اعمال محدودیت دو هفته ای (اول آذر ماه ۱۳۹۹) مزید بر علت شده و تبعات مثبت و منفی متعددی در پی داشته است.
ستاد ملی مقابله با کرونا در راستای اجرا و اعمال محدودیت های کرونایی با تاکید بر گسترش دولت الکترونیک همواره تاکید داشته است که تا حد امکان از ارایه خدمات حضوری و کشاندن مردم به ادارات و نهادها خودداری شود و با این هدف دستگاه‌های اجرایی و بانکها را نسبت به تامین و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌سازی و ارایه خدمات الکترونیکی موظف کرده است.
اثرات مثبت ارایه خدمات الکترونیکی از سوی ادارات و بانکها
ارایه خدمات الکترونیکی از سوی ادارات و بانک ها، اثرات مثبتی داشته که در ادامه به بخشی از مهمترین آنها اشاره شده است.
- الزام دستگاه های اجرایی به ارایه خدمات دولتی به صورت الکترونیکی و غیرحضوری، زمینه‌های تحقق دولت الکترونیک را فراهم کرده است که حرکت به سمت اقتصاد هوشمند، تسهیل روند ارایه خدمات و کاهش حجم مراجعات حضوری را موجب می شود.
- تحقق دولت الکترونیک می تواند فصل نوینی در ارایه خدمات، نوع حکومت داری، ارتقای مشاغل و فناوری های جدید، کاهش هزینه ها، ارتقای بهره وری و در یک کلام توسعه چند وجهی فراهم کند و الزام هایی از جمله توسعه زیرساخت ها، تکمیل بانک های اطلاعاتی، اتصال سامانه ها و گسترش سطح دسترسی به اینترنت و خدمات الکترونیک را به همراه دارد.
- ارایه درست خدمات الکترونیکی و تحقق دولت الکترونیک، موجب می شود، هزینه تعاملات میان مردم و حکومت و نیز میان سطوح مختلف حکومتی کاهش یابد. این درحالیست که تجربیات سال های اخیر نشان داده است که دسترسی مردم به اطلاعات دولتی از طریق شبکه، هزینه دولت ها را به طور قابل توجهی کاهش داده است.
- اقبال مردم به سامانه‌های خدمات رسان برخط برخلاف گذشته افزایش یافته است و درصد بالایی از مشترکان در دوران کرونا قبوض خود را به شکل آنلاین پرداخت کرده و با این اقدام، از چاپ و توزیع حجم بالای قبض کاغذی جلوگیری کرده اند.
- بیشتر خدمات بانکی از جمله انتقال وجه نقد، پرداخت قبوض، خرید شارژ و سایر خدمات از طریق خدمات الکترونیکی و بدون مراجعه به شعبه قابل انجام هستند.
- سقف صدور کارت هدیه و سقف مجاز انتقال وجه کارت به کارت (شتابی و درون بانکی) از طریق درگاه‌های اینترنتی و خودپردازها در هر شبانه روز افزایش یافته است.
- امکان تمدید تاریخ انقضاء کارت‌های بانکی بدون نیاز به مراجعه حضوری مشتری تا پایان سال ۹۹ و به مدت یک سال بلامانع شده و اقدامات لازم برای احراز هویت غیرحضوری در امور مختلف و اطلاع‌رسانی به مشتریان صورت می‌پذیرد.
- محدودیت های ناشی از شیوع ویروس کرونا می‌تواند به عنوان فرصتی برای آزمون و خطا در بانکداری الکترونیک واقعی تلقی شده و تهدید ایام کرونا را به فرصتی برای جهش سیستم بانکی، کاهش شعب و در نهایت اجرای واقعی بانکداری الکترونیک تبدیل کند.
- قرار گرفتن به موقع خدمات اداری در اختیار ارباب رجوع و بالا رفتن راندمان کار ادارات .
- کاهش ارتباط مستقیم بین ارباب رجوع و کارمندان، تسهیل و سرعت دهی در امور، کاهش فساد اداری و شفافیت امور را در پی خواهد داشت.
- بهبود روند و فرآیند خدمات دهی به ارباب رجوع در ادارات
- انجام کار اداری بهصورت الکترونیکی ازسوی ارباب رجوع موجب کاهش تردد در ادارات می شود.
- کاهش رفت و آمدهای شهری، حجم ترافیک و همچنین خلوت شدن وسایل حمل و نقل عمومی.
آسیب‌های ارائه خدمات الکترونیکی از سوی ادارات و بانکها
- ضعیف بودن زیر ساخت های اینترنتی از جمله ضعیف بودن سرعت پهنای باند و قطع و وصل شدن های مداوم اینترنت موجب شده، انجام کارهای بانکی و اداری به صورت اینترنتی با مشکلات عدیده ای مواجه شود. از زمان ورود به سیستم اینترنت بانک، برای انجام یک کار بانکی و برقرار شدن ارتباط و انجام مراحل مختلف تا پایان و به سرانجام رسیدن یک کار بانکی مدت زمان زیادی را می طلبد و این نگاه خوشبینانه ای است که می توان به انجام یک کار بانکی به صورت غیر حضوری داشت. در مقابل، برخی مواقع در مراحل مختلف و حتی مراحل پایانی کار از سرعت اینترنت کاسته شده و یا ارتباط اینترنتی قطع می گردد که می بایست مجددا تمام مراحل از ابتدا تا انتها تکرار شود که باعث سردرگمی، کلافگی و به هم ریختگی فرد می شود. ارباب رجوع نیز بیشتر مواقع برای انجام کار اداری خود به صورت الکترونیکی با چنین مشکلاتی روبروست.
- مقاومت برخی دستگاه‌های اجرایی و اداری در ارائه خدمات به شکل الکترونیکی و ترجیح انجام کار به شیوه سنتی به دلیل داشتن توصیه نامه ارباب رجوع (پارتی بازی کردن)، دریافت هدیه از ارباب رجوع بابت تسریع کار و ... ( نقطه مقابل اثرات مثبتی چون طی شدن فرآیند کار به صورت سالم، شفافیت در انجام کار و کاهش فساداداری)
- افزایش کارمزدهای بانکی از قبیل انتقال کارتی و حسابی یکی از موارد منفی محسوب می شود، در صورتی که در سیستم بانکی باید کارمزدها حذف و یا از میزان آن کاسته شود تا اشتیاق و استقبال مردم را برای انجام امور بانکی به صورت غیر حضوری فراهم آورد و این افزایش کارمزد به رغم نارضایتی مشتریان همچنان اعمال می شود.
- کاهش شعبه های بانکی و نیروی انسانی شاغل در بانک ها موجب ازدحام مردم در شعب دیگر شده است.
- هنوز عده کثیری از افراد جامعه با این شیوه بانکداری الکترونیکی آشنایی ندارند که از نبود آموزش های عمومی و زمینه‌های لازم فرهنگی و اجتماعی ناشی می‌شود. برای متداول شدن این شیوه بانکداری و استفاده مشتریان از آن به برگزاری دوره‌های آموزش شیوه کار با نظام خدمات الکترونیکی نیاز است.
- برخوردار نبودن عده زیادی از امکانات سخت افزاری و نرم افزاری رایانه ای و گوشی هوشمند.
- اعمال محدودیت ها ودورکاری کارکنان ادارات از جمله بانکها که بیشترین مراجعات ارباب رجوع را شاهد هستند مشکلاتی را در پی داشته است. کاهش تعداد کارکنان علاوه بر افزایش مدت زمان انتظار، در افزایش مدت زمان ارائه خدمت به هر یک از مشتریان اثر مستقیم داشته است، که این مساله موجب ازدحام مشتری ها در شعبات بانکی می شود.
۲- دورکاری کارکنان بخش های دولتی
ازآنجا که پرهیز از تردد در اماکن عمومی و رعایت فاصله گذاری اجتماعی (رعایت فاصله فیزیکی و رعایت حدفاصل ۲ متری با یکدیگر) یکی از مهمترین موارد مورد تاکید بهداشت جهانی و کادر درمان برای قطع زنجیره کرونا محسوب می شود. انجام دورکاری نیز به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر در کاهش تردد می تواند نقش موثری در کاهش بیماری داشته باشد.
بر همین مبنا طبق نظر ستاد ملی مقابله با کرونا، دستگاه‌های اجرایی از ابتدای آذرماه مجددا موظف شدند در راستای پیشگیری از افزایش موارد ابتلا به بیماری کووید ۱۹ از ظرفیت‌های موجود مانند دورکاری به نحو مطلوب استفاده کنند تا با کاهش رفت‌وآمدها، از شمار مبتلایان و مرگ و میر ناشی از این بیماری در کشور کاسته شود .
بدیهی است دورکاری به معنی انجام وظایف کارکنان از طریق زیرساخت‌های ایجاد شده و از راه دور بوده و در این رابطه، کلیه دستگاه‌های اجرایی موظف شدند با قید فوریت و اولویت نسبت به ایجاد و تکمیل زیرساخت‌های مورد نیاز برای انجام وظایف کارکنان به صورت دورکاری برنامه‌ریزی و اقدام نمایند به‌نحوی که عدم حضور کارکنان در وضعیت‌های هشدار در محل کار، به انجام وظایف و مأموریت‌های اصلی دستگاه و ارایه خدمات به شهروندان لطمه‌ای وارد نکند.
اثرات مثبت دورکاری کارکنان بخش های دولتی
- دورکاری کارکنان دولتی در شرایط بحرانی شیوع ویروس کرونا به شرط فراهم شدن و تقویت زیرساخت ها و بسترهای لازم، می تواند نقش بسیار مهمی درکاهش آمار مبتلایان داشته باشد.
- از نظر بهره وری فردی، وقتی فرد از کنترل های سازمانی خارج می شود با خود مدیریتی تلاش میکند که عملکرد خود را افزایش داده و با برنامه ریزی برای انجام کارها تمام تلاش خود را به کار می گیرد تا در کوتاه ترین زمان ممکن و با کمترین هزینه، وظیفه خود را به بهترین شکل انجام دهد و از آنجا که در شرایط دورکاری، ساعت انجام کار شناور تعریف می شود بنابراین فرد، بهترین و مناسبترین ساعت را برای انجام کار انتخاب میکند و اعتماد به نفس و عزت نفس نیروی انسانی با خود مدیریتی افزایش می یابد.
- از طریق دورکاری بهره‌وری سازمانی افزایش و اتلاف انرژی در سازمان کاهش می یابد و وقتی نیروهای کار در پروژه دورکاری به انجام وظیفه میپردازند از میزان تنش و فشارهای روحی روانی، درگیری ها و تعارضات سازمانی آنها کم می شود. تحت این شرایط مدیران نیز می توانند از فرصت ها برای برنامه ریزی در جهت استفاده بهینه از منابع سازمانی سود ببرند.
- کاهش ترددهای درون شهری، حجم ترافیک و خلوت شدن وسایل حمل و نقل عمومی به خصوص مترو و اتوبوس از مزایای دورکاری کارمندان است.
- با وجود دورکاری حضور افراد در منزل منجر به گرم شدن کانون خانواده می گردد.
- افراد با توجه به دورکاری می توانند در انجام کارهای خویش از لحاظ شخصی و اداری و ... مدیریت بهتری داشته باشند.
- با توجه به کاهش تنش های سازمانی که پیش از این به آن اشاره شد، دورکاری موجب می شود افراد از لحاظ روحی و روانی آرامش بیشتری را تجربه کنند.
تبعات دیگر دورکاری کارکنان بخش های دولتی
- ناکارآمدی زیرساخت‌های ارتباطی باعث بدبینی شرکت‌ها و سازمان‌ها نسبت به کارایی و راندمان کاری کارکنان در وضعیت دورکاری می شود. از همین رو شاهدیم که در برخی مشاغل که امکان دورکاری وجود دارد، برخی مدیران تمایل چندانی برای برقراری دورکاری ندارند که این خود باعث تشدید همه‌گیری کرونا می شود.
- طبق مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا و بخشنامه دولت، کلیه دستگاه های اجرایی موظف شدند با قید فوریت و اولویت نسبت به ایجاد و تکمیل زیرساخت های مورد نیاز برای دورکاری کارکنان برنامه ریزی و اقدام کنند. بنابراین شرط اول دورکاری فراهم کردن زیرساخت‌های لازم است. در صورتیکه یکی از موارد منفی قابل تامل که از نگاه تصمیم گیرندگان پنهان مانده، محدودیت برخورداری عده زیادی از امکانات رایانه ای و گوشی هوشمند جهت برقراری ارتباط اینترنتی برای انجام کار در دوران دورکاری است.
- ضعیف بودن زیرساخت های اینترنتی با توجه به پایین بودن سرعت پهنای باند و قطع و وصل های گاه و بی گاه .
-انجام دورکاری به تشدید روحیه انفرادی و تضعیف روحیه تیمی بیشتر دامن می زند. با توجه به طولانی شدن دوران کرونایی، تنهایی ناشی از دورکاری، افراد را از زندگی جمعی و ارتباطات اجتماعی دور کرده و موجب ناراحتی های روحی و روانی و احساس سرخوردگی، افسردگی و دلتنگی می شود که باید برای آن برنامه ریزی صحیح داشت.
- بالا بودن هزینه های مربوط به تامین ارتباطات اینترنتی از جمله هزینه بسته های اینترنتی، خرید مودم و موارد مرتبط با آن، باعث افزایش هزینه سبد خانوارها شده که نیازمند برنامه های حمایتی است.
- در شرایط فعلی استفاده از دورکاری با هدف کاهش ترددها و به تبع کاهش ابتلا و مرگ و میر ناشی از بیماری دنبال شده است. اما همه مشاغل برای فعالیت کارکنان خود به صورت دورکاری مناسب نیستند، از جمله آتش نشانی، پلیس، آزمایشگاه ها، اورژانس پزشکی، مراکز جراحی، دندانپزشکی و.... .
- اعمال دورکاری موجب کاهش تعداد کارکنان در شیفت های کاری شده است . این مساله علاوه بر ازدحام مشتری، در افزایش مدت زمان راه اندازی کار ارباب رجوع و نیز مدت زمان انتظار آنها در ادارات و بانک ها تاثیر مستقیم داشته است، این امر نه تنها نارضایتی مردم را به دنبال دارد، بلکه بدون شک خطر گسترش بیماری را نیز دو چندان می کند.
ادامه دارد...
نظر شما