گاه نقد۲؛ بررسی «فلسفه و معنای زندگی» در بازار نشر ایران

دومین شماره مجله «گاهِ نقد»، مجلۀ تخصصی بررسی و نقد کتاب، این‌بار با موضوع «فلسفه و معنای زندگی» در کتاب‌ها روی دکه روزنامه‌فروشی‌ها رفت.

در این شماره، نویسندگان این مجموعه به بررسی مصداقی آثار مهم منتشرشده در سال‌های اخیر پرداخته و سعی کرده اند به بیراهه‌های موجود در این آثار نیز اشاره کنند و توجهی بومی به این دانش داشته باشند.

«گفتار»، «دیدار»، «زنهار»، «نقدوار»، «رهیار» و «پیوست» بخش‌های گوناگون این شماره را تشکیل می‌دهند که هرکدام با نگاهی ویژه و به شکل‌های گوناگون، به «فلسفه و معنای زندگی» می‌پردازند.

در «گفتار»، هامون سلامتی، سردبیر این شماره از «گاه نقد»، اهمیت بررسی فلسفۀ زندگی و معنای زندگی در روزگار معاصر و به‌ویژه توجه به این مفاهیم در بستر فکری و فرهنگی ایرانیان را روشن می‌سازد و بر توجه به تعاریف گوناگون معنای زندگی و نبود معنای یکسان برای آن تأکید می‌کند. سلامتی از تفاوت بی‌معنایی زندگی در فرهنگ‌های گوناگون سخن می‌گوید و به دوگانۀ معنادادن به زندگی و یافتن معنای زندگی اشاره می‌کند.

سلامتی در این بخش می نویسد: امروزه «معنای زندگی» مقوله هنجاری مستقلی از سایر مقوله های هنجاری، از جمله اخلاق محسوب می شود، «فلسفه زندگی» هم یکی از حوزه های مهمی است که فیلسوفان به آن توجه روزافزون نشان می دهند؛ البته از ابتدای تاریخ بشر توجه به معنای زندگی در قالب های مختلف و به طور ضمنی وجود داشته است.

توجه مستقل و بسط یافته به این موضوع عوامل معرفتی و غیرمعرفتی گوناگونی دارد، برخی از این عوامل عبارت اند از: مادی گرایی، غلبه علم تجربی، سکولاریسم، فردگرایی و عواملی که در بستر سیاسی و اجتماعی جدید شکل می گیرند. این عوامل ممکن است جزئی از معایب مناسبات جدید باشند. اما عواملی همچون رفاه اقتصادی نیز توجه به مسائلی مانند معنای زندگی را در فضای عمومی افزایش می دهند، زیرا رفاه مادی به توجهاتی منجر می شود که در آن انسان ها به نوعی فراروی نیاز دارند و فرصت توجه متاملانه برایشان فراهم است.

بررسی عوامل موثر در اهمیت یافتن فلسفه و معنای زندگی در روزگار معاصر، پژوهش های جداگانه ای می طلبد و بدون دقت نظر خوانندگان فاضل در این عوامل نمی توانیم وضعیت فلسفه و معنای زندگی در روزگار معاصر را به طور کامل درک کنیم؛ بویژه اگر بخواهیم وضعیت این دو حوزه را در جامعه ایران بررسی کنیم....

در بخش بعدی با عنوان «دیدار» به معرفی دو چهره مطرح در دو سال اخیر  پرداخته می‌شود. در این بخش، پروژۀ فکری آلن دوباتن (نویسنده و فیلسوف سوئیسی) یا همان مدرسۀ زندگی (The School of Life) بررسی شده و آثار تامس نیگل (فیلسوف آمریکایی) معرفی می‌شوند.

در بخش «زنهار» و «نقدوار»، بیشترِ آثار منتشرشده در دو سال گذشته با موضوع معنای زندگی بررسی شده‌اند و کوشش شده تا به تنوع آثار توجه شود و تا جایی که ممکن است، از همۀ دیدگاه‌های گوناگون نمونه‌ای به خوانندگان معرفی شود.

آثار بررسی‌شده در بخش «زنهار»، دربردارندۀ آثار مربوط به حوزۀ سنت تحلیلی و قاره‌ای است و بخش «نقدوار» آثاری را در برمی‌گیرد که رویکردهای شرقی و بومی و دینی به معنای زندگی را تبیین می‌کنند. بیشترِ آثار معرفی‌شده مربوط به دستۀ اول‌اند؛ زیرا اغلبِ کتاب‌های منتشرشده نیز متعلق به این حوزه هستند.

در بخش «رهیار» تلاش شده تا به دغدغه‌های بومی توجه بیشتری نشان داده شود؛ ازاین‌رو، مصاحبۀ مفصلی با دکتر علی‌اصغر خندان منطق‌پژوه و استاد دانشگاه انجام شده است. افزون بر این، در یادداشتی کوتاه به بیراهه‌های فضای نشر در حوزۀ معنای زندگی نیز اشاره شده است.

همچنین پیوست این ویژه‌نامه به معرفی آثار ریچارد رورتی از فیلسوفان تحلیل معاصر و هگل فیلسوف آلمانی قرن نوزدهم اختصاص دارد. 

شمارۀ دوم ماهنامۀ «گاه نقد» به سردبیری هامون سلامتی، در ۱۶۴ صفحه در مراکز پخش و روزنامه‌فروشی‌ها عرضه شده است. همچنین نسخه PDF این شماره در کنار شماره‌های پیشین این ماهنامه در اپلیکیشن طاقچه در دسترس علاقه‌مندان قرار خواهد گرفت.

ماهنامۀ «گاه نقد» به همت سامانۀ کارشناسی کتاب مجمع ناشران انقلاب اسلامی، با توجه به خلأ موجود در نقد تخصصی حوزه‌های مختلف کتاب تدوین و در حوزه‌های گوناگون ادبیات داستانی، تاریخ، علوم اجتماعی، فلسفه، زبان فارسی و درست‌نویسی، روان‌شناسی و دین عرضه خواهد شد.