محمدجواد محسنی نیا روز دوشنبه در نشست علمی- تخصصی با موضوع زمان آموزش در آموزش و پرورش ایران که در پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش برگزار شد، اظهار داشت: زمان آموزشی به عنوان یک نهاده در تولید آموزش در نظر گرفته می‌شود. این نهاده با ترکیب دیگر نهاده‌ها از جمله نیروی انسانی امکانات و تجهیزات، کتاب و مواد آموزشی به طور مستقیم بر تابع تولید آموزشی تاثیر گذار است.

وی افزود: یکی از موارد هزینه‌های اضافی ناشی از افزایش زمان آموزش و جنبه اقتصادی آن است، اتلاف منابع مالی، انسانی و فقدان بهره‌وری امکانات و منابع ناشی از تفاوت زمان واقعی آموزش با زمان رسمی از دیگر جنبه های ناشی از این افزایش زمان آموزش است.

این کارشناس وجه سوم جنبه اقتصادی را استفاده از زمان آموزش از منظر دانش‌آموزان، درآمدهای از دست رفته (هزینه فرصت از دست رفته) عنوان کرد که به دلیل انتخاب آموزش در مقابل سایر انتخاب‌ها از دست می‌دهد.  

محسنی نیا انواع زمان آموزشی را زمان ساعات کلاس درس، زمان یک روز تحصیل، تعداد هفته‌های تحصیلی، طول سال تحصیلی و تعداد سال‌های تحصیلی عنوان کرد و ادامه داد: زمان تقویمی و رسمی آموزش در تمامی کشورها واحدهای زمانی است که به صورت رسمی مورد توافق قرار می‌گیرد و از طریق مراجع سیاست‌گذار و تعیین کننده در چهارچوب مقررات آموزشی در هر یک از دوره‌های تحصیلی به همراه برنامه‌های درسی تایید و تصویب می شود.

وی همچنین گفت: زمان واقعی آموزش به عبارتی سهمی از زمان رسمی و تقویمی آموزش است که به تدریس اختصاص می‌یابد.

این کارشناس پیشین سازمان برنامه و بودجه، عوامل موثر بر تعیین زمان واقعی را وقفه‌های زمانی بین ساعات دروس و زمانی که معلم وقت خود صرف تدریس نمی‌کند، بیان کرد و افزود: زمانی که دانش‌آموز وقت خود را صرف یادگیری نمی‌کند، غیبت‌های معلمان، دانش‌آموزان و تعطیلات فصلی و اتفاقی نیز از عوامل موثر بر تعیین زمان واقعی است.

محسنی نیا اظهارداشت: به طور میانگین در هر پایه تحصیلی زمان آموزش رسمی سالانه پیش بینی شده در دوره ابتدایی ۸۵۰ ساعت، دوره متوسطه اول یک هزار و ۲۰ ساعت، دوره متوسطه دوم یک هزار و ۱۹۰ ساعت و در دوره متوسطه فنی و حرفه‌ای و کار و دانش نیز یک هزار و ۳۶۰ ساعت است.

وی تصریح کرد: این مدت زمان آموز ۱.۳ بیشتر است. همچنین زمان رسمی آموزش در دوره ابتدایی حدود ۷۱ درصد زمان دوره‌های متوسطه اول و دوم بوده و زمان آموزش رسمی در دوره‌های متوسطه اول و دوم تقریبا یکسان است.  

این کارشناس آموزشی ادامه داد: بین زمان واقعی و رسمی تفاوت چشم‌گیری وجود دارد به طوری که نزدیک به ۳۵ درصد از روزهای طول یک‌ سال به آموزش اختصاص می‌یابد و چنانچه کل ساعات از عمر سالیانه در نظر گرفته شود (هشت هزار و ۷۶۰ ساعت) در  دوره مختلف تحصیلی حدود ۷.۱ از آن به امر آموزش اختصاص دارد.

محسنی نیا تصریح کرد: حدود ۴۳ درصد از زمان آموزش دوره ابتدایی، ۴۹ درصد از زمان آموزش دوره متوسطه اول و ۳۹ درصد از زمان متوسطه دوم اتلاف می شودد و در مجموعه کل دوره‌های آموزش حدود ۶. ۴۲ از زمان رسمی آموزش اتفاق نمی‌افتد.

وی برآورد ریالی ناشی از اتلاف این میزان عدم بکارگیری نهاده تولید و آموزش را معادل ۱۵۸ هزار میلیارد ریال  یا حدود ۴۸ درصد ازمنابع مالی اختصاص یافته به آموزش و پرورش در طول یک سال تحصیلی عنوان کرد.

 این کارشناس آموزشی با طرح پیشنهاداتی گفت: شورای عالی آموزش و پرورش باید نسبت به تمامی آیین‌نامه‌هایی که در برگیرنده ساعات آموزش و برنامه‌های درسی است، تجدید نظر کند. همچنین ساعات دقیق آموزش در طول روز، هفته، تعداد هفته‌های سال و تعطیلات و وقفه های زمانی و زمان دقیق آموزش در طول یک سال تحصیلی و بر حسب هر یک از پایه‌های تحصیلی و حتی برای هر یک از دروس پیش‌بینی شده در برنامه‌های درسی را تعیین و مورد تصویب قرار دهد.

محسنی نیا افزود: ارزیابی مستمر از مقایسه زمان رسمی و زمان واقعی آموزش نیز باید در هر یک از سطوح آموزشی و در مناطق شهری و روستایی صورت گیرد. همچنین علل و عوامل تعیین کننده آن نیز مشخص و آثار اقتصادی و زیان‌های ناشی از آن در هر شرایطی مورد برآورد قرار گیرد.

وی کاهش تعطیلات و حذف وقفه‌های زمانی و منطقی کردن تقویم تحصیلی بر حسب هر درس را در هر یک از پایه‌های تحصیلی موثر در کاهش اتلاف زمان رسمی عنوان و خاطرنشان کرد: باید یک تقویم تحصیلی متناسب با شرایط هر منطقه و اقلیم جغرافیایی در کشور تعیین شود.

کارشناس پیشین سازمان برنامه و بودجه تصریح کرد: همچنین باید تجدیدنظر اساسی در زمان رسمی آموزش و به خصوص دوره ابتدایی و منطقی کردن زمان آموزش در دوره‌های راهنمایی تحصیلی و متوسطه و فنی و کار و دانش نیز صورت گیرد.