ایران آماج سیل های تخریب گر

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، ایران بر پایه آمارهای ثبت شده بین ‌المللی، دهمین كشور حادثه خیز در جهان به شمار می رود و چهارمین رتبه را در خصوص سیل دارد. بنابر اعلام سازمان حفظ محیط زیست، منابع طبیعی و آب كشور، سیل در میان بلایای طبیعی بالاترین میزان خسارت را از نظر اقتصادی در كشور به همراه می آورد و بیشتر سیل‌های رخ داده بیش از آنكه منشأ طبیعی داشته باشند، حاصل دخالت‌های انسانی در چرخه طبیعت هستند.

در چندسال اخیر و بنا به گفته كارشناسان سیل ها، خیلی زودتر از دوره‌ های بازگشت طبیعی به وقوع می‌پیوندند و هزاران تن را به كام مرگ می كشاند. مسدود كردن بیشتر رودخانه های كشور، تخریب جنگل‌ها و مراتع، چرای بی‌رویه دام در بالادست سدها و ساختن سدهایی با دیواره های بتونی از جمله دلایل تشدید سیل در كشور به شمار می روند.

سیل، آسیب های فراوانی به دنبال خود دارد كه از جمله آن می توان به تخریب جاده ها، پل ها، زمین های كشاورزی، چاه ها و قنات ها، تخریب منازل، شیوع انواع بیماری و از میان رفتن محصولات و حیوانات اهلی، آسیب به مكان های بهداشتی، ارتباطی و تأسیسات آبرسانی شهری و روستایی و مرگ و میر اشاره كرد.

سیل ها در ایران به دلایل ویژگی های زمین شناسی و تخریب های زیست محیطی بسیار آلوده هستند و گل و لای زیادی به همراه دارد و به این علت، بیشتر سیل ها خسارات زیادی به دنبال دارند.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی در گزارش پیش رو سعی كرده است تا مخرب ترین سیل ها در فواصل سال های میان 1333 تا 1398 خورشیدی را بررسی كند.

** تهران، دهه های 30 و 60 خورشیدی
تهران به علت شرایط جغرافیایی به طور تقریبی در معرض سیل قرار دارد. به گونه ای كه این شهر شاهد وقوع بیشترین تعداد سیل در كشور بوده است. در این میان در 10 تیر 1333 خورشیدی سیلابی گسترده در بخش هایی از نواحی تهران رخ داد كه در این حادثه 2 هزار و 779 تن جان باختند و یك هزار و 109 راس گوسفند از میان رفتند. همچنین در 18 خرداد 1334 خورشیدی سیلی در منطقه كَن به وقوع پیوست كه باعث كشته شدن 3 تن و تخریب 450 هكتار از اراضی زراعتی شد.

اما مردم تهران فاجعه ای را كه سیل تجریش به بار آورد هرگز از یادها نخواهند برد. این سیل دومین سیل مخرب از نظر تلفات انسانی لقب گرفته است كه در 1366 خورشیدی بر اثر بارش شدید باران و جاری شدن سیلاب در دره های دربند و گلابدره در شمالی ترین نقطه تهران به وقوع پیوست. این سیل به علت شكسته شدن سد گلابدره رخ داد و حجم زیادی از آب رودخانه را روانه میدان تجریش و مناطق اطراف كرد و خسارت های زیادی را به بار آورد. بارش ها در حدود 107 دقیقه طول كشید و 28 میلیمتر بارش در آن زمان ثبت شده است.

** ماسوله، 1377 خورشیدی
شهر تاریخی ماسوله همواره در معرض سیل های مخرب بوده و از این بابت خسارت های زیادی را نیز متحمل شده است. در پاییز 1377 خورشیدی خسارت های بی شماری به دلیل وقوع سیل در این شهر به وجود آمد و در اثر این رویداد افزون بر ویرانی ابنیه و تأسیسات، 32 دستگاه وسیله نقلیه نیز آسیب دید و همچنین 30 تن جان باختند و 20 تن مفقود شدند و همچنین پنج میلیارد ریال خسارت مالی به منازل مسكونی و تاسیسات زیربنایی وارد شد.

** گلستان، 1380 و 1381 خورشیدی
سیل ویرانگر گلستان كه در 20 مرداد 1380 خورشیدی به وقوع پیوست شاید از مخرب ترین بلایای طبیعی بود كه در آن سال رخ داد. در این حادثه بیش از 500 تن از هموطنان جان باختند و مفقود شدند. این فاجعه جنگل ها و مراتع بسیاری را تخریب كرد. به دنبال شكسته شدن سد در حوزه آبریزگرگان رود و سد شهید وفایی حجم زیادی از آب با سرعتی بسیار بالا جاده گلستان را در برگرفت. بنابر اعلام سازمان ملل سیل گلستان رتبه نخست تلفات انسانی در جهان شد. در این سیل هزاران رأس دام و حیوانات وحشی كشته شدند و بیماری هایی همچون وبا به سرعت در میان سیل زدگان شیوع پیدا كرد.

همچنین در 6 شهریور 1381 خورشیدی به دنبال بارش های شدید، سد خاكی روستای دشت شكست و سیلاب بزرگی به راه افتاد. برخی كارشناسان آن را بزرگترین سیل‌ این استان ارزیابی ‌كردند كه در آن صدها تن از جمله مسافرانی كه از تهران عازم مشهد بودند، آسیب دیدند و همچنین 50 تن نیز جان خود را از دست دادند. كاهش سطح پوشش گیاهی جنگل ها و مراتع از جمله مهم ترین علل این سیل بود.

** بازفت شهركرد، 1387 خورشیدی
پس از حدود ١٠ دقیقه از شروع بارندگی به علت شدت بارش زیاد، شیب بالا، دره باریك و شكل دایره ای حوضه در 19 شهریور این سال، سیلابی با دبی (مقدار آبی كه از نقطه مشخصی مانند رودخانه، كانال آب، دریچه سد و در واحد زمان عبور می‌كند) ٥٦ میلی مترمكعب بر ثانیه حوزه های آبی این ناحیه را در نوردید و سبب شد تا بارش‌های سیل آسا در استان چهارمحال و بختیاری، سبب شد تا ساكنان سه روستا از ۱۶ روستای در معرض خطر آبگرفتگی و طغیان رودخانه شهرستان بازفت تخلیه كنند. در این حادثه حدود 14 تن مفقود و جان باختند. این سیلاب برق 87 منطقه روستایی را قطع و به سه هزار منزل مسكونی در شهرستان بازفت و كوهرنگ خسارت وارد كرد.

** قم، 1388 خورشیدی
با شروع بارندگی ها و اوج و شدت آن بسیاری از مردم قم غافلگیر شدند. سیلاب با شدت تمام در مسیر رودخانه به جریان افتاد و هر چه را كه در مسیرش قرار داشت، با خود برد. ‏در این سیل هشت تن مفقود و كشته شدند و حدود 60 میلیارد ‏تومان به كشاورزان خسارت وارد و چهار هزار رأس دام در مناطق مختلف استان تلف و 100 رشته قنات تخریب شد.

** بهشهر، 1391 خورشیدی
به دلیل بارندگی های شدید در 22 مهر 1391 در شهرهای بهشهر، قائمشهر، ساری و بابل سیل بزرگی به وقوع پیوست اما میزان بارش ها در شهرستان بهشهر به حدود 125 میلیمتر رسیده بود كه سیل در آنجا با شدت بیشتری در حال پیشروی بود. در این حادثه به بسیاری از منازل مسكونی و 90 دستگاه خودرو خسارت وارد شد.

** سیل در استان های شمالی، 1393 خورشیدی
در پی بارندگی‌های شدید در استان گلستان در هشتم خرداد 1393 خورشیدی و استان مازندران و سمنان (شهر میامی دامغان) روز 14 خرداد سیلی بزرگ جاری شد و خساراتی را به این سه استان وارد كرد. سیل مازندران ۹۱ میلیارد تومان و سیل گلستان ۱۷۵ میلیارد تومان خسارت مادی به بار آورد و در این سیل سه تن جان باختند.

** ایلام، 1394 خورشیدی
استان ایلام در هشتم آبان ۱۳۹۴ خورشیدی با بارش های بی امانی روبرو شد كه در پی آن سیلاب های مهیبی در شهرهای این استان به وقوع پیوست. این سیل باعث خسارات مالی و جان باختن هشت تن شد. از جمله عوامل افزایش مشكلات این سیل، ریختن نخاله‌های ساختمانی در بستر و كنار رودخانه‌ها بود كه موجب تخریب و ریزش پل‌ها شد. همچنین بیش از 20 هزار واحد مسكونی و تجاری در این حادثه تخریب شدند. بارش ها حدود ۳۲۴ میلیمتر بود كه در سه روز بارید و بی‌سابقه‌ترین بارندگی تاریخ ایلام تاكنون نام دارد. همچنین در این حادثه عرصه‌های زیست محیطی استان از جمله زیستگاه گوزن ایرانی آسیب جدی دیدند.

** تهران و مازندران، 1394 خورشیدی
بارش های شدید در برخی از نواحی استان تهران و شهرهای مازندران 28 تیر 1394خورشیدی سبب وقوع سیل شد و خسارت های بی شماری را به برخی مناطق وارد آورد. پیش از شروع سیل سازمان هواشناسی وقوع سیل را پیش بینی كرده بود و سازمان مدیریت بحران نیز اعلام كرد كه تمام نیروهای امدادی در حال آماده باش هستند و تدابیر پیشگیرانه از قبل اتخاذ شده است، با این وجود در این حادثه 28 تن مفقود شدند و جان باختند. سیلی كه تنها به دلیل نبود زیرساخت های مناسب و سیل بند در برخی مناطق كنار رودخانه به وقوع پیوست.

** سیل در خراسان شمالی، مازندران، گیلان و گلستان، 1397 خورشیدی
در مهر ۱۳۹۷ خورشیدی شهرهای شمال ایران از جمله خراسان شمالی، مازندران، گلستان و گیلان با سیلاب های شدیدی روبرو شدند كه در آن دستكم 9 تن جان خود را از دست دادند. بارندگی شدید و آبگرفتگی معابر و طغیان رودخانه‌ها تا سومین روز در گیلان ادامه داشت. سیل در شهرهای رامسر، نوشهر، تنكابن، چالوس، علی‌آباد، گرگان، بندر گز، تالش، فومن، صومعه‌سرا، فریدون‌كنار، رضوان‌شهر، آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، جویبار، قائم‌شهر، گلوگاه، ساری و نكا جاری شد و خساراتی به بارآورد. همچنین در رامسر سیل باعث تخریب چند پل و تأسیسات شهری و قطع شبكه مخابرات شد.

** سیستان و بلوچستان، 1395 خورشیدی
بارندگی های شدیدی در دی 1395 خورشیدی مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان را در هم نوردید و سبب شد تا رودخانه های فصلی طغیان كنند و راه های ارتباطی بسیاری بسته شوند. سه روستا به دلیل همجواری با رودخانه ها به طور كامل تخریب و حدود سه هزار خانه مسكونی دچار آسیب های فراوانی شدند.

** شمال غرب، 1396 خورشیدی
بر پایه اعلام سازمان هواشناسی بارش های شدیدی از 25 فروردین 1396 خورشیدی در مناطق شمال غرب ایران به وقوع پیوست كه متوسط در حدود 40 میلی متر بود. این بارش ها به قدری بی سابقه بود كه مانند آن حدود 15 سال پیش از آن به وقوع پیوسته بود. تعداد جان باختگان این حادثه 48 تن اعلام شد كه بیشترین تلفات و مفقودی‌های این سیل از شهرستان‌های عجب‌شیر و آذرشهر گزارش شد.

** شمال و شمال شرق(گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و سمنان)، 1396 خورشیدی
19 مرداد 1396 خورشیدی سیل در پنج استان در گلستان، گیلان، خراسان رضوی، خراسان شمالی و سمنان جاری شد. در اثر جاری شدن این سیلاب ها 14 تن جان خود را از دست دادند و آسیب های زیادی به خودروها، منازل مسكونی شهری و روستایی و دام ها وارد ساخت. در فاصله حدود 2 ماه پس از آن در مهر 1397 بار دیگر در استان های خراسان شمالی، مازندران، گلستان و گیلان بارندگی های شدیدی آغاز شد و به موجب آن 9 تن جان خود را از دست دادند. طغیان رودخانه ها در برخی از شهرهای گیلان تا سه روز ادامه داشت و موجب گرفتگی معابر و آبراه های بسیاری در مناطق مختلف شد. سیل در شهر رودسر گیلان با بارش حدود 310 میلیمتر باران ادامه داشت و بیشترین مقدار آن به بیش از 100 میلیمتر رسید. بارندگی بی سابقه گیلان موجب انسداد 33 محور روستایی استان شد. وقوع این سیلاب هیچ گونه حادثه جانی در پی نداشت.

** گلستان، 1397 و 1398 خورشیدی
یك روز مانده به نوروز 1398 خورشیدی به دلیل بارش های شدید و وقوع سیل در شهرهای شمالی(گنبد كاووس، گمیشان، بندر تركمن و آق لا) كه در مسیر رودخانه های قره سو و گرگان رود قرار داشتند، مردم خسارت زیادی دیدند و با مشكلات زیادی از جمله رسیدن ارتفاع آب به 2 متر در بعضی مناطق، قطع برق، نیاز شدید به لوازم بهداشتی مواجه شدند. تخریب منازل مسكونی و خسارت های زیاد ناشی از سیل، از میان رفتن دام ها، كمبود نیازهای اولیه و اساسی، ماندن بیش از حد آب در مناطق، آب‌گرفتگی‌های شدید و زیر آب رفتن وسایل و خانه‌های مردم، نشست‌های شدید گل و لای پس از فروكش كردن تدریجی آب، رها شدن لاشه‌ دام‌ها و حیوانات، شیوع بیماری‌های خطرناك و نشست و تخریب خانه‌ها از جمله مشكلاتی است كه طی شناسایی های مناطق مشخص شد. بنابر اعلام سازمان دامپزشكی ایران، سیل اخیر به بخش های دام، طیور و آبزیان در گلستان در حدود 68 میلیارد تومان خسارت وارده كرده است. این بارندگی ها میانگین حجم آب در استان را حدود ۱۰۰ میلی متر افزایش داد و مطابق الگوها مشخص بود كه خسارتی در حدود یك هزار و 200میلیارد تومان به بخش های مختلف شهرها و روستاهای این استان وارد كرد.

** سیل مازندران، 1398 خورشیدی
بارندگی شدید و سیلاب، مازندران را در روزهای پایانی سال غافلگیر و برخی شهرهای استان را دچار آبگرفتگی كرد تا جایی كه تردد در آن با قایق موتوری و جت اسكی صورت گرفت. بیشترین مشكل در شهرستان سیمرغ و كیاكلا به وجود آمد. در شهرستان میاندرود، انتقال اهالی برخی روستاها از جمله قادی به طور كلی به روستاهای همجوار منتقل شدند و شهرستان سوادكوه نیز با رانش مواجه شد. بسیاری از راه‌های مواصلاتی بخش هزار جریب نكا و بهشهر و مناطقی از میاندورود و دودانگه ساری به دلیل بارش شدید باران، بارش برف و سیلاب از دیروز مسدود شد. میزان بارش در شهرهای این استان در در بندر امیرآباد 144، دشت ناز 140، گلوگاه 135 و ساری 125 میلی‌متر بوده است. به گفته علی اصغر احمدی مدیركل مدیریت بحران استان مازندران 2 تن بر اثر سیل در مازندران جان باختند كه در داخل ماشین اسیر شده و فوت شدند.

همچنین در بخش زراعی 107 میلیارد تومان، باغبانی 266 میلیارد تومان، دام وطیور و آبزیان 67 میلیارد تومان، آب و خاك و امور زیربنایی 115 میلیارد تومان خسارت به بخش كشاورزی مازندران وارد شد. 2 هزار و 331 راس دام، 12 واحد مرغداری و 10 واحد پرورش ماهی در استان مازندران دچار خسارت شدند.

** شیراز، 1398 خورشیدی
سیلی مخرب در چهارم فروردین 1398 خورشیدی در شیراز به وقوع پیوست كه آسیب های فراوانی با خود به همراه آورد و روستاهایی كه در مسیر سیلاب ها قرار داشتند، تخریب و مردم آن مناطق مجبور به تخلیه خانه های خود شدند. از جمله مشكلات موجود در این مناطق می توان به باقی ماندن گل و لای در خانه های محله سعدی كه پمپ های لجن كش نیز قادر به تخلیه این حجم از گل و لای نبودند، اشاره كرد. یك هزار و 850 واحد خسارت جزیی و به 450 واحد خسارت كلی وارد شده است. این سیل به شهر شیراز حدود 700 میلیارد تومان خسارت وارده كرده است. 21 تن جان باختند و بیش از 200 خودرو را سیل با خود برد.

** لرستان، 1398 خورشیدی
لرستان نیز از بارش های اخیر در امان نماند و نوروز 1398 خورشیدی با افزایش سطح آب رودخانه كَشكان، سیلی عظیم در برخی مناطق آن به وقوع پیوست و تمامی راه های ارتباطی زمینی روستاهای بخش معمولان و پل دختر را قطع كرد. زمین‌های كشاورزی بسیاری به وسیله‌ سیل تخریب و دچار خسارت شدند. جاده‌های ارتباطی معمولان از جنوب و شمال به شهرهای خرم‌آباد و پلدختر قطع و تخریب شدند. همچنین مسیر مواصلاتی پلدختر به خوزستان با طغیان سیل از میان رفت و در شهر معمولان بیشتر خانه‌هایی كه در حاشیه‌ رودخانه بودند، دچار آب‌گرفتگی شدند. از میان رفتن 57 پل، 250 كیلومتر راه اصلی و بزرگراه، 30 هكتار اراضی كشاورزی، تخریب 150 مزرعه پرورش ماهی، تخریب 100 درصدی 55 مدرسه، كشته شدن 15 تن، یك هزار و 500 میلیارد تومان برآورد نخستین خسارت سیل این استان بوده است.

همچنین بارش، آب‌گرفتگی معابر را به دنبال داشت تا جایی كه خانه‌های اطراف رودخانه تخلیه شدند. در كوهدشت نیز رودخانه‌ كشكان طغیان كرد و عشایر منطقه با كمك هلال احمر از بستر رودخانه فاصله گرفتند. در این واقعه بر اثر بارش‌ها در روستای «سرسنگر»، بخش درب گنبد شهرستان كوهدشت به آوار شدن یك خانه منجر شد كه در آن یك زن جان باخت.

**خوزستان، 1398 خورشیدی
بارش های بی امان در برخی مناطق خوزستان سبب شد تا در بعضی شهرها و روستاهای استان سیل جاری شود. سیل‌بند روستای هوفل و ایذه شكسته شد به طوری كه روستاهای این بخش تخلیه شدند. این حادثه خسارت های جانی و مالی بسیاری بر جای گذشت و در این مناطق بیشتر دام ها و زمین های كشاورزی از میان رفتند. با توجه به استقرار مدارس عشایری در كوهستان‌ها، سیلاب و بارندگی‌های اخیر در استان باعث تخریب و آسیب رساندن به 79 مدرسه با خسارت‌های 50 تا 100 درصدی شده است. از این 79 مدرسه، 34 مدرسه چادری، 2 مدرسه كانكسی و 43 مدرسه ساختمانی هستند. به گفته سازمان مدیریت بحران خوزستان از زمان وقوع سیلاب ۲۱۰ روستا در خوزستان به صورت كلی و جزیی تخلیه شده است و ۷۸ روستا در سطح خوزستان دچار آبگرفتگی شده‌اند. همچنین ۶۲ هزار واحد مسكونی در سیلاب دچار آسیب شده‌اند. بر اساس آخرین وضعیت برآورد شده 224 هزار هكتار از اراضی كشاورزی تحت تاثیر سیلاب قرار گرفته‌اند كه از این میزان 170 هزار هكتار به صورت 100 درصدی خسارت دیده و به زیر آب رفته‌اند و حدود 54 هزار هكتار نیز دچار خوابیدگی شده‌اند. هزار و ۴۳ دكل برق این شركت در معرض سیلاب قرار گرفته كه از این تعداد ۴۹۲ دكل به ترمیم نیاز دارند و از ۳۹ پست در معرض خطر، ۷ پست را خطر جدی تهدید می‌كند و با سیل‌بند نگهداری شده‌اند.

** كرمانشاه، 1398 خورشیدی
شهرها و روستاهای بسیاری نیز در استان كرمانشاه از بارش های بهاری امسال بی نصیب نماندند و چند روز میزبان بارش ها شدند. رودخانه ها طغیان كردند و به روستاهای بسیاری خسارت وارد آمد. در برخی مناطق ساكنان منازل خود را تخلیه كردند و به چادرهای هلال احمر پناه بردند.

** قم، 1398 خورشیدی
استان قم به لحاظ بارش باران تاكنون آسیب های زیادی را پشت سر گذاشته است. در پی بارش های اخیر در پنجم فروردین 98 سیلاب توانست حدود 116 میلیارد ریال به زیرساخت های شهری قم خسارت وارد كند. بارش ها در حدود 49 میلی متر ثبت شده است كه در هفت نقطه بیرون زدگی سیلاب از رودخانه رخ داد و هشت مكان در مناطق مختلف شهر در مرز بحران قرار گرفتند.

** تهران، 1398 خورشیدی
در پی بارش های شدید برف و باران سیلاب در برخی نقاط تهران جاری شد كه از آن جمله می توان به ناحیه فشم اشاره كرد. همچنین در شمال شهر نیز آب خیابان های شهر را در برگرفت و در اثر ریزش دره فرحزاد دستكم پنج تن مصدوم شدند. سیلاب در منطقه شمیرانات در حدود 230 میلیارد و 880 میلیون تومان برآورد شده است. تخریب معابر عمومی شهری، تخریب پل ها و دیوارها و زیرسازی از جمله آسیب هایی بود كه به این شهر وارد شد.

** فرجام سخن
وقوع سیل در ایران در طی روزهای گذشته و گستردگی میزان خرابی و آسیب‌های آن به زندگی مردم، بار دیگر لزوم توجه به مدیریت بحران پس از وقوع حوادث طبیعی را برجسته كرد. از طرف دیگر به دلیل از میان رفتن خانه و كاشانه و درگیر بودن جامعه در این شرایط بحرانی، باید نظارت ها بیشتر صورت بگیرد تا اینگونه به پیشگیری از آسیب های احتمالی از بلایای طبیعی در آینده پرداخت و در ارتباط با سیل با مدیریت بهتر منابع آب از فرسایش خاك جلوگیری كرد و به حریم رودخانه‌ها تعرض نكرد و به لایروبی رودخانه ها، ایجاد كانال‌ها و آبراهه‌ و هدایت آب‌های سطحی پرداخت تا محكوم به جبران خسارات ده ها میلیاردی نشد.

پژوهشم**9117**2002**9131