به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، خاطرات دوران كودكی خیلی از ما سرشار است از شخصیت های مختلف كارتونی. «ایكیوسان» به ما یاد می داد كه برای حل مسائل از فكر و ذهنمان استفاده كنیم، «پینوكیو» عواقب دروغگویی را به ما هشدار می داد و همكاری و همیاری را از «پسرشجاع» و دوستانش یاد می گرفتیم. البته امروز كارتون هایی كه از تلویزیون و دیگر رسانه ها پخش می شود متفاوت از نمونه های گذشته است. با این حال شكی نیست كه همین كارتون و انیمیشن های جدید نیز بخشی از زندگی كودكان ما را شكل می دهد و الگوی بسیاری از افكار، گفتار و رفتار آنها می شود.
دنیای كودك و نوجوان بدون تلویزیون معنا ندارد. امروزه كمتر كسی می تواند نقش بی بدیل رسانه ها در رشد و نمو شخصیت اجتماعی كودكان را منكر شود. تلویزیون و به ویژه برنامه هایی همچون انواع كارتون و انیمیشن كه مخاطب شان را اغلب قشر كودك و نوجوان تشكیل می دهد، در فرایند جامعه پذیری آنها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. كودكان روزانه بخش قابل توجهی از وقت و زمان خود را صرف تماشای برنامه های مرتبط تلویزیونی می كنند و نمی توان اهمیت این امر را در تربیت آنها نادیده گرفت.
بنابر این، حوزه كودك و نوجوان نیازمند سیاستگذاری های درست فرهنگی است. محتوا و كیفیت برنامه ها باید متناسب با نیاز روز كودكان و نوجوانان باشد. در این راه باید ملاحظات فرهنگیِ ملی و محلی را در نظر گرفت. همچنین باید تلاش كرد تا برابر سیل خروشان كارتون و انیمیشن های جهانی كه پیوسته در شبكه های مختلف ماهواره ای دوبله و پخش می شود، نمونه های مناسب داخلی تولید و عرضه كرد.
مهمتر اینكه جریان تربیتی و رشد شخصیتی كودكان آماج جناح بندی های سیاسی نشود. نباید اجازه داد كه سیاست و دسته بندی های سیاسی وارد دنیای بی غل و غش و ساده كودكانه شود. اخیراً شبكه پویای صدا و سیما تلاش می كند چهره های نزدیك و تحت لوای جریانی خاص را با پویانمایی و به بهانه سالگرد تولدشان به كودكان و نوجوانان بشناساند.
شبكه پویا پیش از نمونه آیت الله «مصباح یزدی»، شرح و تصاویر مرحوم «حبیبالله عسگراولادی» و حجت الاسلام «محسن قرائتی» را در یكی از برنامههای كودك كه در آن بچهها نقاشی و تصاویرشان را به بهانه سالگرد تولد میفرستند، پخش كرده بود. در میان این تصاویر، معمولاً یك قهرمان ملی نظیر شهدای دفاع مقدس نیز برای چند ثانیه نشان داده میشود تا به نوعی برای كودكان از این سن، الگوسازی صورت پذیرد. ادبیات برنامه نیز متناسب با درجه سنی جامعه هدفش، كودكانه است.
با این حال، نشان دادن چهره های سیاسی و ناملموس برای كودكان كه اغلب نزدیك به یك جریان سیاسی خاص بوده و در میان آن ها اثری از مسوولان ارشد و منتخب كشور یا سایر چهره های شناخته شده ملی نیست، نمایانگر نوعی رفتار سلیقه ای و سیاسی است.
به گواهی آمار، حدود 30 درصد از جمعیت كشور را كودكان و نوجوان تشكیل می دهند. رقم بزرگی كه غفلت از آن در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های فرهنگی به هیچ عنوان جایز نیست. از نظر كمی صدا و سیما به این مهم توجه ویژه داشته است.
نگاهی به كلیت برنامه های سیما بیانگر آن است كه چهار شبكه برای چهار رده سنی وجود دارد؛ پویا برای خردسالان، نهال برای كودكان، امید برای نوجوانان 12 تا 18 سال و شبكه سه برای جوانان.
مهمتر از كمیت برنامه ها توجه به محتوای آنها است. به نظر می رسد هر برنامه ای برای هر رده سنی مناسب نیست. به همین خاطر است كه رده بندی سنی را در كلیت برنامه ها و شبكه های صدا و سیما مشاهده می كنیم.
طبق نظر كارشناسان و صاحبنظران، پرداختن به جناح بندی های سیاسی در برنامه های كودكان از چند جهت درست نیست؛ نخست اینكه كودكان قشر حساسی هستند و تولید محتوا برای آنها به همان اندازه حساس بوده و از ظرافت های خاصی برخوردار است. بنابر این مسوولان و مدیران مربوطه باید این حساسیت و ظرافت ها را در تولید هرگونه محتوایی برای كودكان در نظر بگیرند.
دوم اینكه سازمان صداوسیما دارای ماهیتی ملی است و بنابر این نباید اصولاً در ارائه برنامه های مختلف از خبر گرفته تا انواع فیلم و سریال، برنامه های سرگرمی، سیاسی، میزگرد و... جهت گیری جناحی و سیاسی داشته باشد. بنابر این، اگر هدف ارائه الگوهای ایثار، گذشت، مقاومت و... برای كودكان است باید از شخصیت هایی استفاده شود كه فراجناحی و ملی هستند.
سوم اینكه اساساً پخش چنین برنامه هایی دست كم نباید برای رده های سنی كودكان و نونهالان باشد. در این رده سنی بیش از آنكه موضوع قهرمان سازی و الگوسازی مطرح باشد در كنار بازی و سرگرمی، یادگیری مهارت های اولیه ارتباطی و اجتماعی مهم است. بنابر این اگر بنا بر معرفی و شناسایی چهره های ملی باشد این كار بیشتر متناسب با رده سنی نوجوانان و جوانان است تا كودكان. مخاطبان هدف شبكه ای مثل پویا اساساً از نظر سنی و میزان رشد شخصیتی توان درك چنین مسائلی را ندارند.
مورد چهارم به ایجاد دوگانگی تربیتی بین خانواده و نهادهای آموزشی مثل صدا و سیما مربوط است. خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی بیشترین اثرگذاری را در تربیت كودكان دارد. باید كلیه برنامه های آموزشی ملی از مهد كودك ها و پیش دبستانی ها و مدارس گرفته تا صدا و سیما و حتی سازمان های مردم نهاد و غیردولتی در هماهنگی و هم افزایی با نهاد خانواده اجرا شود. گسست و شكاف بین نهاد خانواده و سایر نهادها در موضوع تربیت كودكان به نوعی آنها را با سردرگمی و دوگانگی و حتی چندگانگی تربیتی مواجه می كند.
مورد پنجم به واكنش خانواده ها بر می گردد. از آنجایی كه جهت گیری و موضع گیری های شخصیت های سیاسی برای پدر و مادرها تا حدودی مشخص و روشن است، در برابر چنین مواردی واكنش نشان می دهند. هرچند ممكن است عده ای از خانواده ها از دیدن چهره های سیاسی محبوب خود در برنامه های كوكان خوشحال شوند اما به همان میزان و بلكه بیشتر، هستند كسانی كه كودكان خود را از تماشای آن منع كرده و حتی احتمال دارد به طور كل از صدا و سیما رویگردان شده و به كانال های ماهواره ای مخصوص كودكان رجوع كنند. در حال حاضر بیشتر خانواده ها برای جلوگیری از اثرات سوء فرهنگی و تربیتی بسیاری از برنامه های ماهواره ای كودكانشان را به شبكه هایی همچون پویا سپرده اند. صدا و سیما نباید با چنین برنامه هایی باعث فراهم شدن زمینه های ریزش مخاطبان خود در قشر كودكان شود.
علاوه بر همه موارد یاد شده، ورود تلفن های هوشمند و انواع تبلت به درون خانواده ها و گسترش فضای مجازی از یك طرف و پایین آمدن سن استفاده از این ابزار ها حاوی این پیام است كه رقیبی جدی برای صدا و سیما پیدا شده و نباید اجازه داد اشتباهاتی از این دست باعث شود كه از یك سو فضای مجازی كه به گواه صاحبنظران كنترل آن سخت تر است، روز به روز كودكان ما را به خود مجذوب تر كرده و از سوی دیگر از تلویزیون كه خانواده ها كنترل بیشتری روی آن دارند دور كند.
پژوهش**9456**9279
تهران- ایرنا- تلویزیون، جایگاه مهمی در رشد شخصیتِ روحی و اجتماعی كودكان دارد و به همین خاطر به جای جناح بندی های سیاسی باید تمركز خود را به ظرافت و حساسیت های تولید برنامه و محتوا برای این گروه سنی معطوف سازد.