به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا، ادبیات غنی ایران تاریخی چند هزارساله را در پیشینه خود دارد كه بیتردید نیاز است، سیر تحولات و علل آن از آغاز مورد توجه و بررسی قرار گیرد. شعر و نثر 2 گونه اصلی در ادب فارسی به شمار می رود كه شاعران و نویسندگان به نام ایران زمین با خلق اثرهایی ارزشمند در این زمینه در میان دیگر ادیبان جهان خوش درخشیده اند. آوازه برخی از این بزرگان همچون «جلال الدین محمدبلخی» مشهور به مولانا از مرزهای ایران نیز فراتر رفته است. به همین منظور هشتم مهر، بزرگداشت این شاعر گرانقدر می تواند بهانه ای برای بررسی تاثیر او در شعر فارسی باشد.
مولانا نقش بسزایی در شكل گیری مفاهیم عرفانی در ادبیات ایران زمین دارد. وی شاعر سده هفتم هجری به شمار می رود كه القابی نظیر «مولانا، مولوی و خداوندگار» به او نسبت داده شده است. همچنین وی در اشعارش به «خاموش» یا «خموش» تخلص دارد.
مولانا در سن جوانی پس از مرگ پدرش بر جایگاه او تكیه زد و به تعلیم و تربیت شاگردان و مریدان بسیاری پرداخت. وی همچون بیشتر هم مسلكان خود پیر و شیخی بود كه عمری در این راه تحصیل و مطالعه كرده است اما دیدار با شمس تبریزی حادثه ای بزرگ برای این شاعر به شمار می رفت كه زندگی مولانا را دگرگون كرد. او كه تا پیش از دیدار با شمس تبریزی، مراد و شیخی واعظ بیش نبود به گفته خودش شاعری «ترانه گو» شد و به سَماع روی آورد. آنچه در درون مولانا رخ داد سبب شد تا او بتواند از قیدهای بیهوده سلوك، رهایی یابد، هرچند حسادت ها و بداندیشی های شاگردان مولانا باعث رنجش و در نهایت غیبت همیشگی شمس شد اما او یاد و راه شمس را تا واپسین لحظات زندگی خود پاس داشت.
«مثنوی معنوی» بزرگترین و مهمترین اثر این شاعر است كه عمیق ترین موضوعات عرفانی در قالب داستان و حكایت را دربردارد. همچنین «غزلیات» یا «دیوان شمس» یا «دیوان كبیر» شامل زیباترین و دلكش ترین مضامین می شود. «فیه ما فیه» اثر منثور مولانا كه در برگیرنده مسایل عارفانه و اخلاقی است و «مجالس سبعه» دیگر اثر منثور او، سخنان وی در مجالس وعظ را دربردارد كه همگی از جمله آثار فاخر این شاعر برجسته ایرانی به شمار می روند.
سرانجام مولانا شاعر و عارف بنام ایران در پنجم جمادی الاخر 672 هجری قمری دیده از جهان فروبست.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت بزرگداشت مولانا با «محمد دهقان پور» پژوهشگر و محقق حوزه ادبی و استاد دانشگاه به گفت وگو پرداخته است.
** مولانا شاعری فراتر از مرزهای جغرافیایی
مولانا را به عنوان شاعری فراتر از مرزهای جغرافیایی می شناسند كه می توان این شخصیت را مهمترین راه ارتباط فرهنگی مشترك میان ایران و تركیه دانست. سخن گفتن درباره این عارف نامی، دنیای ذهنی و مبانی جهان سوز او كاری بسیار دشوار است. هر شخصی بر پایه نیاز و تفكر خود به شناخت مولانا دست می یابد و چیزی كه از این شاعر می شناسند، با توجه به برداشتی است كه نسبت به نیاز خویش از مولانا بدان می رسد. او از حیث احاطه بر فلسفه و عرفان نظری، طلایه دار عصر خود محسوب می شود كه به راحتی توانست در این عالم داد سخن دهد. «كلام الله مجید» و «نهج البلاغه» 2منبع اصلی بیرونی تشكیل دهنده نظام فكری مولانا بودند، چنانكه جامی می گوید: «مثنوی قرآن به زبان فارسی» است و كمال الدین خوارزمی نخستین شارح مثنوی معنوی، مثنوی را «شرح نهج البلاغه» می خواند. معارف عُرفای ماقبل مولانا به خصوص سنایی و عطار نیشابوری نیز در شكل گیری اندیشه او تاثیر بسزایی داشته اند. مولانا با فرهنگ و آثار شاعران بزرگ دیگر نیز مأنوس بوده است.
** شعرهای مولانا توامان با عشق
شعرهای مولانا همواره توام با عشق بوده و با برخورداری از اندیشه ای نافذ، تجربیات عملی و شهودی و قدرت در حوزه موسیقی و شعر، شعرهای شگرف خلق كرده است. مولانا در بغداد به گسترش آموخته های خود پرداخت و سپس به شام، حجاز و حج رفت. او در مقطعی از زندگی خویش احساس كرد كه باید از این عالم و تدریس كه حالتی روزمره به خود گرفته بود، به صورت موقت فاصله بگیرد. اینگونه رفتن به طرف عالمی دیگر و همنشینی با شمس، یك توفیق برای مولانا بود. این عارف بلندمرتبه آنقدر از جایگاه وسیع و بزرگی برخوردار است كه اگر یك نماینده برای علوم انسانی امروز معرفی شود نام مولانا در تركیب دین مبین اسلام و فرهنگ غنی ایرانی، كافی به نظر می آید. پیروی نكردن از سنتهای رایج و رسمی شاعرانه، وحدت موضوع و مضمون و موسیقی حیرت انگیز از ویژگی های غزلیات وی به شمار می روند. مولانا به علم موسیقی مسلط بود و سازی به نام «رباب»(سازی قدیمی كه قدمتی كهن و چندهزار ساله دارد) مینواخت و در ساختمان ساز نیز تغییراتی ایجاد كرد و اینهمه اوزان حیرتانگیز و بیشماری كه دیده می شود، گواه بر آهنگسازی او است.
** درون مایههای بسیار قوی و پرمحتوای شعر مولانا
درون مایه های بسیار قوی و پرمحتوای شعرهای مولانا سبب شده است تا دیگر شاعران نیز از شعرهای او تاثیر بپذیرند. جهان بینی وسیع مولوی و اندیشههای بلند وی از جمله دلایل ماندگاری و تاثیرگذاری شعرهای این شاعر به شمار میرود. تفكر مولانا، مختص و محدود نبوده بلكه جهانی و گسترده است. وی در مثنوی با آوردن تمثیل و داستان و در دیوان شمس با بیان شور و عشق توانست قشرهای مختلف جامعه را تحت تاثیر خود قرار دهد. این تاثیر مقطعی نبود و آن قدر عظیم بوده كه به جامعه كنونی نیز رسیده است. توجه مولوی در شعر تنها مخصوص یك انسان خاص نیست بلكه او انسان را دارای ظرفیتها و تواناییهایی میداند كه هركدام از آنها میتواند او را نسبت به دیگران ممتاز و متمایز كند.
از نظر مولانا انسان در نقطهای ایستاده است كه جان و جهان را احساس میكند و مرحلههای گوناگونی را پیموده تا به درجهای انسانی رسیده است كه می تواند فراتر نیز برود و در همین راستا باید در جهان سیر و سلوك داشته باشد تا بتواند به بهترین شكل این مدارج را پشت سر بگذارد و به مرتبه قرب الهی نایل شود و در آن آرام گیرد. مولانا اصالت انسان را در جهان بازپسین میداند و معتقد است كه انسان بایستی مسیرش را در دنیا به شكلی تنظیم كند كه بتواند در آن جهان به مرتبهای شایسته دست پیدا كند.
** مرتفع ساختن جامعه امروزی با شناخت اندیشه های مولانا
شناخت مولانا می تواند در برخی موارد نیازهای جامعه امروزی را مرتفع كند. آشنایی مخاطب با ذهن و زبان این شاعر او را بی نیاز از هر غیر به جز خدا می كند. اندیشه دقیق و فضای طرب انگیز و شادی بخش از ویژگی های كلام مولوی به شمار می رود كه می توان با الهام گیری از آن به آرامش روحی و جسمی رسید. اینك در دانشگاه های علوم انسانی، رشته های مختلفی همچون ادبیات، تاریخ، فلسفه، منطق و جامعه شناسی وجود دارد كه مولانا در اشعارش تمامی این رشته ها را در كنار یكدیگر تجمیع كرده و این تركیب را به صورت جامع گرد آورده است. بر پایه مضامین اشعار مولانا، میانه روی در زندگی فردی و حتی عقاید و اندیشه ها همواره باید رعایت شود.
شایسته است تا به منظور ارتقای جایگاه و شناساندن آثار مولانا با نگهداری و ترجمه كردن اثرهای او به زبان های مختلف جهانیان را از وجود چنین شاعری آگاه و بهره مند ساخت. بخشی از جامعه امروزی نیازمند شناخت معرفتی از چهره های اصیل فرهنگی همچون مولوی است. همچنین برای تثبیت صلح جهانی و تحكیم پایه های دوستی و مودت میان ملل، آثار و اندیشه های مولانا بهترین الگو به شمار می رود. اشعار مثنوی او از پرتیراژترین كتاب ترجمه شده در جهان محسوب می شود كه این امر تاییدی بر مدعای جهانی بودن این شخصیت فرهنگی است.
پژوهش**9117**2002**9131
تهران- ایرنا- مولانا عارف و شاعری است كه با سرودن اشعاری جاودانه، شعر و ادب فارسی را به كمال رساند و مفهوم عشق را به شیوه های نظری و عملی برای صاحبدلان معنا كرد و با آثارش كه نمادی از جهان بینی خاص این عارف بنام به شمار می رود، روشنایی بخش مسیر دستیابی به صلح و دوستی در جهان شد.
