به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، از نگاه بسیاری از كارشناسان و صاحبنظران، دستور «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریكا مبنی بر ترك برجام برای این كشور هزینه بر خواهد بود. با این وجود اما سرانجام آمریكا از توافق هسته ای خارج و گروه 1+5 به 1+4 تغییر یافت.
حال اروپا به همراه روسیه و چین باید طبق برجام از منافع ایران دفاع كرده و شرایط را برای منتفع شدن تهران از توافق در مقابل تحریم های آمریكا فراهم نمایند.
گزارش پیش رو به بررسی آخرین تحولاتی می پردازد كه به طور مستقیم و غیرمستقیم به برجام ارتباط می یابند.
** برجام گریزی؛ دومین اشتباه تاریخی
بسیاری مقامات آمریكایی با اقدام اخیر ترامپ در خروج از برجام مخالف اند. «تام دانیلون» مشاور امنیت ملی باراك اوباما طی سخنانی با انتقاد از سیاست خارجی ترامپ، خروج این كشور را از توافق هسته ای بزرگترین اشتباه آمریكا در دوره پس از جنگ عراق در خاورمیانه برشمرد.
دانیلون با تاكید بر هزینه های بالای خروج از توافق هسته ای، هدف اصلی برجام را نشان دادن توانایی آمریكا در گفت وگو با جهان و عدم وجود ایرانی هسته ای عنوان و تصریح كرد: در برجام برای اعمال فشار موثر بر ایران به فشار‌های چندجانبه نیاز بود.
وی همچنین ضمن اعلام این نكته كه بسیاری از متحدان اروپایی آمریكا مخالف تصمیم ترامپ برای خروج از برجام هستند اظهاركرد: هیچ راهی برای دستیابی همزمان به اهداف چند جانبه و توقف برنامه هسته ای ایران به طور همزمان وجود ندارد.
** تداوم برجام با حمایت مجدانه
مقامات روسیه همواره توافق هسته ای را بهترین گزینه موجود ارزیابی می كردند كه مواضع آنان پس از خروج آمریكا از توافق همانند گذشته تكرار می شود.
«سرگئی ریابكوف» معاون وزیر خارجه روسیه با اشاره به پایبندی مسكو به توافق هسته ای، به ادامه این توافق در دایره ای كوچكتر و با همكاری چین، تروئیكای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه)، روسیه و ایران تاكید كرد. ریابكوف همچنین با تایید ادامه فعالیت های برجامی مسكو در ایران از جمله پروژه راه اندازی خط تولید ایزوتوپ های پایدار در تأسیسات فردو به پایبندی روسیه به برنامه جامع اقدام مشترك مهر تایید زد.
افزون بر روسیه، «وانگ ئی» وزیر امور خارجه چین نیز با بیان اینكه كلید حفظ برجام گفت وگو و نه اعمال تحریم است، تصریح كرد: نباید انتظار داشت توافق همه مشكلات را حل كند.
وی در توضیح اظهارات خود با ذكر مثالی افزود: این موضوع مانند چتری است كه نمی تواند 100 نفر را در زیر خود جای دهد، بنابراین مسائل خارج از برجام نیز باید از طریق رایزنی و گفت وگو حل و فصل شود.
وزیر امور خارجه چین برجام را دستاوردی حاصل چند جانبه گرایی كشورها دانست كه نقش موثری در تضمین نظام منع گسترش سلاح های هسته ای داشته است.
** برجام زیر چتر حمایتی اروپا
«فدریكا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا كه در شكل گیری توافق هسته ای نقش تاثیرگذاری ایفا می كرد، اینك از جمله حامیان اصلی برجام به شمار می رود.
او به تازگی با تاكید بر اینكه خروج آمریكا از برجام نمی تواند تاثیری در سیاست های اتحادیه اروپا داشته باشد اعلام كرد این اتحادیه همچون گذشته بر اجرای كامل این توافق متعهد باقی خواهد ماند.
موگرینی در راستای حمایت از توافق هسته ای از اعضای پارلمان اروپا خواست تا برای استمرار سرمایه گذاری شركت های اروپایی در ایران از طرح تمدید مهلت وام دهی بانك سرمایه گذاری اروپا به تهران حمایت كنند.
در كنار مسئول سیاست خارجی اتحادیه، «هایكو ماس» وزیر امور خارجه آلمان هم ضمن تاكید بر لزوم حمایت اروپا از برجام به منظور ممانعت از ایجاد رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه، این اقدام را برای ایجاد امنیت اروپا موثر دانست .
وی همچنین با اشاره به اقدامات یكجانبه گرایانه ترامپ در حوزه سیاست خارجی به ضرورت ایجاد سیاست خارجی مستقل و بر مبنای اعتماد به نفس برای اتحادیه تاكید كرد.
وزیر امور خارجه آلمان با بیان اینكه دولت آمریكا ارزش ها و منافع اروپا را به صورت تهاجمی زیر سوال می برد، تصریح كرد: اتحادیه باید قدرتمند تر از گذشته در حوزه بین الملل حاضر شود.
وی حمایت و حفظ توافق هسته ای را نخستین گام عملی در راستای تحقق این آرمان دانست.
افزون بر موگرینی و ماس، «سباستین كورتز» صدر اعظم اتریش نیز پس از دیدار با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی اعلام كرد كه كشورش مسیر سیاست خارجی خود را تغییر نخواهد داد و بر حمایت از توافق هسته ای با ایران تاكید كرد.
** شروط ایران برای ماندن در برجام
پس از اینكه ترامپ بی اعتنا به دیگر اعضای توافق، برجام را ترك كرد اینك ایران به دنبال تضمین هایی از سوی سه تروئیكای اروپایی است. در همین ارتباط حجت الاسلام «حسن روحانی» و «امانوئل مكرون» رئیسان جمهوری ایران و فرانسه در تماسی تلفنی درباره مسائل مختلف منطقه ای و بین المللی به ویژه برجام به بحث و تبادل نظر پرداختند.
رئیس جمهوری ضمن ابراز خشنودی از حمایت اروپا به ویژه فرانسه از توافق هسته ای عنوان كرد: اظهارات و بیانیه های اروپا باید راه حل هایی قابل لمس را نیز برای ضمانت منافع ایران در برجام به همراه داشته باشد. روحانی ضمن اشاره به فرصت محدود باقی مانده برای ارائه راه حل های عملی با هدف حفظ برجام تاكید كرد : در صورت عدم بهره مندی ایران از فرصت های ناشی از برجام، عملا پایبندی به این توافق برای جمهوری اسلامی امكان پذیر نخواهد بود.
در مقابل مكرون نیز تلاش همه كشورها برای حفظ برجام را امری ضروری دانست و گفت : كوچكترین خطا و اشتباه در این زمینه می تواند فرصتی مناسب را برای كسانی كه به دنبال نابودی این توافق هستند، ایجاد كند.
مرور دستاوردهای برجام هم موضوع دیگری بود كه از زبان «محمدباقر نوبخت» سخنگوی دولت انعكاس یافت. او شرط پایبندی ایران به توافق هسته ای را حفظ منافع برجامی ایران دانست.
نوبخت تاكید كرد اتحادیه اروپا باید پس از خروج آمریكا بتواند منافع ایران را برای باقی ماندن در برجام تامین كند.
جمهوری اسلامی با بررسی میزان منافع حاصل از همكاری شركت های خارجی و میزان سرمایه گذاری آنها تصمیم نهایی خود را برای توافق هسته ای خواهد گرفت.
پژوهش**9242**1601**
تهران- ایرنا- خروج یكجانبه آمریكا از توافق هسته ای، برخلاف خواسته كاخ سفید منجر به پشت پا زدن تهران به برجام نشد اما در صورتی كه اعضای باقی مانده توافق برای حفظ منافع ایران تضمین های لازم را بدهند، می توان انتظار تداوم این توافق چندجانبه را داشت.