صنایع دستی در ایران سابقه تاریخی دارد و قدمت آن با بیش از 6 هزار سال به پیش از میلاد مسیح به عصر حجر میانه می رسد.
در استان یزد اكنون سه هزار هنرمند در 40 رشته صنایع دستی فعالیت دارند.
ترمه از جمله سوغات فاخر و دست بافته یزد كه اكنون در كارگاه های صنعتی تولید و روانه بازار می شود ، این محصول همواره مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی است و به عنوان تحفه ای از شهر میراث جهانی یزد به نقاط مختلف ایران و جهان برده می شود.
اوج ترمه بافی در دوره شاه عباس صفوی و همزمان با رونق نساجی در این دوره بود، طوری كه هنرمندان سراسر كشور در كارگاه سلطنتی در اصفهان گردهم می آمدند و غیاث الدین نقشبند یزدی به عنوان مسئول این كارگاه افزون 600 نفر هنرمند را آموزش داد.
پیشه بیشتر هنرمندان یزد در گذشته بافندگی بود و كارگاه های ترمه به عنوان دست بافته فاخر در اكثر محلات قدیمی این استان وجود داشت و اغلب در هر كارگاه 2 هنرمند با كمك یكدیگر به بافت ترمه مشغول بودند.
پس از سالها فعالیت هنرمندان بافنده در یزد، ابتدا زری بافی و سپس ترمه بافی دستی كه سنتی نامیده می شود در استان منسوخ شد، البته زری بافی چندی پیش با كمك كارشناسان پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری احیا شد و هشت نفر در مركز تخصصی نساجی استان واقع در خانه باقی آموزش دیدند.
توجه به سرعت در بافت و ماشینی شدن دستگاه های ترمه بافی، این هنر را از حالت سنتی و دستباف به صنعتی تبدیل كرد كه این موضوع به گفته مسئولان صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی یزد ضربه ای مهلك بر پیكر این هنر وارد كرد.
معاون صنایع دستی اداره كل میراث فرهنگی یزد در این ارتباط می گوید: ترمه بافی به شیوه كنونی و صنعتی از حدود پنج دهه قبل در یزد آغاز شد و با توجه به پشینه تاریخی در صنعت نساجی، سال های گذشته برخی دستگاه ها در این بخش از جمله احرامی، زری و ترمه بازسازی و كارگاه های زیادی در بخش كاربافی و شابافی در استان ایجاد شد.
محمدرضا دهقان مهرجردی افزود: بیش از 700 نفر در این زمینه ها آموزش دیدند كه اغلب آنها جذب بازار كار شدند.
وی با بیان اینكه پارچه ترمه اكنون به عنوان یكی از رشته های صنعتی در استان مطرح است ، اظهار كرد: البته با توجه به اینكه ترمه به عنوان سوغات فاخر یزد مطرح است حمایت خود را از این صنعت برای حضور در نمایشگاه ها انجام می دهیم.
وی بیان كرد: هنرمندان از این پارچه به عنوان زیركار رشته رو دوزی های سنتی از جمله سرمه دوزی و ملیله دوزی استفاده می كنند.
وی افزود: در صدد احیای چند كارگاه ترمه بافی به خصوص در حوزه گردشگری هستیم و بر این اساس چند كارگاه مرمت شد ، اما رسیدن به این مهم نیازمند صرف هزینه های بیشتری است.
وی ادامه داد: در صورتی كه دولت به این نتیجه برسد، احیای كارگاه های سنتی سبب رشد شمار گردشگران می شود به طور حتم از این موضوع حمایت می كند و بودجه مناسبی به آن اختصاص می دهد.
همچنین یكی از تولیدكنندگان پارچه ترمه در یزد با بیان اینكه جنس اصلی ترمه از ابریشم است، گفت: هم اكنون ترمه هایی با جنس پلی استر و پلاستیك كه به اصطلاح آنها را « ترمه های تقلبی » می نامند با قیمت كم تولید و عرضه می شود.
محمدعلی شاهنده افزود: قیمت ترمه متغیر و وابسته به تعداد رنگ و تراكم ابریشم موجود در آن دارد كه از قرار متری 60 هزار ریال تا چهار میلیون ریال عرضه می شود.
وی با یادآوری وضعیت اقتصادی موجود اظهار كرد: با توجه به اینكه این پارچه در زمره كالاها و نیازهای ضروری خانواده ها نیست لذا، بازار و استقبال از خرید آن دچار افت شده است.
در حال حاضر پارچه های موجود ترمه در بازار ماشینی است، تولید دستی آن بسیار اندك و مقرون به صرفه اقتصادی هم نیست و بافت سنتی آن تنها به سفارش مشتری با قیمت بالا خواهد بود.
ترمه پارچه ای با تار ابریشمی و پود نخ، پشم، كرك الوان و ابریشم است و بافت ترمه در گذشته با انگشت انجام می شد و از این رو به انگشت باف نیز شهرت داشت اما بعدها این كار به صورت نیمه دستی انجام شد و برای بافت آن از دستگاه های مخصوصی استفاده می كردند.
بته و جقه، طرح شاه عباسی و شاخ گوزنی طرح های رایج مورد استفاده در ترمه ها با انواع مختلفی از جمله شال بندی، شال چارقدی، شال راه راه، شال اتابكی، شال محرمات، شال رضای، شال كشمیری و شال یزدی است.
استان یزد با یك میلیون و 138 هزار نفر جمعیت، یكهزار و 720 اثر تاریخی و فرهنگی ثبت ملی دارد.
با توجه به غنای یزد از لحاظ بناهای تاریخی، فرهنگی تاكنون پنج اثر شامل بافت تاریخی یزد، باغ های دولت آباد یزد و پهلوان پور مهریز و قنات های زارچ و حسن آباد در فهرست میراث جهانی یونسكو به ثبت رسید.
یزد نخستین شهر خشت خام و دومین شهر تاریخی جهان است و در كنار استان های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد اول گردشگران خارجی و اروپایی است.
یزد با عناوینی همچون شهر بادگیرها، دارالعباده، حسینیه ایران، دوچرخه ها، شیرینی، قنات، قنوت و قناعت و آفتاب شناخته می شود.
7532 / 2047/
یزد - ایرنا - صنایع دستی و خصوصا هنرهای بافندگی و نساجی از گذشته در بین یزدی ها رواج داشت و بسیاری از مردمان آن با گره زدن پود به تار، روزگار گذرانده و امرار معاش می كردند.