گياهان دارويي، داروي رونق اقتصادي و اشتغالزايي

به گزارش ايرنا، گياهان دارويي با توجه به تنوع و گستردگي آنها و خواصي درماني آن امروز در دنيا با استقبال خوبي مواجه شده اما در ايران براي اين ظرفيت مهم هنوز راهبردي مشخص تدوين نشده است.
به تاكيد كارشناسان مي توان با برنامه ريزي اصولي و سرمايه گذاري مناسب روند توليد گياهان دارويي در كشور تقويت و استان سمنان را به عنوان يكي از قطب هاي توليد اين گياهان مطرح كرد.
ايران به عنوان يكي از 10 خاستگاه مهم گونه گياهي در جهان مطرح است و 167 گونه از خانواده گياهان آوندي شامل يكهزار و 215 جنس، حدود هشت هزار گونه، زيرگونه، واريته و يا دورگه در كشور وجود دارد و در مقايسه با ساير كشورها از نظر تعداد گونه هاي گياهي در رتبه هشتم، از لحاظ گونه هاي انحصاري در رتبه پانزدهم و از نظر تنوع گونه ها در خاورميانه بي نظير است.
سه هزار گونه گياهي در استان سمنان شناسايي شده كه بيش از يكصد گونه اين گياهان از خواص دارويي برخوردار است كه كاشت و افزايش سطح زير كشت اين گياهان علاوه بر توسعه اقتصاد داخلي تاثير بسزايي در افزايش صادرات غيرنفتي و رهايي از اقتصاد نفتي كشور دارد.
دست اندركاران امر معتقدند اكنون سمنان با دارا بودن ظرفيت هاي قابل توجه در بخش گياهان دارويي از نظر بهره وري از اين گياهان در درمان بيماري ها از جايگاه مناسبي برخوردار نيست كه اين مهم نيازمند شناسايي دقيق عرصه ها و راه اندازي واحدهاي فرآوري و بسته بندي اينگونه محصولات فرعي است.
متخصصان بخش كشاورزي معتقدند كشت گياهان دارويي در كاهش واردات اين داروها و خروج ارز از كشور و توسعه اقتصادي و اشتغالزايي براي مردم جامعه را كه از سياست هاي مهم اقتصاد مقاومتي است را به همراه دارد.
علاوه بر اين راه اندازي تعاوني هاي توليد گياهان دارويي و راه اندازي واحدهاي فرآوري و بسته بندي اين محصولات از برنامه هاي اشتغال آفرين است.

**سمنان مجموعه اي از گياهان دارويي كشور
مجري طرح توسعه گياهان دارويي سازمان جنگل‌هاي كشور در گفت و گو با ايرنا با اشاره به شرايط اقليمي متنوع استان سمنان، افزود: اين استان با برخورداري از اين قابليت، مجموعه اي از توليد گياهان دارويي كشور است.
فريبرز غيبي با اشاره به ظرفيت سمنان در توليد و پرورش گياه باريجه، گفت: اين استان مي‌تواند مركز توليد باريجه كشور شود و استان هاي خراسان رضوي و شمالي، مركزي و استان‌هاي زاگرسي كشور پرورش‌دهنده گياه باريجه هستند ولي كيفيت باريجه توليدي در استان سمنان ويژه است.
وي ادامه داد: باريجه توليدي استان سمنان كيفيت صادراتي دارد و به كشورهاي خليج فارس و كشورهاي اروپايي به ويژه فرانسه صادر مي شود.
وي ديگر گياهان توليدشده با كيفيت قابل توجه در استان سمنان را كتيرا، درمنه و وشا دانست و افزود: استان سمنان به دليل برخورداري از شرايط اقليمي متنوع، اين قابليت را دارد كه به توليدكننده كلكسيون گياهان دارويي تبديل شود زيرا از نقاط بياباني تا جنگل ابر، انواع گياهان دارويي داراي خواص و ويژگي هاي درماني در اين استان قابل پرورش است.
مجري طرح توسعه گياهان دارويي سازمان جنگل‌هاي كشور به چشم انداز سند ملي گياهان دارويي اشاره كرد و گفت: بر اساس اين سند تا سال 1404 در قالب برنامه ششم توسعه، كشت گياهان دارويي توسط بهره‌برداران يعني مردم بايد 155 تا 170 هزار هكتار و در مزارع كشور 500 هزار هكتار افزايش يابد و سطح احيا و رويشگاه هاي طبيعي گياهان دارويي نيز 550 هزار هكتار افزايش يابد.
غيبي با بيان اين كه 9.6 ميليون هكتار از عرصه هاي مراتع كشور در اين چشم انداز با مشاركت مردم به صورت چندمنظوره بايد به احيا و رويشگاه گياهان دارويي تبديل شود، ادامه داد: تحقق اين هدفگذاري‌ها به آموزش تخصصي جوامع محلي بستگي دارد.
وي به برنامه سازمان جنگل ها در بخش گياهان دارويي با احياي رويشگاه ها، كار در مراكز تحقيقاتي بر روي گونه هاي مختلف، كشت و اهلي‌كردن گونه هاي دارويي اشاره و اضافه كرد: دنيا اكنون به دليل ويژگي سلامت كامل و نبود هيچ گونه عوارض جانبي به گياهان دارويي براي بهره‌گيري در حوزه هاي علمي مختلف روي آورده است و ايران قابليت تامين نياز در اين زمينه را دارد.
مجري طرح توسعه گياهان دارويي سازمان جنگل‌هاي كشور گفت: زنجيره اقتصادي توليدي گياهان دارويي در كشور بايد كامل شود كه اين امر نيازمند هم افزايي همه جانبه اعضاي ستاد گياهان دارويي كشور است.
برخورداري ايران 11 اقليم از 13 اقليم جهان يك ويژگي شاخص و عامل وجود تنوع زياد گياهان دارويي در كشور ماست كه تحقيقات همه جانبه در اين حوزه را ضروري مي سازد.
كارشناسان نبود اطلاعات كافي در زمينه دانش فني در زمينه كشت و توليد گياهان دارويي، نبود استانداردهاي لازم در زمينه توليد و فرآوري گياهان دارويي را از ديگر چالش هاي سر راه توسعه اين بخش ذكر كردند.
**توسعه كشت گياهان دارويي از حرف تا عمل
رييس انجمن علمي گياهان دارويي استان سمنان در گفت و گو با ايرنا، شناخت ظرفيت گياهان دارويي در قالب كار هاي تحقيقاتي را مهمترين عامل موثر در توسعه كشت اين گياهان برشمرد و گفت: نتايج يافته هاي تحقيقاتي به دانشگاه علوم پزشكي معرفي و به توليد دارو منجر مي شود.
كاظم طاهريان با اشاره به اهميت نقش دانش بومي اهالي محلي در شناخت گياهان دارويي، افزود: براساس طرح تحقيقاتي شناسايي گياهان دارويي كه 6 سال طول كشيد بيش از 130 گونه دارويي در استان شناسايي شده است. طاهريان با بيان اين كه هر منطقه از استان اقليم خاص و متفاوت دارد، تصريح كرد: گياهان دارويي زيادي وجود دارد كه ارزش اقتصادي آن ها كمتر از باريجه نيست و مي توان براي توسعه كشت روي آن سرمايه گذاري كرد.
وي اضافه كرد: با توجه به تنوع زياد گونه هاي گياهان دارويي در استان توسعه كشت گياهان دارويي بومي كه سازگار با محيط هستند موفقيت در طرح را افزايش مي دهد.
طاهريان با اشاره به وجود بيش از 45 هزار هكتار رويشگاه طبيعي سمنان كه صرفه اقتصادي بالا دارد، خاطرنشان كرد: در صورت بارش كافي يكي از گونه هاي گياهي مناسب در بحث توسعه كشت گياهان دارويي است.
وي با بيان اين كه گونه هاي در معرض خطر انقراض نبايد دستكاري شوند، تاكيد كرد: اولويت بندي براي توسعه كشت گياهان دارويي بايد براساس مساحت رويشگاه طبيعي كه هر گونه به خود اختصاص داده است تعيين شود.
طاهريان تبليغ و ترويج ناصحيح گياهان دارويي و بهره برداري ناصحيح افراد از عرصه هاي طبيعي و برداشت بي رويه و نادرست از گياهان دارويي را چالش هاي مهم و عامل ازبين بردن زيستگاه طبيعي و انقراض گياهان دارويي برشمرد.
وي هدايت و حمايت از بهره برداران به سمت زراعي كردن گياهان دارويي را از راهكارهاي حفظ طبيعت و توسعه كشت گياهان دارويي برشمرد و گفت: با توجه به نوسان قيمت گياهان دارويي در بازار بايد براي جذب بهره برداران اعتماد سازي صورت گيرد.
طاهريان با تاكيد بر آموزش همراه با فعاليت به بهره بردار براي افزايش بازده اقتصادي و موفقيت در اجراي طرح ، اضافه كرد: نتايج بررسي مناسب ترين روش بهره برداري در قالب كارهاي تحقيقاتي در مركز تحقيقات ارايه شده است و بهره بردار مي تواند از نتايج اين تحقيقات از مناسب ترين روش ها در جهت در كشت گياهان دارويي و تكثير، توليد و آماده سازي گياهان دارويي براي كاهش خسارت وافزايش بازدهي استفاده كند.
وي پهناور بودن و كم جمعيت بودن سمنان نسبت به مساحت آن را 2 عامل مهم و تاثيرگذار در پويا بودن استان برشمرد و گفت : وجود 850 گونه گياهي و بيش از يكصد گونه دارويي و صنعتي شناخته شده در استان نشان دهنده ظرفيت بالاي استان براي توسعه كشت گياهان دارويي است.
رييس انجمن علمي گياهان دارويي استان سمنان توسعه كشت باريجه را گامي موثر در جهت تحقق شعار اقتصاد مقاومتي، توليد و اشتغال برشمرد وافزود : توسعه كشت گياهان دارويي حركتي ارزشمند و سرمايه گذاري پايدار در جهت ارزآوري،اشتغال و حفظ آب و خاك است.
وي وقفه زماني طولاني بين مطالعات و اجراي طرح را مهمترين چالش در پيشروي توسعه كشت گياهان دارويي اعلام كرد و گفت : تغيير اقليم به دليل گذشت زمان طولاني بين تحقيقات و اجراي طرح در عمل مطالعات انجام شده را بي فايده مي كند.
طاهريان با اشاره به اهميت و نقش مشاركت مردمي در اجراي موفقيت آميز طرح بزرگ باريجه كاري ، تصريح كرد: در سال اول بيش از 90 درصد طرح در استان اجرا شد و آمار نشان دهنده پيشرو بودن استان در كشور است.
وي نبود صنايع تبديلي را ديگر مشكلات اساسي فرآروي توليدكنندگان گياهان دارويي استان سمنان برشمرد و تصريح كرد: بايد براي ايجاد اين واحدهاي توليدي تدابير اتخاذ كرد زيرا با فراوري اين محصولات مي توان آن را با چندين برابر قيمت كنوني در بازارهاي خارجي بفروش رساند.

**سمنان واحد فرآوري گياهان دارويي ندارد
بهره بردار گياهان دارويي و عضو هيات علمي دانشگاه سمنان در گفت وگو با ايرنا با بيان اين كه خانواده وي از سال 59 تا امروز در مرتعي با وسعت يكهزار و 100هكتار و در ارتفاع 2 هزار و 800 متري از سطح دريا مشغول به فعاليت دامداري بوده است، گفت: در اين منطقه به دليل سرماي شديد و برودت هوا امكان كاشت هيچ گونه درختي وجود نداشت.
قاسم پروري نژاد با بيان اين كه اكنون اين منطقه ييلاقي براي درآمد زايي و حفظ تعادل بين دام و مرتع باريجه كاري انجام شده است، افزود: در زمان حاضر در حدود 650 هكتار از اين مرتع باريجه كاري انجام شده و توسعه كشت در برنامه است.
وي هزينه بالاي مراقبت و كشت باريجه در مراتع زير كشت ، صعب العبور بودن مرتع را مانع استقبال نيروي انساني براي فعاليت و مشكلات كاشت در اين منطقه برشمرد و گفت : با وجود مشكلات كاشت و فاصله چند ساله بين كاشت تا برداشت محصول گياه باريجه كه حدودا بعد از 6 سال آماده برداشت است ولي آينده اقصادي خوبي را براي استان و بهره بردار خواهد داشت.
وي ادامه داد : مي توان از گياه باريجه به عنوان يك گياه راهبردي در ايران نام برد و براساس منابع خارجي و تارنماهاي فرانسوي گياه باريجه با نام ايران شناخته مي شود.
پروري نژاد با بيان اين كه 80 درصد باريجه مورد نياز دنيا در ايران و 20 درصد در شمال افغانستان و مديترانه توليد مي شود، اظهار داشت:مي توان با توسعه كشت باريجه اقتصاد بدون نفت ايجاد كرد.
عضو هيات علمي دانشگاه سمنان تصريح كرد : اقدامات ارزشمندي در جهت توسعه كشت گياهان دارويي با مشاركت مردمي در 2 سال گذشته انجام شده است و بايد كاشت گياهان دارويي از زمان زودتر شروع مي شد تا اكنون از اقتصاد بدون نفت بهره مي برديم.
پروري نژاد انجام تحقيقات بنيادي هم سو با كشور هاي خواهان باريجه را در كنار سرمايه گذاري در توسعه كشت گياهان دارويي را ضروري و عامل موفقيت در اجراي طرح توسعه كشت گياهان دارويي برشمرد.
وي افزود : باريجه در پنج سال گذشته در تهيه چسب كاربرد داشته و در زمان حاضر كاربرد باريجه تغيير كرده است و همچون گذشته در صنعت چسب نقش ندارد و انجام مطالعات و پژوهش هاي كشور هم سو با كشورهاي خواهان باريجه نيست و همين امر ممكن است در آينده براي بهره بردار در زمينه بهره برداري و درآمد زايي چالش ايجاد كند.
پروري نژاد برداشت از معادن و تخريب عرصه هاي طبيعي را عامل گرد و غبار و آلودگي هوا برشمرد و افزود: مي توان به جاي برداشت از معدن و تخريب عرصه هاي طبيعي كه آلودگي هوا و افزايش بيماري را به همراه دارد، توسعه كشت گياهان دارويي را در اولويت قرار داد.

**تنوع اقليم سمنان چالش نيست
كارشناس مسوول بهره برداري محصولات فرعي، مرتعي و دارويي اداره كل منابع طبيعي و آبخيزداري سمنان در گفت وگو با ايرنا گفت: وجود 50 هزار هكتار از اراضي جنگلي مستعد استان سمنان در افزايش اشتغال زايي در روستاها بسيار تاثيرگذار است كه توليد گياه باريجه به صورت انبوه، مي تواند زمينه صادرات گياهان دارويي به خارج از كشور را فراهم كرد.
علي اصغر سمناني افزود: 35 سامانه شناسايي و ثبت گياهان دارويي در استان سمنان فعال است و 10 هزار هكتار گياه دارويي در منطقه شناسايي شده است.
وي با بيان اين كه در 10هزار هكتار زمين هاي جنگلي مي توان 540تن گياه باريجه برداشت كرد خاطر نشان كرد: هر كيلو باريجه در بازار يك ميليون ريال قيمت دارد كه مي توان درجهت رونق اقتصادي در حوزه روستايي و شهري مؤثر باشد.
سمناني افزود: 130گونه از گياهان دارويي در جنگل هاي استان به ثبت رسيده است و براي كاشت و كپه كاري گياه باريجه در هر هكتار به 2 كارگر احتياج است و اجراي كامل طرح در 10هزار هكتار به 20هزار كارگر احتياج دارد كه مي تواند بخش زيادي از بيكاري جوانان را برطرف كند.
وي خاطر نشان كرد: براي كاشت گياه باريجه در يك هكتار از مراتع جنگلي استان سمنان به سه كيلو بذر احتياج است و مي توان در 10هكتار كشت، براي 333 نفر ساعت اشتغال ايجاد كرد.
سمناني اضافه كرد: وسعت و تنوع اقليمي استان سمنان زمينه رشد گونه هاي مختلف گياهي و جنگلي را فراهم كرده است كه مي توان با توسعه و ساماندهي مراتع جنگلي، در رونق اقتصادي استان گام هاي عملياتي برداشت.

**كشت گياهان دارويي نيازمند فرهنگ سازي
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري استان سمنان در گفت وگو با ايرنا افزود: در توليد گياهان دارويي ظرفيت هاي زيادي در استان سمنان وجود دارد كه بايد از آن ها به خوبي استفاده كرد.
علينقي حيدريان افزود: كشت گياهان دارويي در10 هزار هكتار از اراضي اين استان يكي از برنامه هاي اقتصاد مقاومتي است كه در 33 سامانه برنامه ريزي براي توسعه و احيا آن در 2 سال گذشته اقدام شده است.
وي اظهارداشت: با كمك نهادهاي مسوول ، آموزش به روستاييان و ترويج فرهنگ صنايع تبديلي، پرورش گياهان دارويي و ترويج طب سنتي در اولويت كاري اين اداره كل در سال جاري است.
وي ادامه داد: در استان سمنان 120 گونه گياهان دارويي وجود دارد و چند قلم از آن ها مي تواند در ارز آوري و افزايش اشتغال در استان تاثيرگذار باشند.
حيدريان اضافه كرد: درباره اهميت گياه هان دارويي گفت: سمنان مستعد توسعه كشت گياهان دارويي است و بسياري از اين اراضي جنگلي و مرتعي، مي تواند به بستر كشت گياهان دارويي تبديل شود.
مديركل منابع طبيعي و آبخيزداري سمنان گفت: توسعه كشت گياهان دارويي با مشاركت مردم و با هدف كاهش مصرف آب و بهره وري توليد مطلوب از اهداف اصلي وزارت جهاد كشاورزي و سازمان جنگلهاست.
وي با اشاره به قيمت يك ميليون 500 هزارريالي گياه باريجه در كشور گفت: با كاشت اين گياه در 10هزار متر مربع مي توان براي 40 نفر شغل ايجاد كرد.
حيدريان خاطر نشان كرد: ارتقاي دانش و سرمايه فكري، استفاده موثر از منابع، حفظ منابع طبيعي مي تواند در رشد و توسعه گياهان دارويي در استان ملاك قرار گيرد.
وي با اشاره به اين كه روستايي ها در بخش هاي مختلف صنايع دستي، لبنيات، پرورش گياهان دارويي و گردشگري داراي توليدات متنوعي هستند، ادامه داد: يكي از برنامه هاي اين سازمان ايجاد تنوع شغلي در بين عشاير و افزايش ميزان اشتغال آنان است.
به گزارش ايرنا، از 9.7 ميليون هكتار وسعت استان سمنان، 55 درصد نواحي بيابان و خشك، 38.5 درصد مراتع، 2 درصد اراضي كشاورزي و 3.6 درصد جنگل است.
6026/7339