به گزارش ایرنا، جوامع در طول تاریخ با مسائل و پدیده های مختلفی مواجه می شوند كه از جمله آنها می توان به مساله سكونتگاه های غیررسمی (حاشیه نشینی) اشاره كرد كه به ویژه در كشورهای جهان سوم و در حال توسعه و در كلان شهرها به دلایل مختلف از جمله گسترش شهرنشینی، افزایش مهاجرت، افزایش فقر، كاهش فرصت های اشتغال در روستاها و شهرهای كوچك و... از رشد بیشتری برخوردار بوده است.
ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و برخی از استان های كشور مانند استان البرز به دلیل مهاجرپذیری گسترده با این مشكل مواجه هستند.
استان البرز با توجه به همجواری با پایتخت و از طرفی وجود ضعف و مشكلات و كمبود امكانات و... در سایر استان ها، مورد هجوم بی رویه مهاجرت ها قرار داشته و از سوی دیگر وجود چندین ندامتگاه و زندان در این استان و نقل مكان خانواده این زندانیان از شهرهای دور و نزدیك به این استان و در پی آن بروز مشكلات و تداخلات فرهنگی و آسیب های اجتماعی ناشی از آن را در پی داشته است.
مشكلات شغلی و اقتصادی از دیگر مسائلی است كه گریبانگیر این افراد و خانواده ها بوده و موجب می شود به دلیل كمبود امكان و توان مالی، جهت تأمین محل سكونت ارزان به سمت مناطق حاشیه ای شهر ها متمایل شوند.
كلانشهر كرج مركز استان البرز به عنوان چهارمین شهر پرجمعیت كشور و با جمعیتی بالغ بر یك میلیون و 800 هزار نفر مواجه است. بر اساس اعلام مسئولان البرز نزدیك به یك میلیون نفر از جمعیت این استان در مناطق حاشیه ای زندگی می كنند.
وزیر كشور با بیان اینكه حاشیه نشینی زاییده نظام بودجه ریزی غلط است، گفت: مهاجرت های بی شمار به دلیل عدم توازن در توزیع امكانات و منابع كشور به حاشیه نشینی منجر شده است.
عبدالرضا رحمانی فضلی در گفت و گویی تاكید كرده كه از موضوع حاشیه نشینی و آسیب های اجتماعی گزارش تهیه شد و مقام معظم رهبری نسبت به این گزارش عنایت داشتند و با حضور تمام مسئولان و سران قوا در محضر مقام معظم رهبری بررسی شد و ایشان اولویت هایی را تعیین كردند كه اولین آن درباره مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر بود، همچنین ایشان تأكید داشتند باید به موضوع حاشیه نشینی رسیدگی شود.
وی اضافه كرد: در حوزه كالبدی متولی حاشیه نشینی وزارت راه و شهرسازی است و در حوزه محتوایی دستگاه های فرهنگی و اجتماعی برنامه های مفصلی اعلام كرده اند و پیشرفت های خوبی در این زمینه وجود داشته است.
رحمانی فضلی گفت: مهاجرت های بی شمار به حاشیه نشینی منتهی شده كه البته این مهاجرت ها نیز به دلیل عدم توازن در توزیع امكانات و منابع كشور است، بنابراین باید به روستاها و شهرهای كوچك رسیدگی كرد تا مردم دیار خود را ترك نكنند وگرنه اینگونه مشكلات تداوم دارد.
استاندار البرز نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا درباره پدیده حاشیه نشینی به ویژه در كلانشهر كرج، گفت: حاشیه‌نشینی یكی از مشكلات بزرگ شهر كرج است كه باید با همدلی دستگاه‌ها برطرف شود.
محمدعلی نجفی افزود: برای حل این مشكل تلاش های زیادی باید صورت گیرد كه امیدواریم با همدلی اعضای شورای پنجم و شهردای وسایر دستگاه ای مرتبط بتوانیم نسبت به رفع این مشكل اقدامی موثر انجام دهیم .
وی اضافه كرد: كلانشهر كرج به جهت حجم ترددهای 14 استان مواصلاتی كشور، ترافیك سنگینی را متحمل می شود و این بار عظیم را در كنار مباحث حاشیه نشینی و مهاجرت ها به دوش می كشد كه برای برون رفت از این وضعیت نیازمند برنامه ای جامع و راهبردی هستیم.
مدیركل بهزیستی استان البرزدراین زمینه به خبرنگارایرنا گفت: خدمات تخصصی سازمان بهزیستی به طور خاص و با توجه ویژه ای از طریق پایگاه های خدمات اجتماعی در این مناطق به صورت محلی و مبتنی بر جامعه ارائه می شود و مواردیكه نیاز به ارجاع و مداخلات بیشتر دارد به سایر واحدهای سازمان یا سایر نهادها ارجاع می شود.
داریوش بیاتی نژادافزود: نقش پایگاه های خدمات اجتماعی، شناسائی، آگاه سازی عمومی، معرفی خدمات سازمان، و مداخله در موارد ضروری كه دراین زمینه صورت گرفته است.
وی اضافه كرد: اكنون 67 منطقه و محله آسیب خیز در شهرستان های استان البرز از طریق گزارشات اعلامی و ارجاعات صورت گرفته به خط تلفن 123 و مأموریت و استقرار خودروهای ون اورژانس اجتماعی در مناطق مختلف استان، و رصد نمودن آمار و اطلاعات دریافتی از طریق سایر سازمانهای فعال در حیطه آسیب های اجتماعی فعالیت می كنند.
وی خاطرنشان كردكه با توجه به محدودیت های اعتباری و نیروی انسانی و امكانات، تاكنون تعداد 5 پایگاه خدمات اجتماعی در استان البرز كه 3 پایگاه در شهرستان كرج ،مناطق سهرابیه، اخترآباد و حصار ، یك پایگاه در شهرستان ساوجبلاغ در منطقه ملك آباد و یك پایگاه در شهرستان نظرآباد منطقه قوچ حصار ) راه اندازی و به ساكنان این مناطق خدمات تخصصی (روانشناسی، مددكاری، آموزشی، حقوقی، حمایتی و...) ارائه می شود.
بیاتی نژاد گفت: درسال جاری، 9هزارو 915 نفر از افراد درمعرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی به واسطه فعالیت مراكز فوریت های اجتماعی مورد شناسایی قرار گرفته و از این تعداد، برای 2هزارو 835نفر تشكیل پرونده برای استمرار خدمات و حمایت های تخصصی لازم صورت گرفته است.
وی افزود: همچنین با توجه به اجرای فعالیت های اجتماع محور صورت گرفته توسط این پایگاه ها، 15هزارو 663نفر ازاین ساكنان مناطق، از خدمات روانشناسی، مددكاری، آموزشی، حقوقی، حمایتی و... بهره مند شده اند.
وی به طرح های موفق اجرایی در مناطق حاشیه ای و آسیب خیز كه توسط پایگاههای خدمات اجتماعی استان البرز صورت گرفته یاد آورشد و گفت: در طرح حمایت اجتماعی از كودكان بازمانده از درسال جاری 300 كودك بازمانده از تحصیل یا درمعرض بازماندگی از تحصیل، با حمایت های سازمان بهزیستی، در حال تحصیل می باشند.
وی افزود: دراین طرح، علاوه بر رفع مشكل تحصیلی كودك درراستای رفع سایر مسائل و مشكلات خانواده اعم از درمانی، مسكن، اشتغال و سایر موارد، اقدام گردیده است.
وی بیان كرد: ایجاد اشتغال خانگی برای زنان درمعرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی، راه اندازی كارگاه های تولیدی با همراهی اصناف و خیرین ازجمله خدمات بهزیستی درمناطق حاشیه نشین بوده است.
وی اظهارامیدواری كرد كه در صورت تأمین اعتبار لازم برای حفظ پایگاه های موجود و راه اندازی پایگاه های جدید در سایر مناطق آسیب خیز و حاشیه ای استان، امكان بهبود حداكثری این مناطق فراهم خواهد شد.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری كل استان البرز با اشاره به مهاجرپذیر بودن شهر كرج به خبرنگارایرناگفت: بافت حاشیه‌نشینی یعنی پذیرش مهاجرت بی‌رویه‌ای كه در حال رخ دادن است و افراد مهاجر در یك محل غیررسمی به دلیل بضاعت مالی كم، ساكن می‌شوند.
مهدی جوهری افزود:بخش‌های مختلف كلانشهر كرج درگیر مهاجرت بی‌رویه ازاستان‌های نا برخورداری همچون كرمانشاه، لرستان، خراسان شمالی و جنوبی، كردستان و همچنین خوزستان است و این مسئله خود مشكلاتی متعدد را موجب می شود.
جوهری با بیان اینكه كلانشهر كرج، دارای بافتی متفاوت از سایر استان‌ها است به‌گونه‌ای كه در كنار هر قسمت برخوردار، قسمت نا برخورداری وجود دارد، اظهار داشت: به‌طور مثال می‌توان گفت در كرج منطقه عظیمیه وجود دارد كه كنار آن حسن‌آباد قرارگرفته است و با همین موضوع، همچنین به اسلام‌آباد، مهرشهر و حسین‌آباد نیز می‌توان اشاره كرد و به این شكل، نقاط آسیب‌پذیر به‌عنوان مناطق حاشیه‌نشینی شكل‌گرفته‌اند.
جوهری خاطرنشان كرد: در این میان برخی از حاشیه‌نشینی‌ها در ابتدا توسط افراد سودجو تحقق پیدا می‌كند، به این معنی كه افراد مذكوربه‌صورت غیررسمی و با قرارداد غیرواقعی و فساد، مناطقی را برای خود تهیه‌كرده و سپس به افراد كم‌بضاعت می‌فروشند و به مكان دیگری می‌روند و در آخر، ما به این افراد خریدار حاشیه‌نشین می‌گوییم.
جوهری اظهارداشت: با توجه به اینكه افراد مهاجر در اراضی ملی ساكن می‌شوند، دولت وظیفه دارد مناطقی را مانند شهر جدید هشتگرد و ماهدشت تعبیه نماید كه در صورت مهاجرت از استان‌های نابرخوردار، مهاجران در آن مناطق ساكن شوند تا با این اقدام از سكونت آنها در بافت ناكارآمد شهر جلوگیری شده و حاشیه نشینی بیشتر از این توسعه پیدا نكند.
وی به اقدامات پیشگیرانه دادگستری استان البرز اشاره كرد و گفت: مناطق مستعد حاشیه‌نشینی توسط ادارات متولی نظیر اداره راه و شهرسازی، شهرداری‌ها، منابع طبیعی، جهاد كشاورزی و غیره ابتدا شناسایی شده و پس از شناسایی، پیشنهادهایی از سوی این مركز صورت می پذیرد، كه یكی از این موارد، گسترش فضای سبز توسط شهرداری‌هااست.
جوهری خاطرنشان كرد: متوجه كردن ادارات متولی صیانت، نظیر اداره منابع طبیعی، جهاد كشاورزی و راه و شهرسازی از دیگر اقدامات است كه اگر منطقه‌ای مورد دستبرد قرار گیرد، مسئول باید پاسخگو باشد زیرا حاشیه‌نشینی در مناطق شخصی انجام نمی‌شود و در برخی اراضی كه دولت متولی آنها است صورت می‌گیرد.
معاون اجتماعی دادگستری البرز ادامه داد: استفاده از ظرفیت سازمانهای مردم نهاد همانند بسیج مهندسین و تشكیل كارگروه ویژه مهندسین معتمد استان البرز و همچنین عضویت كارشناسان خبره و رسمی دادگستری و اساتید دانشگاه در كارگروه پیش بینی و پیشگیری از گسترش بافت ناكارآمد از جمله اقدامات مؤثراست.
وی گفت: از ادارات خدماتی خواسته شد نسبت از ارائه هر گونه خدمات و یا انشعابات به این ساخت و ساز‌ها خودداری كرده و مراتب از شهرداری منطقه استعلام شود.
وی افزود: پیشگیری از تصرف غیرمجاز اراضی ملی نیز توسط این معاونت پیگیری شده و اراضی مستعد تصرف غیرمجاز در مناطقی مانند كلاك، خط 4 حصار، حسین آباد و... شناسایی شده و در جاهایی كه اراضی در اختیار راه و شهرسازی است تكلیف شده از آنها صیانت كنند همچنین در اراضی هایی كه در اختیار منابع طبیعی و جهاد كشاورزی است مكلف به پیشگیری از تغییر كاربری هستند.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری كل استان البرز تصریح كرد: بر اساس مقدمات انجام شده اگر در اراضی شناسایی شده تغییر كاربری یا تصرفی شود مسئول وقت آن اداره، در هرپستی كه باشد باید پاسخگوی مسئولیت كیفری و مدنی خود در این زمینه باشد.
معاون عملیات فرماندهی انتظامی استان البرزدراین زمینه به خبرنگارایرنا گفت: پدیده حاشیه نشینی دراین استان كه درمجاورت تهران قراردارد بسیار شایع و گسترده است.
سرهنگ رضا نصرتی افزود:این پدیده به واسطه نزدیكی به پایتخت و دسترسی به مركز كشور و نقاط اقتصادی و كارگری صورت گرفته است.
وی اضافه كرد: وجود 4 زندان كشور كه تمركز آن در استان البرز سبب شده كه این گونه افراد و خانواده هایشان به حاشیه تهران و البرز بخصوص كرج سوق داده شوند.
نصرتی خاطرنشان كرد: استان البرز 31 منطقه حاشیه نشین به عنوان سكونتگاه غیررسمی دارد و درحوزه انتظامی نیز به واسطه اینكه محل امنی برای مخفی شدن مجرمان باشد از اهمیت خاضی برخوردار است.
وی گفت: درحوزه انتظامی طرح های مطالعاتی و اشراف اطلاعاتی سكونتگاه های غیررسمی صورت گرفته و بخش عمده ای از طرح ها كه مورد مطالبه خود مردم است عملیاتی شده كه عمده آن جمع آوری اوباش، توزیع كنندگان خرد مواد مخدر و معتادان متجاهر بوده است.
نصرتی افزود: به همین منظور ازابتدای امسال تاكنون بیش از یكهزارو 500 طرح پاكسازی نقطه ای پاكساری شده وتعدادزیادی مجرم نیزدستگیر شده اند.
وی خاطرنشان كرد: دراستان البرز 17نقطه بحران حاشیه نشینی وجود دارد كه زیر نظر پلیس است كه ازابتدای سال جاری بیش از 300 آلونك كه برای محل اختفای خود درست كرده بودند بدون كوچكترین آسیب به خانواده ها تخریب شد.
وی گفت: درموردی كه درمنطقه حصار وجودداشت و كه آلونك ها را با مبالغ گزاف اجاره و دراختیار مجرمان قرارمی دادند و منابع ملی پس گرفته شده و دراختیار دستگاه های متولی قرارگرفت تا حفظ كنند.
یك استاد جامعه شناسی دراین زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: تحلیل هایی كه از منظر شهرنشینی و خدمات شهری، تاریخ شهرنشینی، نقاط جرم خیز شهری و حتی جامعه شناسی شهری ارائه شده، غالب اوقات، ضمن رجوع به تاریخ این پدیده، شهرنشینی و به خصوص صنعتی شدن را عوامل مهم آن می دانند.
خیام عباسی افزود: این نكته ی خیلی ابتدایی را همگان می دانند كه در حاشیه نشینی، فقر و بی سوادی و روسپیگری و سرقت و بیكاری و خیانت زوجین و اعتیاد و ده ها مشكل اجتماعی دیگر وجود دارد و چنین فردی در «چرخه ی فقر»، این میراث را به نسل های بعدی هم منتقل می كند.
وی اضافه كرد: در كشور ما، برخی در پی برچیدن بساط حاشیه نشینی هستند را من به هیچ وجه جدی نیست و هیچ اقدام جدی در این مسیر برداشته نمی شود به این دلیل كه متصدیان چنین برنامه هایی از یك طرف میل درونی به محو حاشیه نشینی ندارند و از طرفی دیگر در پی آنند تا مدیریت خود را موفق نشان دهند و یكی از نشانه های این موفقیت را در «تمیز» بودن شهرها می دانند.
عباسی خاطرنشان كرد كه وضعیت بیماران بستری شده در بیمارستان های دولتی،خصوصی، مدارس دولتی، خصوصی، زنان، مردان و اكثریت یا اقلیت های مذهبی و در جمع، خودی ها یا غیرخودی ها را در نظر بیاورید، به ریشه ی این معضل نه تنها در البرز و كرج بلكه در همه جای ایران می رسید.
2098/1535خبرنگار: مریم صوفی **انتشار دهنده:داریوش غفاری
كرج - ایرنا - حاشیه نشینی و ایجاد سكونتگاه های غیررسمی در اطراف كلانشهرها كه در حقیقت ایجاد بافت شهری با كمترین زیرساخت‌ها محسوب می شود، امروز در شهرهای بزرگ كشور مشكلاتی را ایجاد كرده به حدی كه گاه حاشیه نشینی ها بر دیگر نقاط كلانشهرها سایه انداخته و پررنگ تر جلوه می كند.