سنگ اندازی در برجام؛ از ادعای پایبند نبودن تا شفاف سازی در بند «تی »

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، با وجود موضع گیری طرف های اروپایی توافق هسته ای در حمایت از برنامه جامع اقدام مشترك، دولت آمریكا همچنان با بهانه تراشی های واهی به دنبال سنگ اندازی در توافق هسته ای ایران با كشورهای گروه 1+5 و متهم ساختن ایران به نقض برجام حركت می كند؛ رویكردی كه در تبلیغات انتخاباتی «دونالد ترامپ» كلید خورد و با ادعاهای بی پایه و اساس او مبنی بر عدم پایبندی ایران به برجام ادامه دارد.
پس از اظهارات تند رییس جمهوری آمریكا علیه ایران و توافق هسته ای، عدم شفافیت در بند تی(T)؛ ادعایی است كه از سوی «یوكیا آمانو» مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح شده است.
وی در اظهاراتی خواستار شفاف‌سازی درباره بند T ضمیمه اول برجام شد و به خبرگزاری آسوشیتد پرس گفت: «به عنوان مثال، در بندهای دیگر ایران متعهد به ارائه اطلاعیه، قرار دادن فعالیت‌های خود تحت پادمان‌های آژانس یا اعطای دسترسی شده است. اما در بند T ما چنین تعهدی را شاهد نیستیم.»
براساس بند T برجام، «فعالیت‌هایی كه می‌تواند در طراحی و توسعه یك وسیله انفجاری هسته‌ای نقش داشته باشند» ممنوع شده‌اند؛ استفاده از مدل های كامپیوتری برای شبیه سازی وسایل انفجاری هسته ای، طراحی سیستم های چند نقطه ای و انهدام انفجاری از مواردی است كه در این بند به آنها پرداخته شده است.
البته در بند T بر خلاف دیگر بخش های برجام به موضوع چگونگی راست آزمایی و همچنین نام آژانس بین المللی انرژی اتمی اشاره ای نشده است. همین موضوع ، زمینه را برای ایجاد اختلاف نظر و تفسیرهای دوگانه فراهم كرده است برخلاف دیگر بخش‌های برجام، در بند T به نام آژانس بین المللی انرژی اتمی یا جزئیاتی كه این بند چگونه باید راستی آزمایی شود، اشاره نشده است.
ایران و روسیه این گونه تفسیر می كنند این بدان معنی است كه آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص آن كه به طور كلی هم بیان شده است، هیچ اختیاری ندارد، دیدگاهی كه طرف های غربی برجام و آژانس با آن مخالف بوده و به همین دلیل نیز شفاف سازی در این بند را خواستار شده و می گویند در بخش‌های دیگر توافق هسته ای، ایران به ارائه بیانیه‌، قرار دادن فعالیت‌های خود تحت پادمان‌های آژانس یا اعطای دسترسی به ما متعهد شده است، اما در بند T چنین تعهداتی وجود ندارد.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در گفت وگو با «علی بیگدلی» كارشناس مسائل بین‌الملل و استاد دانشگاه و «علی خرم» تحلیلگر، كارشناس روابط بین الملل و نماینده اسبق ایران در دفتر ژنو سازمان ملل متحد در خصوص این بند به گفت و گو پرداخته است .
«بیگدلی» بر این دیدگاه است كه ادعای آژانس بین المللی انرژی اتمی تحت تاثیر فشار دولت آمریكا است و به همین دلیل خواستار شفاف سازی در بند T شده ، در حالی كه در این بند هیچ ابهامی وجود ندارد.
« خرم» نیز با بیان اینكه «عدم پایبندی ایران به برجام، نه كارشناسی، نه حقوقی و نه در چارچوب روابط بین‌الملل است؛ می گوید: هر گونه تصمیم گیری كنگره درباره نقض برجام و بازگشت تحریم ها، انزوای آمریكا را در پی خواهد داشت.

** هیچ ابهامی در بندT برجام وجود ندارد
بیگدلی در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، افزود: بند T هیچ ابهامی ندارد تصور من این است كه آقای آمانو تحت فشار آمریكا به طرح این ادعا اقدام كرده است. در واقع مدیركل آژانس برای اینكه آمریكا را راضی كند كه در دور بعد هم بتواند به ریاست آژانس برسد، چنین ادعایی را مطرح كرده است.
وی افزود: این بند بسیار شفاف است و قابلیت برداشت ها و تفاسیر گوناگون نیز از آن وجود ندارد. این بند نه تنها دارای ابهام نیست بلكه هیچ سود و زیانی نیز برای جمهوری اسلامی ندارد كه آژانس به وسیله آن بخواهد ایران را تحت فشار قرار دهد.
به عبارتی این بند برخلاف دیگر بندها و بخش های برجام، قابلیت برداشت های مختلف را ندارد و نمی توان از آن تفسیری مبنی بر عدم پایبندی ایران به برجام ارائه داد.
این كارشناس مسائل بین الملل با بیان اینكه« ادعای شفاف سازی بند T به نوعی تحت تاثیرسفر «نیكی هیلی» نماینده آمریكا در سازمان ملل به وین و دیدار با آمانو مطرح شده است.» اظهار كرد: هیلی در این دیدار به دسترسی تاسیساتی در ایران كه در امر نظارت بر اجرای برجام حیاتی است، اشاره كرده است.
«ابهام و شفاف سازی در این بند در حالی از سوی مدیركل آژانس ادعا می شود كه در گزارش های آژانس؛ ایران تاكنون به همه تعهدات خود در برجام عمل كرده است. »
بیگدلی با تاكید بر اینكه بندT بسیار شفاف است و نمی توان آن را دستاویز بهانه تراشی برای نقض برجام قرار داد، افزود: مشخص است كه ادعای آژانس در خصوص شفاف سازی در این بند، بی تاثیر از فشارهای آمریكا نبوده است. آمریكایی ها چون نتوانسته اند برای ادعای خود در خصوص عدم پایبندی ایران به برجام، مصداق و شاهدی بیاورند، این بند را میدانی برای مانور نقض برجام قرار داده اند و به یقین نمی توانند ایران را به واسطه این بند به تخطی از برجام متهم كنند.
وی فضای سیاسی آمریكا را مخالف ادعاهای ترامپ درباره متهم كردن ایران به نقض برجام دانست و تصریح كرد: هم اكنون در آمریكا فضا سیاسی در خصوص برجام تغییر كرده است به طوری كه «ركس تیلرسون» در سفر به پكن گفت كه تا زمانی كه ایران به تعهداتش در برجام عمل كند، ما نیز به برجام متعهد هستیم. وی گفته است كه تلاش می كند التهابی را كه بر فضای برجام حاكم شده است كاهش دهد به دلیل اینكه ایران به تعهدات خود پایبند بوده است.نقص برجام در این است كه تنها به آزمایشات هسته ای پرداخته و به در آن به مسائل دیگر پرداخته نشده است و همین آمریكایی ها را با ایران دچار مشكل كرده است.
این استاد دانشگاه افزود: شعارهای ترامپ در باره نقض برجام قابلیت اجرایی شدن ندارد . آمریكا این نگرانی را دارد كه از یك سو به لحاظ اخلاقی به نقض برجام متهم شود و از طرفی با توجه به حمایت قاطعانه اتحادیه اروپا و خانم موگرینی از برجام با اتحادیه اروپا درگیر شود؛ ناچار است به برجام پایبند باشد. با توجه به این مساله آمریكایی ها تلاش می كنند كه مسائل و موضوعاتی غیر از برجام را بهانه دشمنی با ایران قرار دهند. از این رو مقدماتی را فراهم كرده اند كه با دستاویز قرار دادن مسائلی همچون موشك های بالستیك، حقوق بشر و دخالت ایران در كشورهای همسایه، ایران را متهم سازند.

** پایبندی نبودن ایران به برجام، ادعایی خلاف چارچوب است
خرم نیز با بیان اینكه در پروتكل 214 كه ایران با آژانس امضا كرده، پذیرفته است كه به پروتكل الحاقی عمل كند ولی تصویب نمی كند به پژوهشگر ایرنا گفت: در توافق هسته ای فرض بر این است كه ایران با آژانس همكاری های لازم را داشته و هركجا لازم باشد از سایت های نظامی بازدید كنند، اما هنگامی آمریكا می تواند بندT را بهانه قرار دهد كه به واسطه آن عدم پایبندی ایران به برجام را ادعا كند. مشكل ایران نیز در این بخش است. ایران می گوید كه آژانس به طور طبیعی راه خود را ادامه دهد و ما هركجا كه لازم باشد بر طبق توافق های انجام شده، كار را پیش می بریم.
این كارشناس مسائل بین الملل افزود: آژانس تحت فشار آمریكا، واكنش نشان می دهد و خواستار شفاف سازی در بند T شده است در حالی كه فرض بر این است كه اگر اطلاعات مستدلی در دست آژانس باشد ایران اجازه بازدید از سایت و مراكز نظامی مورد ادعا را می دهد، اما آمریكایی های ادعا دارند كه به اطلاعات مدلل نیازی نیست و می خواهند هر پادگان و مركز نظامی را بازدید كنند كه این مورد پذیرش هیچ كشوری نیست.
این تحلیلگر با بیان اینكه؛ «چون آژانس تاكنون تایید كرده كه ایران به برجام متعهد بوده است پس ادعای ابهام در بندT، واهی و بی اساس است»، اظهار كرد: در واقع هیچ كس نمی تواند چنین ادعایی داشته باشد مگر اینكه آژانس تحت فشارهای آمریكا به چنین ادعایی داشته باشد. اعلام عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، نه كارشناسی، نه حقوقی و نه در چارچوب روابط بین‌الملل است.
به گفته خرم؛ هم اكنون نیز آژانس تحت فشار آمریكا به آرامی می خواهد روزنه ای باز كند كه بعدها براساس آن ادعا كنند موارد اعلام نشده بند T را شامل می شود، دارای ابهام است زیرا به زعم آنها حتما مراكزی وجود دارد كه در آنجا فعالیت هسته ای صورت می گیرد.
وی در پاسخ به این پرسش «با توجه به شرایط كنونی و پافشاری رییس جمهوری آمریكا بر ادعای نقض روح برجام از سوی ایران، پیش بینی می كنید كه ترامپ بیستم مهر چه نظری را درباره برجام به كنگره اعلام كند؟» گفت: ترامپ تاكنون نتوانسته است كه با استناد به نص توافق هسته ای ایران را به عدم پایبندی به برجام متهم كند، از این رو به روح برجام استناد می كند.
«آمریكایی ها برای این منظور به قطعنامه 2231 شورای امنیت كه بعد از توافق هسته ای و به منظور لغو تحریم ها صادر شد، استناد می كنند كه بر اساس آن ایران از آزمایش موشك های بالستیك با قابلیت حمل كلاهك اتمی منع شده است.»
این كارشناس مسائل بین الملل معتقداست: در واقع ترامپ به جای اعلام عدم پایبندی ایران به برجام كه وظیفه اعلام آن به عهده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، روح برجام را دستاویز قرارداده و به این طریق می خواهد بر ادعای خود پافشاری كند، اما چنین موضعی برای ترامپ كارساز نخواهد بود مگر اینكه پرونده برجام را به كنگره ارجاع دهد.
وی با طرح دو فرض در خصوص تصمیم گیری كنگره كه بر اساس مواضع ترامپ در بیستم مهر درباره برجام اعلام خواهد شد؛ عنوان كرد: كنگره این امكان را دارد كه بین خوشبینانه ترین و بدبینانه ترین شكل، تصمیم گیری كند. با فرض بدبینانه چنانچه ترامپ عدم پایبندی ایران به روح برجام را به كنگره اعلام كند.
خرم در ادامه تصریح كرد: ممكن است كنگره خواستار بازگشت تحریم هایی شود كه به تدریج در دوره ریاست جمهوری آقای اوباما لغو شده بود؛ اما كنگره نیز این را می داند كه اگر این اقدام را ترتیب دهد، شرایطی را به وجود می آورد كه نه به نفع آمریكایی كه به زیان آنها خواهد بود. فرض دیگر این است كه ترامپ مواضع خود را در خصوص عدم پایبندی به برجام اعلام كند، اما كنگره به سكوت برگزار كند به این معنا كه با فرض این ادعا، كنگره هیچ تحریمی را علیه ایران تصویب نكند.
با توجه به دیدگاه كارشناسان؛ طرح موضوع ابهام در بندT برجام ادعایی واهی و بی اساس است كه بیش از آنكه بیانگر مواضع واقعی آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد، تحت تاثیر فشار های آمریكایی ها صورت گرفته است، زیرا بر اساس گزارش های آژانس و بررسی های انجام شده، تاكنون هیچ نقضی از سوی ایران در خصوص نص برجام صورت نگرفته است. بندT برجام، كاملا واضح و روشن است و درخواست شفاف سازی در این بند، تنها بهانه تراشی آمریكایی ها برای نقض برجام و اعمال فشار بیشتر بر ایران است.

پژوهشم**3050**1601**خبرنگار: فاطمه دوله ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.