رفتار شناسی انتخابات؛ از دلبستگی روانشناختی تا گرایش سیاسی

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، تحلیل رفتار انتخاباتی یكی از كار ویژه‌های اساسی جامعه‌شناسی انتخابات است. رفتارهای انتخاباتی را می توان از دریچه های مختلف مورد بررسی قرار داد، بر این اساس رویكردهای مختلفی در این زمینه مطرح شده است.
در این میان حضور و گزینشگری مردم از میان نامزدهای انتخاباتی جدا از این كه مرتبط به كدام دسته و گروه سیاسی باشند، نشان دهنده مشاركت مردم است. یكی از مقوله هایی كه در تحلیل های انتخاباتی مورد توجه قرار می گیرد رفتارشناسی انتخاباتی است. در این زمینه به ذكر چند نكته می پردازیم:

1- مشاركت انتخاباتی به عنوان یكی از گونه‌ های مهم مشاركت سیاسی، جایگاه ویژه‌ای در مباحث جامعه‌ شناسی سیاسی به طور عام و جامعه‌شناسی انتخابات به طور خاص دارد. تحلیل رفتار انتخاباتی یكی از كارویژه‌های اساسی جامعه‌شناسی انتخابات است كه پژوهشگران تاكنون با مطالعه انتخابات گوناگون توانسته‌اند الگوهای متعددی در تحلیل رفتار انتخاباتی ارائه دهند.
رفتارهای انتخاباتی را می توان از دریچه های مختلف مورد بررسی قرار داد، بر این اساس رویكردهای مختلفی در این زمینه مطرح شده است.
هر چند برخی معتقدند كه در هرجامعه ای دلایل مردم برای شركت كردن یا نكردن در انتخابات با هم تفاوت می كند. صاحبنظران معتقدند كه پس از پنج دهه پژوهش درباره رفتار رای دهی هنوز چارچوب نظری استواری برای مطالعه رفتار انتخاباتی وجود ندارد. اما می توان به مجموعه ای از دیدگاه های نظری اشاره كرد كه هركدام جوانبی از رفتار رأی دهی مردم را تبیین می كنند.

2- از دریچه جامعه شناسی سیاسی، گرایش های مختلف مدنظر قرار می گیرند. بر این اساس محیط خانوادگی، زندگی شغلی، محیط فرهنگی و نگرش مذهبی به عنوان ریشه های گرایش های ثابت مطرح می شود. البته برخی از صاحبنظران بر این باورند كه شرایط اجتماعی در گرایش های سیاسی تاثیرگذار است. در واقع رای دهی شهروندان را تحت شرایط محیطی و جغرافیایی ارزیابی می كنند.
نكته ای كه باید در نظر گرفته شود این است كه گرایش های افراد در كشورهای مختلف متاثر از رویكردهای متفاوتی است.

3- نظریه انتخاب عقلانی یكی از رهیافت هایی است كه در رفتارشناسی انتخاباتی مطرح می شود، براساس این رهیافت رای دهندگان در بازار سیاست مانند بازار اقتصاد نگاهی فایده انگارانه دارند.
از دریچه نگاه روان شناسی سیاسی نیز می توان به عوامل روانی و عاطفی اشاره كرد. این رویكرد وجود رابطه مكانیكی بین شرایط اجتماعی و تصمیم های فردی را مورد انتقاد قرار می دهد. از این رو رای دادن را پیش از این كه پدیده ای اجتماعی بداند، نوعی عمل سیاسی می داند كه تابع تلقی افراد از موضوع های سیاسی در جامعه است. بنابر این، انگیزه های فردی به جای شرایط اجتماعی و جغرافیایی در رای دادن تاثیر دارد.

4- یكی دیگر از نظریه هایی كه در تحلیل رفتار انتخاباتی مطرح می شود، بحث هویت حزبی است كه بر دلبستگی روانشناختی مردم به احزاب دارد. در این نظریه رای دهندگان افرادی هستند كه بر اساس دیدگاه جناحی و حزبی رای می دهند.
علاوه بر رویكردهای اثرگذار در رفتارهای انتخاباتی، مولفه هایی همچون جنسیت، طبقه اجتماعی، سن، تحصیلات، جایگاه اجتماعی و سبك زندگی در گزینش افراد بی تاثیر نیست.
پژوهشم** 458** 1601**خبرنگار: محمد ستاری** انتشاردهنده : شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما همراه شوید.
https://t.me/Irnaresearch