برجام در سالی كه گذشت

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، مذاكرات سخت و نفس گیر هسته ای پس از 22 ماه در تیرماه 94 به توافق تاریخی انجامید اما اجرای این توافق دی ماه آن سال كلید خورد. از دی ماه آن سال تا پایان سال 95 روند رو جلوی اجرایی سازی طرح جامع اقدام مشترك ادامه یافت كه در این گزارش به چند نمونه از مهمترین آنها اشاره می شود.

** سلسله نشست های ششگانه كمیسیون مشترك برجام
مذاكره كنندگان ایران و گروه 1+5 در زمان توافق به این نتیجه رسیدند كه برای پیشبرد درست برجام، كمیسیونی تحت عنوان «كمیسیون مشترك برجام» مشتمل بر نمایندگان ایران، 6 كشور طرف مقابل و نماینده اتحادیه اروپا تشكیل شود و در مواقع ضرورت تشكیل جلسه دهد.
تاكنون شش نشست تشكیل شده است كه دو نشست نخست به ترتیب مهرماه و آذرماه 94 در وین برگزار شد.
سلسله نشست ها در سال 95 نیز ادامه یافت به طوری كه سومین دور از نشست‌های كمیسیون مشترك برجام سوم اردیبهشت آن سال با حضور هیات مذاكره‌كننده ایرانی و 1+5 در وین برگزار شد و دو طرف در این نشست ضمن بررسی روند اجرای برجام توافق كردند كه برای تضمین اجرای لغو تحریم ‌ها یك گروه كاری ویژه تشكیل شود. همچنین در حاشیه این نشست قرارداد فروش 32 تن آب سنگین بین سازمان انرژی اتمی ایران و یك شركت‌ آمریكایی به امضا رسید.
چهارمین نشست این كمیسیون نیز تیر ماه سال گذشته در وین برگزار شد. در این كمیسیون مشكلات و موانع حوزه بانكی به خصوص در زمینه برقراری مجدد اتصالات بانكی و سایر موانع و مشكلاتی كه در اجرای برجام پیش آمده بود، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
پنجمین دور از نشست های كمیسیون مشترك برجام، شهریور ماه در نیویورك برگزار شد. هر چند نشست های انجام شده در سطح معاونان و كارشناسان انجام می گیرد اما كمیسیون مشترك در سطح وزیران امور خارجه نیز تشكیل جلسه داده است كه نمونه آن نشست مهرماه سال گذشته در نیویورك بود.
ششمین و آخرین دور از این نشست ها در سطح معاونان و مدیران سیاسی ایران، كشورهای 1+5 و «هلگا اشمید» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اواخر دی ماه پارسال در هتل كوبورگ وین برگزار شد.
در این نشست اجرای برنامه جامع اقدام مشترك و نامه اخیر وزیر خارجه ایران به فدریكا موگرینی به عنوان هماهنگ كننده كمیسیون مشترك برجام درباره تمدید قانون آیسا از سوی كنگره آمریكا مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

** فشارهای بین المللی بر ترامپ با هدف اجرای برجام
پس از انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریكا و ورود «دونالد ترامپ» به كاخ سفید، نگرانی جهانی از اقدامات وی به ویژه در زمینه توافق هسته ای شدت یافت چرا كه او در شعارهای انتخاباتی، برجام را بدترین توافق می نامید و وعده داد در صورت راهیابی به كاخ سفید آن را پاره می كند.
بعد از مدتی ترامپ از بازنگری در برجام سخن به میان آورد اما طرح اقدام مشترك توافقی چندجانبه و جهانی است و با تحولات سیاسی یك كشور نباید انتظار دگرگونی در آن را داشت.
از این رو كشورهای اروپایی كه تا پیش از برجام در كنار آمریكا به اعمال تحریم های ضد ایرانی دست می زدند در مقابل سران واشنگتن قد علم كردند. سفر «فدریكا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به آمریكا و سپس سفر «یوكیا آمانو» مدیر كل آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران را می توان در راستای ضرورت پایبندی به برجام تفسیر كرد. ضمن این كه سران كشورهای عضو 1+5 نیز در همان روزهای نخست ریاست جمهوری ترامپ، حمایت خود را از برجام اعلام كردند.
مهمترین اقدامی كه با این هدف صورت گرفت، انتشار گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی بود كه عقیده داشت ایران به تعهدات برجامی خود عمل كرده است.

** پایبندی ایران به برجام؛ محور گزارش های آژانس
آژانس بین المللی انرژی اتمی به طور ماهانه و فصلی گزارش هایی را در ارتباط با میزان پیشبرد برجام منتشر می كند. در سال 95 نیز چند گزارش در مورد فعالیت های هسته ای ایران انتشار داده كه همگی از پایبندی جمهوری اسلامی به برجام حكایت داشتند.
آخرین گزارش آژانس جمعه ششم اسفندماه (24 فوریه) انتشار یافت كه نخستین گزارش رسمی این نهاد بین المللی در سال 2017 به شمار می رفت.
در این گزارش آمده بود كه درجه غنی‌سازی اورانیوم ایران از 3.67 درصد فراتر نرفته و میزان ذخائر اورانیوم كشورمان نیز در زمان تهیه گزارش برابر با 101.7 كیلوگرم بوده است. این میزان بسیار كمتر از اندازه پیش ‌بینی ‌شده در برجام است.
طبق توافق هسته ای، ایران پذیرفت كه ذخایر اورانیوم با غنای تا 3.67 درصد خود را كمتر از 300 كیلوگرم و ذخایر آب سنگین را در سطح 130 تن نگهدارند.
آمانو در بخش «فعالیت های مربوط به آب سنگین و بازفرآوری» به میزان آب سنگین موجود اشاره كرد و آورد: ایران به اطلاع رسانی به آژانس درباره موجودی آب سنگین در این كشور و تولید آب سنگین در تاسیسات تولید آب سنگین ادامه داده است و به آژانس اجازه داد بر میزان ذخایر آب سنگین این كشور و میزان آب سنگین تولید شده در تاسیسات تولید آب سنگین نظارت كند.
مدیر كل آژانس در پایان گزارش خود از پایبندی ایران به موافقت نامه پادمان خبر داد و نوشت كه ایران همچنان عجالتا پروتكل الحاقی موافقت نامه پادمان را طبق بند 17 این پروتكل اجرا می كند و آژانس به ارزیابی اظهارات ایران در چارچوب پروتكل الحاقی و اجرای دسترسی های مكمل به تاسیسات و سایر امكان در ایران در چارچوب این پروتكل ادامه می دهد.
همچنین آمانو آذرماه پارسال سفری به ایران داشت. مدیركل آژانس بین المللی انرژی اتمی در جریان این سفر با رییس جمهوری، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه كشورمان در زمینه‌ های گوناگون فنی، پادمانی و دیگر موضوع های همپیوند با برجام گفت وگو كرد.

** مبادلات هسته ای
ایران در سال گذشته با تكیه بر بندهای 56 و 57 متن توافق چند مبادله هسته ای انجام داد كه مبادله با روسیه و آمریكا بیش از دیگر موارد رسانه ای شد.
كمتر از سه هفته به روز اجرای برنامه جامع اقدام مشترك و لغو تمامی تحریم های قید شده در متن توافق، زمان باقی بود كه 197 تُن كیك زرد از روسیه و قزاقستان وارد ایران شد و در مقابل تهران 11 تُن اورانیوم غنی شده خود را به مسكو تحویل داد. این همكاری ها همچنان ادامه یافت تا تازه ترین معامله كه به نوزدهم بهمن ماه پارسال برمی گردد، سخنگوی سازمان انرژی اتمی كشورمان از انتقال محمولۀ 149 تُنی كیك زرد از روسیه به ایران خبر داد.
افزون بر آن، ایران و روسیه پارسال توافق نامه‌هایی را برای ساخت دو رآكتور بزرگ در بوشهر امضا كردند.
همچنین بر پایه برخی گزارش ها، تهران و مسكو در چارچوب برجام در زمینه‌های دیگری ازجمله تولید ایزوتوپ‌ های پایدار در مركز فردو و صادرات آب ‌سنگین تولید ایران به روسیه همكاری كردند.
از طرف دیگر اردیبهشت ماه سال گذشته ، مبادله ای نیز بین ایران و آمریكا در زمینه آب سنگین انجام شد. همزمان «سیدعباس عراقچی » معاون وزیر خارجه اعلام كرد كه قرارداد فروش 32 تن آب سنگین تولیدی كارخانه اراك بین سازمان انرژی اتمی و یك شركت آمریكایی به امضا رسیده است. خبرگزاری ها به نقل از وی نوشتند كه قرار است بر اساس این توافق ایران 32 تن آب سنگین تولیدی كارخانه اراك را به آمریكایی‌ها ارائه كند كه ارزش این قرارداد 8 میلیون و 600هزار دلار برآورد شد.

** نشست مقامات عالی رتبه ایران و اتحادیه اروپا
همكاری ایران و اروپا برای پیشبرد توافق هسته ای همچنان در سال گذشته تداوم داشت. آخرین همكاری ها با حضور نمایندگان پارلمانی دو طرف دهم اسفندماه در بروكسل برگزار شد.
همچنین روزهای دهم و یازدهم اسفند سمیناری در این ارتباط تشكیل شد. این سمینار فرصت خوبی برای بازبینی جزئیات آخرین پیشرفت‌ها در حوزه معاهدات هسته‌ای شامل ایمنی هسته‌ای در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و تبادل درس‌های آموخته شده میان شركت كنندگان را فراهم آورد و موجب تقویت این برداشت گردید كه همكاری های بین الملل هسته‌ای و مقررات هسته‌ای به صورت توامان به یكدیگر كمك كرده و مكمل یكدیگرند و برای استفاده حداكثری از تمامی مزایا همه طرف‌ها می بایست به صورت موازی آن را توسعه دهند.
از بحث‌های مطرح شده در سمینار این فهم مشترك به وجود آمد كه ضمیمه 3 برجام در خصوص همكاری‌های هسته‌ای چارچوب مشخصی برای همكاری در حوزه هسته‌ای فراهم می آورد كه اجرای آن نقش تعیین كننده‌ای در اجرای موفقیت آمیز برجام خواهد داشت. این دست از سمینارها همچنان ادامه دارد و قرار است تا در سال 1396 نیز سمیناری در اصفهان برگزار شود.
پژوهشم ** 1969**9279**خبرنگار: حسن شكوهی نسب** انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی