در ادامه اين گزارش آمده است:محدوده‌اي كه پيش‌تر مجموع ٢١ اسكله نفتي پالايشگاه آبادان در آن فعال بوده و حالا جز گوشه‌اي آرام و از‌ياد‌رفته نيست، در حال آماده‌سازي براي حضور مردم در شكل حداكثري آن است. چند دهه قبل كه انگليسي‌ها مرزبودن اروند را با يك كشور ديگر ناديده گرفتند تا بتوانند هرچه زودتر محصولات پالايشگاه آبادان را به فروش برسانند، هنوز نه ماهشهري بود و نه خارك و نه اين اندازه محدوده‌هاي صنعتي و نفتي در جنوب؛ يك آبادان بود و يك آبادان.
تأسيسات و تجهيزات و محدوده‌هاي فنس‌كشيده و نرده‌دار نفت كه چند دهه است به روي مردم بسته مانده و در تنهايي و رطوبت زنگ‌ زده و از دست رفته، تكه‌تكه شده، دزديده شده، حذف شده يا با خاك دفن شده، حالا قرار است دوباره زنده شده و آغوش به روي مردم آبادان و همه ايران بگشايد. در مجموعه بندرگاهي پالايشگاه آبادان چند فاز را تعريف كرده‌اند كه به مرور تبديل به بخش‌هاي مختلف پارك‌موزه نفت مي‌شود. براي شروع هم طبقه اول ساختمان سابق كشتي‌راني را كه معروف به «شيپينگ» است و از سال‌هاي جنگ تا امروز همان‌طور سوراخ‌سوراخ روبه‌روي مرز ايستاده، تبديل به دفتر كارگاه گروه مشاوران ديبا كرده‌اند. بسياري از تجهيزات در فضاي عمومي و بيروني اسكله هستند و هنوز برايشان تصميم يا تغييري ايجاد نشده و مي‌توان از نزديك شرايط و خاطرات روي تنشان را مرور كرد؛ درحالي‌كه يادگاري‌هاي جنگ در نزديك‌ترين نقطه از كشوري كه روزي با آن جنگ داشتيم، قرار دارد. اولين‌هاي زيادي از آبادان در همين اسكله قرار دارند كه قرار است خيلي زود دوباره محل افتخار آبادان و ايران باشند و حالا فقط بايد بخشي از پول خودشان را به خودشان اختصاص داد و تبليغشان را كرد.
اسكله پالايشگاه آبادان كه به‌زودي قرار است تبديل به پارك‌موزه نفت آبادان شود، چند فاز عملياتي برايش تعريف شده تا به مرور تكميل و راه‌اندازي شود. اين پارك‌موزه از يك طرف با تلمبه‌خانه شماره سه پالايشگاه آبادان شروع مي‌شود كه قدمت آن را غير از تاريخ شفاهي و اسناد و مدارك موجودش مي‌توان از پمپ‌ها و برج‌هاي پرچي كه سابقه توليدشان به ٩٠ سال قبل برمي‌گردد، پيدا كرد.
نردبان قديمي و آهني بلندي، ما را به پشت‌بام تلمبه‌خانه مي‌برد كه مشرف به اروند و خاك عراق و در سوي ديگر پالايشگاه و فلرهاي روشن شهر آبادان است. اين تلمبه‌خانه را هم‌زمان با راه‌اندازي پالايشگاه آبادان براي تأمين آب مصرفي پالايشگاه از رودخانه اروند راه‌اندازي كرده‌اند و هنوز برند آهني كمپاني
WHALLEN SONS- BEDFORD .ENGLAND١٩٣٦ روي تخته درجه‌هاي كنترهاي دستگاه‌ها و پمپ‌هاي بخار اين تلمبه‌خانه وجود دارد. پمپ‌هايي كه دو دستگاهشان برقي شده‌ است؛ اما به دليل عدم نياز چند سالي است از مدار خارج شده‌اند.
تلمبه‌خانه‌اي كه از آن صحبت مي‌كنيم، بخشي از پار‌ك‌موزه نفت است كه اين روزها زنگار بسته و تاريك و شلوغ‌ از جيك‌جيك گنجشكان و قمري‌هاست؛ اما قرار است خيلي زود براي بازديدهاي گروهي و انفرادي آماده شود. بيرون تلمبه‌خانه مسيري براي رسيدن به يارد اسكله پالايشگاه آبادان وجود دارد؛ مسيري كه قرار است پياده‌راهي پر‌ نور و آسوده با ميز و نيمكت‌ها و سايبان‌هايي از جنس تجهيزات نفت باشد.
در حاشيه اسكله قطعات آهني زنگ‌زده‌اي هنوز در آب هستند كه نشان از روزهاي شلوغ پهلوگيري كشتي‌هاي بزرگ دارد. بازوهاي انتقال مواد نفتي به كشتي‌ها هنوز روي اسكله برقرار هستند و تعدادي حتي بدون تغيير و قابل استفاده هستند.
اگر به‌عنوان يك آباداني يا ميهمان اين اسكله بوده باشيد، در لحظات اوليه بي بروبرگرد خاطرات جنگ تحميلي و همه حوادث تلخ آن برايتان تداعي مي‌شود؛ چراكه اين تأسيسات و تجهيزات و اين زمين و رود پر‌خاطره هم خودش رو‌در‌روي دشمن بوده و هم به‌عنوان خط مقدم‌ترين نقطه در مقابل دشمن، شاهد پركشيدن‌هاي جوانان بسياري بوده است.
محدوده اسكله پالايشگاه آبادان غير از داشته‌هاي خود، در اين روزها تبديل به محلي براي جمع‌آوري خاطرات منقول و عيني نفت هم شده است و مسئولان موزه نفت بسياري از خاطرات حجمي نفت را كه در محل خودشان جايي براي نگهداري ندارند، به اين محل منتقل كرده‌اند.
انواع قايق‌ها و تجهيزات جالب و قديمي نظير كپسول‌هاي نجاتي كه معمولا روي اسكله‌هاي دريايي قرار دارند، حالا اينجا در بخشي از موزه نفت هستند. محفظه‌اي فايبرگلاس با رنگ‌هاي نارنجي و قرمز كه در هنگام خطر روي آب مي‌ماند و مي‌تواند تا ٢٠ نفر را در خود جاي دهد. اسكله پالايشگاه آبادان نقاله‌اي هم براي انتقال تجهيزات سنگين دارد كه از گذشته تا امروز باقي مانده و گفته مي‌شود قرار بوده خط راه‌آهن را تا لب اروند هم بياورند؛ هدفي كه ميسر نشد و حالا فقط ريل‌ها و نقاله‌هايش باقي مانده‌اند.
ساختمان كشتيراني سابق كه به «شيپينگ» معروف است، با وجود سوراخ‌ها و ازدست‌رفتن بخشي از تاج سقفش همچنان پابرجاست و رقص پرچم ايران روي پشت‌بامش دلگرمي خوبي دارد. طبقه اول را تازه رنگ زده‌اند و كولرهاي گازي از پنجره‌ها آويزان شده‌اند تا مشاوران اين پارك‌موزه در آن مستقر شوند. مهندس عليرضا بهزادي، مشاور پروژه پارك‌موزه نفت در آبادان، به چند نكته اصلي درباره اين مجموعه تأكيد داشت.
اول اينكه در اين پروژه هم همانند پل طبيعت به انسان و نياز او به آرامش و سكون توجه و تأكيد شده است و به‌همين‌دليل در اين پارك‌موزه در عين وجود فضايي آهني و صنعتي قرار است محوطه‌اي همراه با آرامش و سكون را براي بازديد‌كنندگان و مردم فراهم كنند.
او مي‌گويد با همين محوريت قرار است براي المان‌ها، مبلمان‌ها و محوطه بيروني اين پارك‌موزه كه در خاورميانه بي‌نظير است، از تأسيسات نفت و پالايشگاه آبادان با تغيير در ظاهر و كاربري استفاده شود.
عليرضا بهزادي گفت:اين پروژه در سه فاز تعريف شده است كه در فاز مربوط به جداره اروند، كمترين ميزان تأسيسات و سازه را داريم تا بيشتر از فضاي اروند بهره ببريم و در ادامه سوله‌هاي موزه‌اي، كارگاه‌هاي هنري، رستوران‌ها، گالري‌ها، سرويس‌هاي بهداشتي تعريف شده‌اند.
به‌جز سوله‌هايي كه مملو از كشوها و فايل‌هاي اسناد قديمي و كارت‌هاي ساعت‌زني پالايشگاه و قالب‌هاي چوبي قطعات دست‌ساز پالايشگاه و خودروهاي قديمي نفت است، يك سازه بزرگ و دوتكه‌شده آهني هم هست كه قرار است يكي از مهيج‌ترين بخش‌هاي پارك‌موزه نفت باشد. مهندس صوفي، مدير طرح‌هاي موزه‌هاي نفت مي‌گويد فقط پل ورسك نبوده كه در جنگ جهاني عامل موفقيت روس‌ها بوده است بلكه جرثقيل غول‌پيكر اكوان (نام يكي از شخصيت‌هاي شاهنامه) هم حجم زيادي از لوكوموتيوها و قطعات هواپيمايي و ماشين‌آلات سنگين، اسلكه، مواد غذايي را كه به آبادان مي‌رسيدند، تخليه مي‌كرد تا روس‌ها در جنگ پيروز شوند.
اين جرثقيل منحصربه‌فرد در جنگ تحميلي و بر اثر اصابت مستقيم بمب‌ها يك‌بار در اروند غرق مي‌شود و مدت‌ها در گل‌ولاي بوده و بعدها براي آنكه از اروند بيرون بيايد، كمرش را شكستند. اكوان پس از اين روزهاي سخت به ثبت ملي رسيده و به يمن موزه‌هاي نفت قرار است دوباره كمرش صاف شود. اكوان پس از غرق‌شدن در اروند و بيرون‌كشيده‌شدن سال‌هاست كه غرق در شن و خاك و لجن‌هايي متعفن در كنار پالايشگاه است كه همراه با بوي تند گاز امكان حضور و ماندن بيشتر را به بازديد‌كننده نمي‌دهد.
بوي تند گاز و تعفني كه چندين دهه است مردم آبادان را آزار داده و حالا قرار است به يمن اين موزه و برنامه براي حضور مردم براي آن اصلاح و جبراني صورت گيرد. اين جرثقيل تا روزي كه محل گرفتن سلفي‌هاي فخرفروشانه آباداني‌هاي و ايراني‌ها شود راه زيادي دارد؛ راهي كه برايش برنامه‌ريزي شده و تحققش تا حد زيادي به پول نفت وابسته است.
موزه‌هاي نفت اتفاق مبارك و جديدي است كه نسبتي با سابقه صدساله نفت ندارد اما داستان همان ماهي‌اي است كه حالا از آب گرفته‌اند و مي‌تواند از همين جاي كار به بعد، تازه باشد. فكر خوب موزه‌هاي نفت در دوره اخير مديريت بيژن زنگنه – وزير نفت- ايجاد شده و به فردي رسانه‌اي كه در چند دهه گذشته با نفت و دنياي فنس‌كشي‌شده آن ارتباط داشته، سپرده شده است. فردي رسانه‌اي كه به‌دنبال حفظ و نجات داشته‌هاي نفت و برگرداندن آن به مردم و شايد برداشتن فنس‌ها در نقاط امكان‌پذير و ارتباط بيشتر نفت با مردم است. اكبر نعمت‌اللهي درباره موزه‌هاي نفت برنامه‌ريزي فراشهري و ملي دارد اما مي‌گويد قبل‌ از پول، مجموعه نفت بايد موضوع موزه‌هاي نفت را باور و قبول كند تا در اين شرايط هم، فرد در نفت از داشته‌هاي نفت حفاظت كند. او مي‌گويد: همه جاي ايران ردي از نفت وجود دارد اما اين قاعده درباره چند شهر از جمله آبادان فرق دارد؛ آبادان همه جايش مي‌تواند موزه باشد و به همين دليل برنامه ما و پيشنهاد مشاور پروژه هم تبديل آبادان به يك «شهرموزه» بود اما مانع ما مثل هميشه پول است. مدير موزه‌هاي نفت وزارت نفت مي‌گويد: فعلا پنج نقطه مهم در آبادان را در اولويت اجرا گذاشته‌ايم تا مرمت، بازسازي و احيا شوند.
اين پنج نقطه شامل بنزين‌خانه آبادان، اسكله‌هاي نفتي، خانه‌هاي تشريفاتي و باشگاه انكس، آموزشگاه فني و حرفه‌اي (SCHOOL ARTISAN) و چند قسمت مهم در پالايشگاه آبادان مي‌شود كه فعلا موزه بنزين‌خانه تكميل شده و اخيرا به بهره‌برداري رسيده است.
نعمت‌اللهي مي‌گويد:اعتبار فاز نخست موزه‌هاي نفت در سه شهر آبادان، مسجدسليمان و تهران فعلا ١٦‌ ميليارد تومان است. اما موزه‌هاي نفت به‌عنوان بخشي از نفت مي‌توانند از امكانات و داشته‌ها و كمك‌هاي دو شركت ملي نفت و ملي پالايش و پخش فراورده‌هاي نفتي هم بهره ببرند.
6125 سيدبهادر حسيني