نفس‌ تنگی كشاورزی و اقتصاد كرمانشاه در طوفان خاكستری

كرمانشاه از جمله استان هایی است كه با این ریزگردهای نفس‌گیر دست به یقه است و سال به سال هم در مقابل گرد و غبار وارداتی اوضاعش بدتر می شود.
میزان ورود ریزگردها به استان از سال 88 روند كاهشی داشت اما از سال 93 ورق برگشت و طوفان گرد و خاك امان مردم را برید.
مردم كرمانشاه در سال 93، 24 روز هوای ناسالم تنفس كردند، در سال گذشته 36 روز و در 9 ماه سپری شده از سال 95 هم 37 روز.
خانم حسنی، معلم مقطع ابتدایی به ایرنا گفت كه گرد و غبار كرمانشاه سال به سال بیشتر شده و علاوه بر اختلال در برنامه های آموزشی و درسی دانش آموزان، سلامت آنان را حسابی تهدید كرده است.
امسال طوفان ریزگردها به حدی گسترده و خارج از كنترل بود كه به گفته استاندار كرمانشاه 'در داخل منازل نیز نفوذ كرد و مردم برای در امان ماندن از آن هیچ چاره ای نداشتند'.
اسدالله رازانی همچنین اعتقاد دارد كه آمار واقعی روزهای آلوده استان بیشتر از رقم اعلام شده است و 'آمارهایی كه اعلام می شود ناشی از میانگین آلاینده ها در طول روز است'.
به گفته وی 'ممكن است كه در یك روز وضعیت غلظت آلاینده ها در ساعات ابتدایی صبح به حالت بحران برسد اما با جمع بندی با دیگر ساعت های روز وضعیت هوای آن روز به عنوان وضعیت هشدار اعلام شود'.
مجبتی نیك كردار، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری كرمانشاه هم تیر ماه 95 اعلام كرد: در 10 سال گذشته بطور میانگین سالانه 130 روز هوای استان در شرایط غیراستاندارد قرار داشته است.
ریزگردها از سوریه، عراق، عربستان و حتی صحرای آفریقا از زمین بلند می شوند و بخشی از آن پس از عبور از مرزهای كشور، بویژه ‌در استان های غرب ایران فرود می آید؛ البته در نتیجه سوء‌مدیریت مصرف آب، كاهش سهم آب طبیعت و نابودی جنگل ها، چشمه های تولید گرد و غبار در داخل هم در حال گسترش است.

** نفس‌ تنگی كشاورزی و اقتصاد
اما جدای از صحت آمار روزهای آلوده استان كرمانشاه، شاید تصور عمومی این باشد كه خسارت ریزگردها فقط به سلامت جسمی مردم محدود می شود اما این ضرر كه البته بزرگ و مهم نیز هست، ‌فقط یك جنبه هوای آلوده استان است.
استاندار كرمانشاه تاكید دارد كه معضل ریزگردها برای مردم استان 'پیامدهای روانی' نیز داشته و مردم را 'افسرده' كرده است.
رازانی همچنین به 'اقتصاد' بحران زده استان كرمانشاه هم اشاره كرده كه ریزگردها به آن خسارت جدی زده است.
این موضو ع را عبدالرضا مصری، نماینده مردم كرمانشاه در مجلس شورای اسلامی بیشتر توضیح داده است.
او اول آبان 95 در دیدار فعالان اقتصادی استان عنوان كرد: ریزگردها فقط یك معضل زیست محیطی نیست زیرا به دلیل نفوذ گرد و خاك به داخل بسیاری از كالاها، اجناس مختلف را به نوعی دست دوم می كند و بسیاری از كسبه كرمانشاه از این محل متضرر می شوند.
حال و روز كشاورزان استان هم بهتر از اصناف نیست.
رییس اداره مدیریت بحران سازمان جهاد كشاورزی استان كرمانشاه در گفت و گو با ایرنا گفت: بدون شك خسارت ریزگردها به بخش كشاورزی استان قابل توجه بوده است.
محمود ناصری البته اضافه كرد كه ارزیابی این خسارت ها شدنی نیست و نمی توان آن را از دیگر ضررهای وارده به كشاورزان استان تفكیك و به صورت ریالی تعیین كرد اما ضرر این معضل به صورت 'كاهش عملكرد' ، 'زیاد' بوده است.

** هشدار در باره وحشی شدن ریزگردها
معمولا در نیمه دوم سال كه فصل بارندگی است،‌ نفس كشیدن در هوای استان كرمانشاه آسانتر است و ریزگردهای كمتری به آسمان استان هجوم می آورند؛ در نیمه نخست سال اما وضعیت برعكس است.
كاهش شدید بارش ها در سال آبی جاری و پیش بینی های ناامید كننده در باره میزان بارندگی در بهار و تابستان 96،‌ ترس گسترش ریزگردها در كل خاورمیانه كم‌آب را بالا برده است.
'خشكسالی، گرم شدن كره زمین و تغییر اقلیم' از مهمترین عوامل ایجاد پدیده ریزگردها هستند كه با كاهش بارش ها ارتباط مستقیم دارند.
عمق این بحران وقتی بیشتر می شود كه تعادل منابع آبی در چشمه های تولید ریزگرد به هم بخورد.
محمدحسین كریمی پور، مشاور عالی رییس اتاق ایران اردیبهشت 95 در این باره هشدار داده است: تجاوز تركیه به سهم طبیعت در دجله و فرات می‌تواند برای ایران هزینه‌هایی فراتر از تصور به بار آورد؛ صورت حساب سنگینی كه تا حال پرداخته‌ایم در برابر آنچه پیش روی ماست، پول خردی بیش نبوده است.
به اعتقاد كریمی پور 'ریزگردها می‌توانند تمام دستاوردهای ایران در ارتقای تغذیه، آب شرب، بهداشت و درمان را كه به افزایش استاندارد زندگی و طول عمر بشر ایرانی انجامیده، ده‌ها سال به عقب برگردانند.'
فقط سد آتاتورك در تركیه با توان ذخیره 30 میلیارد متر‌ مكعب آب، به ‌تنهایی قادر است كل آب رودخانه فرات را ذخیره و آن را خشك كند؛ این واقعیت خطرناك یعنی هلاك شدن كشاورزی عراق و سوریه، حفر هزاران چاه جدید و ایجاد زمینه ده ها برابر شدن ریزگردها در منطقه و ایران.
از آنجایی كه تمام توان سوریه و عراق هم درگیر مبارزه با تروریست های تكفیری است، فرصت و نیرویی برای پیگیری حق‌آبه ملی‌شان از تركیه را ندارند.
بر پایه این هشدار است كه حشمت الله فلاحت پیشه، نماینده اسلام آبادغرب در مجلس تاكید دارد كه باید یك 'كمیته بحران' در سطح ملی تشكیل شود و برای ریزگردها اقدام های اساسی صورت گیرد.
او اضافه كرده است: یك ردیف بودجه با عنوان مقابله با حوادث و تحولات پیش بینی نشده وجود دارد كه باید دولت از آن محل نیز، توجه بودجه ای لازم را به موضوع ریزگردها داشته باشد.

** فعلا با ریزگردها كنار بیاید
البته در این زمینه هیات ‌وزیران در سال 88 'آیین‌نامه آمادگی و مقابله با آثار زیان ‌بار پدیده گرد و غبار (ریزگرد) در كشور' را تصویب كرده اما مهمترین بندهای آن از جمله ‌مالچ‌پاشی، احداث فضای سبز مشجر، طرح كمربند فضای سبز در شهرها، طرح جامع مدیریت و احیای مراتع استانها، طرح جامع مقابله با شنهای روان و فرسایش بادی و بررسی های ابعاد برون ‌مرزی این پدیده هرگز به خوبی اجرایی نشده است.
حتی قرار بود كه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری كشور با همكاری سازمان های حفاظت محیط‌ زیست و هواشناسی كشور و وزارتخانه‌های نیرو و امور خارجه پیش ‌نویس طرح همكاری چند جانبه كشورهای منطقه را با هدف پیشگیری و كنترل پدیده گرد و غبار تهیه و عملیاتی كنند كه آن هم هرگز به جایی نرسید.
آخرین كاری كه در این باره انجام شده، پیشنهاد قطعنامه 'مقابله با ریزگردها' از سوی ایران به مجمع عمومی سازمان ملل است كه اول دی 95 با رای مثبت همه اعضا تصویب شد.
البته آنچنان كه اسماعیل نجار، رییس سازمان مدیریت بحران كشور تیر 95 در كرمانشاه گفت، 'ابر بحران ریزگردها منشا خارجی دارد و منشاء بیشتر آن در عراق و سوریه و در تسلط گروه های تكفیری است؛‌ دولت های این 2 كشور هم آنقدر مشكلات دارند كه مقابله با ریزگردها هرگز جز اولویت های آنها نیست.'
با این توصیف صریح،‌ به نظر می رسد دست كم در كوتاه مدت نباید انتظار حل بحران گرد و غبار و یا حتی كاهش آن از راه 'دیپلماسی محیط زیست و همكاری با طرف های خارجی' را داشت زیرا عراق و سوریه هنوز برای تامین امنیت كشور خود مشغول جنگ هستند و تركیه هم علاقه ای به چشم پوشی از این فرصت كم نظیر ندارد.

** چه باید كرد؟
اما، نه افكار عمومی و نه فعالان محیط زیست نمی پذیرند كه دست روی دست گذاشته شود و گرد و غبار تحمیلی روز به روز بیشتر و شدیدتر شده و عرصه را بر همه تنگ كند.
در عین حال كه نباید از پیگیری های خارجی و مطالبه از كشورهای كانون ریزگردها عقب نشینی كرد، باید در داخل كشور هم كارهای دقیقی برای جلوگیری از گسترش چشمه های تولید ریزگرد و مقابله با ورود آن به كشور انجام داد.
پیشنهادها و ایده های زیادی برای رام كردن طوفان ریزگردها در داخل مرزها مطرح شده كه تمركز بر توسعه پوشش گیاهی و جنگل ها از مهمترین آنهاست.
حاتم بختم، از فعالان محیط زیست استان كرمانشاه معتقد است كه اگر نمی توان ریزگردها را در مبدا مهار كرد،‌ می توان با 'افزایش كاشت درخت در سطح شهرها و نواحی مرزی' از شدت گرد و خاك ورودی به استان كاست و برای این كار می توان از ظرفیت 'بسیج عمومی و سمن ها' بهره برد.
مدیریت منابع آبی و حفظ سهم طبیعت با جلوگیری از برداشت های بی رویه از آب های سطحی، بروز كردن شیوه های آبیاری مزارع و كنار گذاشتن كشت محصولات ‌آب‌ بر از دیگر اقدام هایی است كه باید اجرای آن از وضعیت نامطلوب كنونی خارج و با سرعت و قاطعیت اجرایی شود.
مدیركل مدیریت بحران استانداری كرمانشاه 29 آذر 95 در دومین جلسه آیین نامه اجرایی مقابله با ریزگردها، از ادارات و دستگاه های اجرایی استان خواست ظرف مدت یك ماه طرح های پیشنهادی خود را در خصوص مشكل ریزگردها به اداره كل محیط زیست استان اعلام كنند.
رضا محمودیان توضیح بیشتری در باره نحوه اجرای طرح های پیشنهادی و تامین منبع مالی آنها نداده و تنها گفته است كه این طرح ها در شورای توسعه و برنامه ریزی استان بررسی می شوند.
بی تردید اگر كار درخوری نشود، حتما نفس كشیدن سخت‌تر، طبیعت زیبا و مناظر درخشان دشت‌ها و كوه‌ها تیره تر، آسمان فیروزه‌ای و هوای نشاط‌ انگیز كمتر، گردشگری و سفرهای زمینی و هوایی دشوارتر، شهرها و روستاهای به ویژه مرزی خلوت تر و كسب و كار و كشاورزی كم فروغ تر می شود.

** لطفا جبران خسارت كنید
مردم 18 استان درگیر ریزگردها همین كه از جدی و با برنامه بودن مسوولان مطمئن شوند، احتمالا انتظار ندارند كه اقدام های پیشگیرانه و كنترلی مدیران خیلی زود به نتیجه برسد و دیگر خبری از گرد و غبار نباشد.
اما دست كم استان های غربی و جنوبی این توقع را دارند كه بخشی از ضررهایی كه به سلامت و اقتصادشان وارد می شود، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از سوی دولت جبران شود؛ در استان كرمانشاه این موضوع به یك انتظار همگانی تبدیل شده است.
تصور بیشتر مردم استان این است كه بودجه و تسهیلاتی كه برای مقابله با ریزگردها به استان هایی مانند خوزستان داده می شود، از كرمانشاه دریغ شده است.
آقای خانزاده از فروشندگان لوازم خانگی در مركز شهر كرمانشاه است كه از دست گرد و غبار شاكی است؛ او گفت: ریزگردها هم سلامتی و هم كسب و كارمان را با مشكل مواجه كرده و ما انتظار داریم كه دولت توجه بیشتری به استان زجردیده و پر از بیكار كرمانشاه كند و تسهیلاتی برای آن در نظر بگیرد.
عبدالرضا مصری آبان 95 در مراسمی كه رییس سازمان امور مالیاتی كشور هم حضور داشت،‌ از مالیات بالای اصناف استان كرمانشاه گلایه و تاكید كرد: اگر بدون توجه به مشكل ریزگردها مالیات اصناف تعیین شود، اقدامی ناعادلانه است.
فضل الله رنجبر، فرماندار شهرستان كرمانشاه تیر 95 در این باره خطاب به مقامات ارشد دولتی گفته است: با توجه به وضعیت بحرانی ریزگردها در كرمانشاه، باید امتیازهای ویژه ای برای این استان در نظر گرفته شود.
رییس شورای اسلامی استان كرمانشاه هم گفت: ریزگردها نفس مردم استان را گرفته است اما چون راهكار راحت و كوتاه مدت ندارد، دولت باید برای كارمندان و پرسنل بخش های مختلف استان تسهیلاتی از جمله سختی كار در نظر بگیرد.
به گفته سید مهدی طالقانی، ریزگردها، اقتصاد، كشاورزی و بهداشت را به ویژه در شهرهای مرزی كرمانشاه تهدید می كند و سیل بیماران را به سمت بیمارستان روان كرده است.
هنوز مشخص نیست كه آیا مسوولان تصمیمی برای جبران خسارت های هنگفت ریزگردها دارند یا باید همچنان با اژدهای خاكستری ساخت و سوخت.
8066/7444 خبرنگار:عبدالله الماسی ** انتشار دهنده:علی مولوی