این روزها شاهد بالا گرفتن تنش و موضع گیری های تند مقام های روسی و آمریكایی علیه یكدیگر هستیم. پس از شكست آتش بس یك هفته ای كه از شامگاه بیست و دوم شهریورماه با توافق روسیه و آمریكا اجرایی شده بود، از یك سو آتش جنگ در سوریه شعله ورتر شد و ازسوی دیگر اختلاف نظرهای جدی مسكو و واشنگتن برسر بحران پیچیده و چند لایه سوریه، نمود آشكارتری یافت.
برخی مقام های آمریكایی به تازگی از احتمال اجرای عملیات نظامی علیه دولت دمشق خبرداده اند كه این مساله با واكنش شدید روسیه مواجه شد. وزارت دفاع روسیه در مورد هرگونه حمله احتمالی به نیروهای دولتی سوریه هشدار داد و گفت كه برای مهار هر حمله ای آماده است. «ایگور كوناشنكف» سخنگوی وزارت دفاع روسیه ضمن اعلام این كه كشورش سامانه موشكی اس 300 را در سوریه مستقر كرده است، گفت: به همكارانم در واشنگتن توصیه می كنم به دقت پیامدهای طرح حمله به سوریه را در نظر بگیرند. اندك زمانی پس از هشدار روسیه، وزارت امور خارجه آمریكا اعلام كرد كه به رغم مواضع روس ها، بررسی دقیق گزینه های غیر دیپلماتیك در قبال بحران سوریه ادامه خواهد داشت.
بررسی این رویكردها و موضع گیری های تند، آشكارا ژرفای اختلاف ها و افزایش فاصله دیدگاه 2 كشور در خصوص بحران سوریه را نشان می دهد. این روزافزونی تنش حاكی از قرار گرفتن بحران سوریه در نقطه ای حساس و نزدیك شدن به پیچی تند و سرنوشت ساز است كه در آن هر یك از طرف های درگیر برای بهبود موقعیت خود و در اختیار داشتن دست بالا در تحولات میدانی تلاش می كنند.
نقطه كانونی كشمكش این روزهای روسیه و آمریكا نیز بر سر حلب است. نبرد حلب ادامه دارد، اوج گرفته و هدف طرف های درگیری هم تسلط بر این شهر است؛ شهری در شمال سوریه كه سال ها مركز اقتصادی این كشور و دارای موقعیت ممتازی بوده و همه شاهراه های تجاری سوریه به این شهر ختم می شود. تسلط بر حلب برای دولت دمشق به معنای سیطره بر شمال سوریه و راه های منتهی به مرزهای تركیه است.
حلب برای مخالفان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و از دست دادن كامل این شهر به منزله از دست دادن مهم ترین پایگاه آن ها در خاك سوریه است. با تصرف حلب به دست نیروهای دولتی، راه های ارتباطی مخالفان مسلح دمشق و تروریست ها با خارج كه از طریق مرزهای تركیه امكان پذیر بود، به طور كامل قطع می شود، بخصوص این كه برخی گزارش ها روایتگر انتقال سلاح از طریق همین مرزها بوده است.
نیروهای سوری اكنون به دنبال ادامه پیشروی ها و تسلط كامل بر حلب و مخالفان در صدد قطع نوار پیروزی های ارتش این كشور هستند. پیشروی این روزهای ارتش سوریه كه با پشتیبانی نیروی هوایی روسیه انجام می شود به مثابه فشرده شدن گلوی مخالفان مسلح و تروریست ها است. البته همین نقش روسیه و حمایت تمام قد مسكو از دولت قانونی سوریه است كه مقام های آمریكایی را به واكنش واداشته است. آنها كه شاهد موفقیت نیروی هوایی روسیه در حمایت از ارتش سوریه در بازپس گیری شهر پالمیرا بودند، حال تسلط نیروهای اسد بر حلب را شكست خود در برابر روسیه و به معنای كاهش نفوذ در منطقه به نفع روس ها می انگارند. از این رو است كه مقام های ایالات متحده با مطرح كردن گزینه نظامی در صدد تقویت جبهه مخالفان دولت دمشق برآمدند.
با تمام مواردی كه گفته شد نمی توان بر وضعیت اسفبار این روزهای مردم حلب چشم بست. اوضاع انسانی در حلب بسیار ناگوار گزارش می شود. طی این روزها صدها نفر از مردم این شهر كشته و زخمی شده اند و دسترسی به امكانات اولیه رفاهی مانند آب، غذا و دارو در برخی مناطق این شهر در حد صفر است.
بدون شك شدت گرفتن اختلاف ها و اصطكاك در مواضع طرف های درگیر در بحران سوریه تنها بر آتش جنگ می دمد؛ آتشی كه دود آن در چشم مردم بی دفاع رفته و همچنین چشم انداز صلح در سوریه را مبهم تر می كند. در حال حاضر تروریست ها به غیر نظامیان اجازه خروج از شهر را نمی دهند و از آنها به عنوان سپر انسانی استفاده می كنند.
در همین پیوند، «استفان دی میستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه از «جبهه فتح الشام» خواست كه نیروهای خود را از حلب خارج كنند تا درگیری ها در حلب متوقف شود و غیر نظامیان به خطر نیافتند. پرواضح است كه موضع گیری دی میستورا به مذاق مخالفان خوش نیامده و آنها را به واكنش واداشته است. «حسام الشافعی» سخنگوی این گروه، در بیانیه ای طرح فرستاده سازمان ملل را رد و اعلام كرد: دی میستورا نتوانست حتی یك ساعت بمباران در حلب را متوقف كند و اظهارات وی برای ما هیچ ارزشی ندارد.
فرجام سخن آنكه تغییر در لحن و ادبیات مقام های آمریكایی و به میان آمدن سخن از گزینه نظامی علیه نیروهای دولت دمشق، نشان می دهد تحولات میدانی به زیان آمریكا و گروه های مسلح مورد حمایت واشنگتن در جریان است. با این حال بعید به نظر می رسد كه دولت «باراك اوباما» در ماه های پایانی خود دست به اقدام نظامی در سوریه بزند و پرونده جدیدی را بازكند چرا كه ماجراجویی تازه به كلی می تواند سرنوشت انتخابات آمریكا را زیر سایه خود قرار دهد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
خبرنگار: سمانه سعادت**انتشاردهنده: سیدمحمد موسی كاظمی**پژوهشم**س.س**9279
تهران- ایرنا- نگاهی گذرا به تازه ترین موضع گیری های مقام های آمریكا و روسیه در زمینه بحران سوریه، نشانگر افزایش شكاف ها و اختلافات مسكو و واشنگتن است؛ وضعیتی كه آن را باید تابعی از تحولات میدانی و سیر رخدادهای جنگ حلب دانست.