در ادامه اين يادداشت به قلم عليرضا بازارگان مي خوانيم: اكنون، بشر قادر به توليد آب مطلوب و بهداشتي و ارزان از دريا است. با توجه به گرم و خشك بودن كشور ايران، ما نيز مي‌توانيم از فن‌آوري شيرين‌سازي استفاده كنيم. در واقع، به شرط سرمايه‌گذاري و تخصيص بودجه‌ي كافي، با توجه به موقعيت خليج فارس كه به منبع لايزال آب‌هاي آزاد متصل است، مناطق جنوبي كشور ايران مي‌توانند بحران كمبود آب را به تاريخ بسپارند.
يكي از مهمترين نكات مورد نظر در بحث شيرين‌سازي آب، اين است كه از اين فن‌آوري به صورت مسئولانه و مطابق با اصول محيط‌زيستي استفاده گردد. در اين باره كتاب‌ها و مقالات بسياري نگاشته شده است كه خوشبختانه به ما نشان مي‌دهد كه در صورت رعايت دستورالعمل‌هاي علمي و پايبند بودن به قوانين محيط‌زيستي، مي‌توان تاثيرات سوء احتمالي اين فن‌آوري را به حداقل رساند. دو عدد از معتبرترين كتاب‌هايي كه به اين مساله پرداخته‌اند عبارتند از:
● Joseph Cotruvo et. al, Desalination Technology: Health and Environmental Impacts, CRC Press, 2011, ISBN: 1439859841
● Sabine Latteman, Development of an Environmental Impact Assessment and Decision Support System for Seawater Desalination Plants, CRC Press, 2010, ISBN: 0203093240
در اين ميان، در فضاي مجازي كشور، مطالبي پيرامون تاثيرات زيست‌محيطي شيرين‌سازي آب بيان شده است كه عموما اغراق آميز و حتي دروغ است. از آن رو كه در اين نوشتار نمي‌توان تمام مطالب غلط مطرح شده را يكايك بررسي كرد، فقط به يك نمونه بسنده مي‌گردد. از آن رو كه ممكن است كسي كه اين مطلب به وي منتسب گشته است آن را نگفته باشد، نام ايشان مطرح نمي‌گردد.
در اين پيام چند ادعاي دروغين صورت گرفته است كه به صورت جداگانه مورد نقد قرار خواهند گرفت:
1. تا 30 سال آينده فقط كوهي از نمك از خليج فارس به جا خواهد ماند
2. استحصال آب شيرين باعث كاهش بارش در كشورهاي حوزه خليج فارس شده است
3. شيرين كردن 1 ليتر آب، منجر به هدر رفت 10 ليتر آب مي‌شود
4. شيرين‌سازي آب منجر به گرم شدن هوا مي‌شود
جواب ادعا 1: تا 30 سال آينده فقط كوهي از نمك از خليج فارس به جا خواهد ماند
در مقاله‌اي اخير ژورنال معتبر Marine Pollution Bulletin ، تاثير عوامل مختلف، من جمله استحصال آب شيرين از خليج فارس بر شوري اين خليج تا سال 2080 بررسي شده است (لينك: http://dx.doi.org/10.1016/j.marpolbul.2015.10.032 )
با توجه به شبيه سازي‌هاي كامپيوتري، احتمالات مختلفي در اين مقاله در نظر گرفته شده است و نتايج به دست آمده به صورت جداگانه ارائه گشته اند. در نهايت، نتيجه گرفته مي‌شود كه در بهترين حالت، هيچ گونه تفاوتي در شوري آب به وجود نخواهد آمد، و در بدترين حالت (كه بسيار غير محتمل است) ميزان شوري آب كمتر از 3 درصد افزايش مي‌يابد. لازم به ذكر است كه بدترين حالت در نظر گرفته شده، در اثر گرم شدن كره‌ي زمين به دليل گازهاي گلخانه‌اي مي‌باشد، و حاصل فعاليت‌هاي سوء كارخانه‌هاي آب‌شيرين كن نيست. همچنين اين مقاله نتيجه‌گيري مي‌كند كه حتي در بدترين حالت هم، سواحل كشور ايران دچار مشكلي از اين بابت نخواهند شد:
“The Iranian coastline… showed very limited response to the applied scenarios”
البته لازم به ذكر است كه در فاصله بسيار نزديك به كارخانه شيرين‌سازي آب، شوري دريا كمي افزايش مي‌يابد. ولي در صورتي كه طراحي و بهره‌برداري اصولي صورت گيرد، پديده‌هايي مانند امواج و جزر و مد دريا، اين شوري را به حالت اوليه باز مي‌گردانند.
جواب ادعا 2: استحصال آب شيرين باعث كاهش بارش در كشورهاي حوزه خليج فارس شده است
طبق مقاله‌اي منتشر شده در ژورنال Ocean Science سالانه حدود 478 تريليون ليتر آب، به دليل تابش نور خورشيد از خليج فارس تبخير مي‌شود (لينك: http://www.ocean-sci.net/2/27/2006/os-2-27-2006.pdf ). با توجه به اين كه مجموع ظرفيت شيرين‌سازي تمام كشورهاي حاشيه خليج فارس حتي به نيم درصد از ميزان تبخير شده هم نمي‌رسد، مي‌توان گفت كه استحصال آب شيرين از خليج فارس مانند نشستن يك مگس بر روي يك خرس است. يعني ميزان آبي كه در خليج فارس در اثر تابش مستقيم نور خورشيد بخار شده و به رطوبت و ابر باران‌زا تبديل مي‌شود به مراتب بيشتر از آبي است كه توسط كارخانه‌هاي آب شيرين‌كن استحصال مي‌شود.
جواب ادعا 3: شيرين كردن 1 ليتر آب، منجر به هدر رفت 10 ليتر آب مي‌شود
كارخانه‌هاي شيرين‌سازي آب، و مخصوصا فن‌آوري غشايي (اسمز معكوس) از راندمان خوبي برخوردارند. البته فن‌آوري استفاده شده در هر كارخانه مي‌تواند متفاوت باشد، و بنا بر شرايط حاكم امكان دارد يك فن‌آوري خاص بر گزينه ديگر ترجيح داده شود. در اين مقال، به ارائه توضيحات درباره فن‌آوري غشايي بسنده مي‌كنيم. لازم به ذكر است كه اكثريت قريب به اتفاق كارخانه‌هاي جديد شيرين‌سازي آب در كشور از اين فن‌آوري استفاده مي‌كنند:
در فرايند غشايي، آب از خليج فارس استحصال شده، و پس از تصفيه اوليه و گرفتن مواد معلق، به سمت غشاهاي اسمز معكوس هدايت مي‌شود تا شوري آن گرفته شود. از هر 10 ليتر آب كه به غشاء مي‌رسد، حدود 4.5 ليتر از آن به آب شيرين تبديل مي‌شود. مقدار باقي‌مانده نيز، بدون اين كه هدر برود، به خليج فارس بازگردانده مي‌شود. به عبارت ديگر، فرايند شيرين‌سازي در كنار دريا، هيچ گونه هدر رفتي ندارد – مگر ميزان بسيار كمي از آب كه به هر دليلي از فرايند بيرون بريزد و يا تبخير شود. البته اگر شيرين‌سازي در كنار دريا صورت نگرفته باشد، شرايط فرق خواهد كرد. براي اطلاع بيشتر از راندمان كارخانه‌هاي شيرين‌سازي آب، مي‌توانيد به مقاله‌اي به زبان ساده از شركت جنرال الكتريك آمريكا رجوع فرماييد (لينك: http://tinyurl.com/zevjwgh )
جواب ادعا 4: شيرين‌سازي آب منجر به گرم شدن هوا مي‌شود
به طور غير مستقيم، هر گونه فعاليت صنعتي به دليل مصرف برق و توليد گازهاي گلخانه‌اي، ممكن است در افزايش دماي كره زمين سهيم باشد. ولي كارخانه‌هاي شيرين‌سازي آب در اين زمينه فرق خاصي با ديگر كارخانه‌ها نمي‌كنند و نقش آن‌ها در گرم كردن كره‌ي زمين در مقايسه با صنايع سنگين و پالايشگاه‌ها و... بسيار ناچيز است. با اين حال در سال‌هاي اخير، سخن از استفاده از انرژي‌هاي نوين براي شيرين‌سازي آب به ميان آمده است، كه ميزان تاثير بر محيط زيست را از آن چه كه هست هم كمتر خواهد كرد. براي اطلاع از كاربرد انرژي‌هاي نوين در شيرين‌سازي آب، مي‌توان به مقاله‌اي كوتاه از دانشگاه ام آي تي در اين باره رجوع نمود (لينك: http://tinyurl.com/zvqq9sp )
جمع بندي:
در حال حاضر حدود 13.000 كارخانه شيرين سازي در 120 كشور از دنيا، روزانه حدود 90 ميليارد ليتر آب شور را شيرين مي‌كنند. اين عدد بدان معني است كه به ازاي هر انسان بر روي كره زمين، روزانه بيش از 10 ليتر آب شيرين مي‌شود! با اين حال، هنوز نقاط زيادي از دنيا وجود دارند كه در بحران آب به سر مي‌برند. در هر صورت، لازم به ذكر است كه فن‌آوري شيرين‌سازي آب دريا نكات زيست‌محيطي خاص خود را دارد كه مي‌بايست به صورت كامل رعايت گردند. همچنين، اين فن‌آوري هرگز نمي‌تواند به طور كامل جايگزين منابع كلاسيك آبي گردد. لذا بشر مي‌بايست با در نظر گرفتن محدوديت‌هاي زيست‌محيطي و مالي، از منابع مختلف خدادادي در كنار هم و به صورت مدبرانه استفاده نمايد.
روزانه در فضاي مجازي كشور ميليون‌ها پيام فرستاده مي‌شود. متاسفانه در كشور عزيز ما، بسياري از اين پيام‌ها شامل شايعه‌ها و مطالب ناصحيح است. در اين ميان وظيفه‌ي متخصصين اين است كه با دروغ‌هاي موجود در اين فضا مبارزه نموده و روشنگري كنيم. همچنين وظيفه‌ي هموطنان ما اين است كه از ارسال پيام‌هاي مشكوك جلوگيري كرده، و پيام‌هاي دريافتي را مورد چالش و راستي‌آزمايي قرار دهند. به عبارت ديگر، در دنيايي كه دشمنان ما همواره در صدد هستند كه با پراكنده كردن دروغ‌ها و شايعات اذهان عمومي را مخدوش كنند، مي‌بايست در پذيرش حرف‌ها دقت بسياري به كار برد.
*منبع: پايگاه خبري الف/31مرداد 95
** اول ** 1337
تهران - ايرنا- پايگاه خبري الف در يادداشتي نوشت: رشد روزافزون جمعيت و استفاده بيرويه از منابع آبي، بشر را به يافتن منابع جديد آب شيرين سوق داده است. خوشبختانه با پيشرفت فن‌آوري، در سال‌هاي اخير تكنولوژي توليد آب شيرين از دريا به حدي بالغ شده است كه براي شهرهاي قرار گرفته در جوار دريا، نگراني از بحران كم‌آبي تا حد بسيار زيادي مرتفع گشته است.