اولویت های اقتصادی و امنیتی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان در نشست باكو

«حسن روحانی» رییس جمهوری امروز یكشنبه هفدهم مردادماه، تهران را به مقصد باكو ترك كرد تا پس از گفت وگوی دوجانبه با «الهام علی اف» همتای آذربایجانی خود، فردا (دوشنبه) در اجلاس سه جانبه ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان شركت كند. گفته می شود كه سران این سه كشور در اجلاس مشترك باكو در زمینه های بازرگانی، انرژی، ارتباطات، مسایل زیست محیطی، مبارزه با تروریسم و حمل ونقل بحث و گفت وگو خواهند كرد.
همچنین طبق برنامه از پیش تعیین شده، قرار است دیداری دوجانبه میان روحانی و «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه به منظور بررسی مسایل مورد علاقه و سیر همكاری های 2 كشور انجام گیرد. در این سفر شماری از وزیران، روحانی را همراهی می كنند.

** دیدارهای دوجانبه و سه جانبه؛ اهمیت و ابعاد آن
بر پایه برنامه زمان بندی شده، روحانی روز نخست سفر و پیش از نشست سه جانبه در ارتباط با بسترهای مشترك همكاری با علی اف رایزنی می كند.
«پرویز اسماعیلی» معاون ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رییس جمهوری در این پیوند گفت: روند اجرای توافقات 2 كشور و نیز همكاری های تازه در حوزه های بازرگانی، صنعتی، انرژی، فرهنگی، بانكی، تسهیلات كنسولی، ارتباطات و به ویژه حمل ونقل ریلی مورد بررسی و تبادل نظر قرار خواهد گرفت. در این سفر همچنین عملیات اجرایی چند واحد صنعتی مشترك در آذربایجان همراه با انتقال فناوری از كشورمان آغاز خواهد شد.
هر چند نشست سه جانبه پیش رو، نخستین دیدار در سطح رییسان جمهوری این كشورها به شمار می رود اما نخستین تلاش در زمینه زیرسازی مسیر توسعه همكاری های سه كشور نیست. نوزدهم فروردین ماه امسال بود كه «محمد جواد ظریف»، «المار محمد یاروف» و «سرگئی لاوروف» وزیران امور خارجه ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه با یكدیگر دیدار كردند. گسترش روابط و همكاری ‌های دوجانبه و سه‌جانبه و همچنین مسایل منطقه ‌ای مورد توجه سه كشور، از مهمترین محورهای گفت وگوهای سه وزیر امور خارجه بود.
وزیر امور خارجه كشورمان در آن نشست بر تعامل سه كشور در زمینه های توسعه راه آهن، حمل ونقل وارتباطات، همكاری ‌های بانكی، مرزی، مبارزه با تروریسم و همچنین همكاری در زمینه‌ های فرهنگی و گفت وگوی ادیان تاكید كرد. افزون بر این، سه وزیر امور خارجه به منظور افزایش سطح تعامل ها، خواستار نشست هایی سه جانبه در آینده شدند؛ همانند نشستی كه فردا در سطح رییسان جمهوری، برگزار خواهد شد.
«حسن بهشتی پور» تحلیلگر مسایل بین المللی پنجشنبه چهاردهم مرداد در یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» به اهمیت نخستین سفر رییس جمهوری به باكو در دوره پسابرجام و نشست سه جانبه پیش رو پرداخت. به باور وی، نشست سه ‌جانبه ایران، روسیه و آذربایجان به این دلیل كه در آن بر پایبندی به منشور ملل متحد و تشدید مبارزه با تهدیدها و چالش ‌های نوظهور علیه ثبات و امنیت منطقه‌ ای همانند گروه تروریستی داعش تاكید می شود، اهمیت دارد.
این كارشناس امور بین الملل در ادامه آورد: ابراز آمادگی برای تعامل نزدیك‌ تر در مبارزه با تروریسم، افراط ‌گرایی، جرایم سازمان ‌یافته فراملی و قاچاق مواد مخدر از یك سو و گسترش همكاری ‌های سه‌ جانبه در حوزه اقتصاد، انرژی، حمل ‌ونقل و زیرساخت‌ ها، فرهنگ، گردشگری، بازرگانی و همچنین مسائل كنسولی و گمركی و ... دارای اهمیت است.
برخی تحلیلگران نیز بر این باورند كه سران سه كشور در این نشست، مهمترین محورهای گفت وگوهای خود را به موضوع هایی چون طرح های گازی، كریدور شمال- جنوب، مساله قره باغ و مسایل منطقه ای اختصاص خواهند داد.

** اهمیت همكاری نظامی- امنیتی میان تهران، مسكو و باكو
به باور ناظران، در نشست سه جانبه باكو سران سه كشور افزون بر گفت وگو برای توسعه همكاری های اقتصادی، به همیاری در زمینه دفاعی و امنیتی نوجه خواهند داشت.
در این پیوند، مسایل مرزی، اشتراك در سیاست ها و منافع خاورمیانه ای به ویژه در بحران های كنونی سوریه، عراق و یمن و همچنین آسیای مركزی از مدت ها پیش موجب همكاری های تنگاتنگ دفاعی و امنیتی ایران و روسیه شده بود. انتظار می رود در این نشست علاوه بر همكاری نزدیكتر ایران و روسیه، روابط تهران با باكو نیز در این زمینه گسترش یابد.
چند روز پیش، «ولادیمیر دروخین» سفیر روسیه در باكو، در گفت وگو با شبكه تلویزیونی «آز.تی.وی» جمهوری آذربایجان از ادامه فروش سلاح های روسی به جمهوری آذربایجان سخن گفت. او همچنین بر اهمیت نقش كریدور شمال- جنوب در انتقال گاز طبیعی كشورهای حوزه دریای خزر تاكید كرد.
همچنین در آستانه سفر، «دیمیتری پسكوف» سخنگوی كاخ كرملین در گفت وگویی كه با روزنامه «ایزوستیا» روسیه انجام داد، همكاری های دفاعی و امنیتی را از مهمترین محورهای رایزنی روحانی و پوتین عنوان كرد. همچنین، دوشنبه گذشته (یازدهم مرداد) «سرگئی شویگو» وزیر دفاع روسیه از برگزاری رزمایش مشترك ایران و روسیه در آینده ای نزدیك خبر داد.
اهمیت مبارزه با قاچاق مواد مخدر و مقابله با تهدید گروه های تروریستی مانند داعش از مهمترین مسایلی است كه زمینه ساز گفت وگوهای سران سه كشور شده است. ضرورت آمادگی در برابر تهدیدهای تروریستی باعث شد تا رییس جمهوری روسیه در این باره تصریح دارد: بدیهی است كه از وجود كانون ‌های بی ثباتی در افغانستان و كشورهای خاورمیانه كه نزدیك روسیه، ایران و جمهوری آذربایجان قرار دارند، نگران هستیم …رویدادهای اخیر تروریستی در مناطق مختلف جهان بار دیگر نشان داد فقط با همكاری و تكیه بر معیارها، اصول و قوانین بین ‌المللی می‌توان با تروریسم مقابله كرد.
در وضعیتی كنونی كه خطر تروریسم جهان را تهدید می كند، ضرورت حفظ ثبات و امنیت در كشورهای خاورمیانه و پیرامون آن بیشتر به چشم می آید. در اهمیت این موضوع، چند روز پیش (پانزدهم مردادماه) رییس جمهوری روسیه در مصاحبه ای با خبرگزاری «آذرتاك» جمهوری آذربایجان اظهار كرد كه ما به تقویت همكاری خود با تهران در امور منطقه ‌ای علاقمندیم و حفظ ثبات و امنیت را در سراسر منطقه بزرگ از آسیای مركزی و منطقه خزر گرفته تا خاورمیانه بسیار مهم می ‌دانیم.
فرجام سخن اینكه حضور موثر ایران در نشست سه جانبه باكو و گسترش همكاری ها با روسیه و جمهوری آذربایجان را باید فرصتی برای بهره جویی بیشینه از فرصت های پسابرجام در زمینه های گوناگون به ویژه اقتصادی به شمار آورد؛ فرصتی كه می تواند مزیت های مهمی را نیز در رفع چالش های امنیتی منطقه ای و مشترك به بار آورد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری
پژوهشم**1969**9279