«برجام» روابط خارجی ما را از حالت انجماد به وضعیت انبساطی رساند

«حسن روحانی» رییس جمهوری به تازگی در سخنانی، زندگی در دوره پیش از برجام را با دوره پس از اجرای آن به طور كامل متفاوت خواند. روحانی در آیین گشایش نمایشگاه بین المللی كتاب تهران (چهاردهم اردیبهشت ماه) در بخشی از سخنان خود با اشاره به این كه امروز كشورمان وارد صحنه و صفحه جدیدی شده است، گفت: دنیای پسابرجام با زندگی و دنیای قبل از برجام به طور كامل متفاوت است.
با توجه به این سخنان، گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در راستای واكاوی جنبه های گوناگون اثرگذاری برجام بر سرنوشت و شرایط كشور در عرصه های گوناگون، به گفت وگو با بیگدلی مدرس دانشگاه و تحلیلگر مسایل بین المللی پرداخت.
بیگدلی در این زمینه اظهار كرد: برجام با بهبود چهره ایران در جهان موجب خنثی شدن پروژه ایران هراسی شد. افزون بر این، برجام توانست در زمینه های اقتصادی و سیاسی، هیات های بزرگی را از كشورهای مطرح جهان به ایران جلب كند.
به بیان این تحلیلگر، چالش های ساختاری در اقتصاد و وجود نوسان در بخش های مختلف داخلی سبب شده آثار برجام به طور كامل نمایان نشود. در بحث منطقه ای نیز باید به بحران سوریه، عراق، لبنان و دیگر كشورها توجه كرد. از جانب ایالات متحده نیز با چالش هایی روبرو هستیم. اكنون فشارها بر ایران به علت نزدیكی عربستان و اسراییل و همچنین قدرت و نفوذ لابی آنان در آمریكا، بیشتر شده است. اگرچه شرایط سخت است اما می توانیم در فضای پسابرجام بر چالش ها غلبه كنیم.
این مدرس دانشگاه در پایان توصیه كرد مراكز تصمیم گیری در كشور برای بهره گیری از نتایج مثبت برجام به سمت انسجام و همگرایی حركت كنند.
متن كامل این گفت وگو به شرح زیر است:

***ایرنا: با توجه به سخنانی كه رییس جمهوری چند روز پیش در زمینه برجام و پیامدهای متحول كننده آن بیان كرد، شما دوره پیش از برجام را چگونه ارزیابی می كنید؟
**بیگدلی: پیش از برجام، مناسبات اقتصادی و سیاسی ما با جهان در انجماد به سر می برد و دستخوش درون گرایی فزاینده ای بود. البته این شرایط با اتكا به افزایش قیمت نفت و رسیدن هر بشكه به بیشتر از 100 دلار كه رخدادی بی سابقه بود، تا اندازه ای تحمل پذیر شد. در واقع این قیمت بالای نفت بود كه باعث نجات كشور شد. ما با دلارهای نفتی توانستیم چالش های مختلف را در داخل و خارج از كشور حل كنیم. با تكیه به این پول، نیازهای مردم را نیز تامین می كردیم. به طور كلی در دوره زمانیِ پیش از برجام، سیستم كشورمان درون گرایی خود محور بود كه به حالت انجماد درآمده بود.

***ایرنا: اگر برجام را نقطه تحول بنامیم، توافق هسته ای چه دگرگونی هایی را ایجاد كرد؟
**بیگدلی: برجام پنجره های مناسبات ما را با دنیا باز كرد و روابطمان را با جهان گسترش داد. گفت وگو و توافق هسته ای چهره جدیدی را از ایران به جهانیان نمایاند و با برجام روابط ما در عرصه بین الملل به شكل انبساطی درآمد. پس از برجام بود كه برای نخستین بار در دهه های گذشته، هیات هایی بزرگ با گرایش های متفاوت از اروپا و دیگر كشورها به ایران روانه شدند. این سفرها نشانه سرزندگی و دگرگونی مناسبات اقتصادی و سیاسی ما با كشورهای جهان بود كه به درجه بسیار بالایی از پویایی رسید.

***ایرنا: چه همسنجی را می توان بین شرایط پیش و پس از برجام صورت داد؟
**بیگدلی: برجام تاثیر بسیار زیادی در بهبود چهره جمهوری اسلامی ایران در جهان داشت. البته در این میان مانع هایی باعث شده این روند شتاب مطلوب را نداشته باشد. پس از برجام برخی مسایل از جمله ناهماهنگی های برخی دستگاه ها و نهادها، برخی اقدام های حساب نشده و نیز مانع تراشی ها شرایط پس از برجام را تحت تاثیر قرار داد. در سطح منطقه كشوری چون عربستان سعودی موج جدیدی علیه ایران به راه انداخت. افزون بر این، نزدیكی ریاض و تل آویو و فشار لابی های یهودی و سعودی در آمریكا هم باعث افزایش فشارها علیه ما شد. این خط مشی ها، شرایط خوب ناشی از برجام را تا حدودی دگرگون كرد.

***ایرنا: ویژگی دوره كنونی پس از برجام را چگونه توصیف می كنید؟
**بیگدلی: پسابرجام نسبت به دوره های مختلف تاریخی از ویژگی ها و اهمیت خاصی برخوردار است. برای نمونه، به عنوان خبرنگار در گفت وگوهایی كه منجر به قرارداد سال 1975 الجزایر شد حضور داشتم و در مقایسه و بر اساس تجربه اعتقاد دارم اهمیت برجام بسیار بیشتر از آن دوره است. برجام حادثه بسیار مهمی بود كه متاسفانه تاكنون از آن به خوبی استفاده نشده است. وجود برخی نگرانی ها در داخل كشور مانع از این امر شده است زیرا افراد نگران یا همان دلواپسان بر این باورند كه برجام بر آنان مسلط می شود و ممكن است هویت و موجودیتشان را خدشه دار كند. به همین دلیل این افراد از گسترش روزافزون تبعات برجام ناخشنود هستند.

***به نظر شما چگونه می توانیم از برجام و شرایط به وجود آمده در عرصه جهانی به نفع خود استفاده كنیم؟
**بیگدلی: امیدوارم با گفت وگوهای گسترده و حتی پنهانی بتوانیم برخی از مشكل ها را رفع كنیم. در این صورت، می توانیم از فشار آمریكا و دیگر كشورها بر خود بكاهیم و موقعیتمان را در منطقه بهبود بخشیم. نزدیكی به وجود آمده میان اسراییل با عربستان و دیگر كشورهای منطقه باعث شده است تا گروه های لابی كننده وابسته به این كشورها بر نهادهای داخل آمریكا بیشتر نفوذ كنند و شرایط را به ضرر ما تغییر دهند.
در این میان، استفاده از رخدادهای سفر رییس جمهوری ایالات متحده به عربستان بسیار مهم است چرا كه «باراك اوباما» در سفر به ریاض با برخورد سرد و ناخشنودی میزبان روبرو شد. با توجه به نزدیك شدن عربستان به اسراییل و استفاده از فرصت ناشی از چالش روابط عربستان با آمریكا، می توانیم در ماه های پایانی دوره ریاست جمهوری اوباما، پنجره های جدیدی را در سیاست خارجی خود ایجاد كنیم. با این كار می توانیم به سیاست های ضدایرانی عربستان ضربه بزنیم و تا حدی از فشارهای متوجه تهران بكاهیم.
در این مسیر در درجه نخست باید در داخل به یك استراتژی واحد برسیم. باید راهبرد ثابت، دایمی و قطعی را درپیش گیریم و خط مشی های متنوع را كنار گذاریم. باید شرایط به گونه ای باشد كه از ایران در ارتباط با برجام یك صدای واحد شنیده شود و آن صدا هم این باشد كه ما می خواهیم با دنیا وارد تعامل شویم. این می تواند بسیاری از مشكل های ما را حل كند. به نظر من وجود اختلافات در داخل كشور باعث استفاده و سود دیگر كشورهای منطقه و نیز آمریكا می شود.

***ایرنا: نسبت به برخی كشورهای منطقه و نیز آمریكا، در اروپا نگاه ها به ایران متعادل تر و حتی مثبت است، نظر شما درباره گسترش روابط با كشورهای اروپایی در پسابرجام چیست؟
**بیگدلی: ما با اتحادیه اروپا روابط سنتی و دیرینه 400 ساله داریم و آنان دریافته اند كه می توانند با ما این ارتباط را برقرار كنند. یكی از مشكل های آنان، نوسان ها در درون كشور است؛ نوسانی كه ورود سرمایه به داخل ایران را با مشكل روبرو ساخته است. البته نهادهای اقتصادی ایران ظرفیت دریافت بهینه سرمایه گذاری را ندارند. در همین راستا باید تغییراتی در نهادهای اقتصادی خود بدهیم و همه كانون های متعدد تصمیم گیری را همگرا كنیم. وزیر امور خارجه آلمان 2 ماه پیش در گفت وگویی كه برای من به عنوان یك ایرانی ناخوشایند بود، اظهار داشت كه در ایران با افراد مختلف صحبت كرده است اما همه آنان دیدگاه های متفاوتی داشته اند. این مشكل در داخل به سرمایه گذار اجازه عمل نمی دهد.

***ایرنا: نگاه واقع بینانه در عرصه داخلی و بین المللی به برجام و پیامدهای آن چیست و چه چالش هایی ممكن است در این زمینه به وجود آید؟
**بیگدلی: چالش های ساختاری در اقتصاد و وجود نوسان در بخش های مختلف داخلی سبب شده آثار برجام به طور كامل نمایان نشود. در بحث منطقه ای نیز باید به بحران سوریه، عراق، لبنان و دیگر كشورها توجه كرد. از جانب ایالات متحده نیز با چالش هایی روبرو هستیم. اكنون فشارها بر ایران به علت نزدیكی عربستان و اسراییل و همچنین قدرت و نفوذ لابی آنان در آمریكا، بیشتر شده است. اگرچه شرایط سخت است اما می توانیم در فضای پسابرجام بر چالش ها غلبه كنیم. در گذشته جنگ میان آمریكا و ویتنام دلخراش ترین جنگ تاریخ بشر بود. همانطور كه بحران های موجود در روابط این 2 كشور حل شد، ما نیز می توانیم چالش های خود را با دیگر كشورها برطرف سازیم.
در این زمینه ضروری است مراكز تصمیم گیری در مورد برجام و سیاستگذاری در فضای پسابرجام منسجم و همگرا عمل كنند كه این مهمترین راهكار برای استفاده از فرصت به وجود آمده در شرایط كنونی است.
گروه پژوهش و تحلیل خبری
**پژوهشم**9130** 9283** 9279